SAHA ARAŞTIRMASI

1. SAHA ARAŞTIRMASI Prof. Dr. Nazmi Bilir – Hacettepe Üniversitesi Prof. Dr. Gül Ergör – Dokuz Eylül Üniversitesi 27 Nisan 2005 - ANTALYA

2. Katılımcıların beklentileri • ... • ...

3. Kursun amaçları: Bu kursun sonunda katılımcılar; • başlıca araştırma türlerini ve özelliklerini söyleyebilecekler, • saha araştırmasının aşamalarını söyleyebilecekler, • bir saha araştırması planlayabileceklerdir • Konu seçimi • Değişkenler, tanımları • Örnek büyüklüğü hesaplama ve örnek alma • Veri toplama formu hazırlama • Veri toplama • Veri kodlama ve değerlendirme

4. Program

5. Araştırma yapma nedenleri • Görev • Bilime katkı • Bilimsel merak • Akademik gerekçeler • .....

6. COPD in JAPAN: THE Nippon COPD Epidemiology studyY. Fukuchi, M. Nishimura, M. Ichinose, et.al. Respirology (2004) 9: 458-465 Araştırmanın gerekçesi: Japonya’da çok sigara içiliyor olmasına karşın COPD konusunda çalışma az Bilime katkıda bulunmak

7. Araştırma planı Planlanması gereken konular • Araştırma türü • Araştırma toplumu • Veri türü; değişkenler • Veri toplama yöntemi • Veri değerlendirme yöntemi

8. Araştırma toplumu • Araştırma toplumunun tanımlanması • Araştırma toplumunun büyüklüğü • Örnek alma yöntemi • Örnek büyüklüğü – güven aralığı ilişkisi

9. Araştırma toplumunun tanımlanması • genel toplum, (... Toplumunda astım sıklığı) • gönüllüler, (.... Sağlıklı gönüllülerde SFT sonuçları) • öğrenciler, (... Okulu öğrencilerinde ppd sonuçları) • meslek grupları, (... İşyerinde çalışanlarda SFT ...) • belirli hastalığı olanlar, (KOAH’lı hastalarda ....) • bir sağlık kuruluşuna başvuranlar, (.... Hastanesi göğüs hastalıkları kliniğine başvuran hastalarda .... ) • belirli davranışı-özelliği olanlar, (sigara içen ve içmeyen kişilerde SFT bulguları ve KOAH sıklığı) • ...

10. Araştırma toplumunun büyüklüğü • Bir toplumun tamamı !! • Zaman-para-insan gücü olanakları • Kaç kişilik “örnek”? – örnek büyüklüğü • Grubu “temsil eden” örnek

11. Örnek büyüklüğü • Evrendeki kişi sayısı bilinmiyorsa n= t2x p x q d2 t= 1.96 p= “tahmini” olasılık q= (1-p) d= kabul edilebilir yanılma

12. Örnek büyüklüğü Evrendeki kişi sayısı bilinmiyorsa n= t2x p x q = 1.962x 0.10 x 0.90 = 865 d2 0.022 d= 0.05 olursa n= 139 d= 0.03 olursa n= 385 d= 0.01 olursa n= 3458

13. Örnek büyüklüğü Evrendeki kişi sayısı biliniyorsa n= N x t2x p x q (N-1)d2 + (t2xpxq)

14. Örnek alma yöntemi • Gelişigüzel – “haphazard” • “Olasılık” örnek yöntemi – araştırmacı inisiyatifi (!) • Rasgele sayılar tablosu • Sistematik örnek • Küme örnek • Tabakalı örnek • ...

15. Rasgele Sayılar Tablosu

16. Rasgele Sayılar Tablosu • Başlangıç noktası • Kaç basamaklı sayı

17. Sistematik Örnek Alma Yöntemi • Liste gerekli • Hastane arşivi • Muhtarlık kayıtları • Seçmen kütüğü • .... • “evren / örnek” orantısı 5000 / 500 = 10 • “başlangıç sayısı” tespiti 1-10 arasında bir sayının “rasgele” belirlenmesi – (7 olsa) • Örnek alma işlemi Bulunan sayıya 10 ekleyerek işleme devam (7 – 17 – 27 – 37 – 47 – ....... – ..... 4987 – 4997)

18. Küme Örnek Yöntemi • Ortak özellikteki “küme” • Coğrafi bölgeler – iller – “NUTS” bölgeleri (Nomenclature of Territorial Units for Statistics) • Okullar, • İşyerleri • Mahalleler • .... • Kümeler arasından yeterli sayıda seçim

19. Tabakalı Örnek Alma Yöntemi • Birden fazla yöntemin ard arda kullanılması • Tabakaların belirlenmesi • “ortak özellikteki gruplar” • okul, apartman, NUTS bölgesi, iller, mahalle, ... • Tabakalar arasından seçim • Tabakalar içinden seçim • Rasgele – sistematik - ...

20. TNSA-2003 örnek yöntemi – 40 NUTS bölgesi (tabaka) – mahalle (küme) seçimi – 700 küme – kümelerden hane halkı seçimi – 10836 hh. (Belediye – DİE Bina Sayım Cetveli) – hanelerdeki toplam kişi sayısı – 42851

21. Araştırma değişkenleri • Değişkenlerin belirlenmesi • Bağımlı, bağımsız, “confounding”, ... • Değişkenlerin tanımlanması • Kavramsal (conceptual) – İşlevsel (operational) • Değişkenlerin ölçümü • Nominal, ordinal, interval, ...

22. Değişkenlerin belirlenmesi “değişken” – araştırmada toplanacak bilgi • Tanıtım bilgileri • Sosyo-demografik bilgiler • Yaş, cinsiyet, eğitim, meslek, alışkanlıklar, ... • Araştırma bilgileri • Amaca yönelik bilgi: araştırma konusuna bağlı • Sorarak öğrenilen: yakınmalar vs. • Muayene bulgusu: ral, wheezing, çomak parmak, siyanoz, ... • Ölçümler: SFT, radyoloji, Hb., ... • Tanı: KOAH, akciğer kanseri, astım, ...

23. Değişkenlerin belirlenmesi • “bağımsız” – “bağımlı” değişken • Değişkenler arasında “ilişki” varsa • “belirlenen” – bağımlı • “belirleyen” – bağımsız • İlişkiye göre değişebilir

24. Değişkenlerin belirlenmesi • “sigara – akciğer kanseri” ilişkisi • Akciğer kanseri sigaraya “bağımlı” • “eğitim – sigara” ilişkisi • Sigara alışkanlığı eğitime “bağımlı” • “yaş-meslek-sigara – SFT” ilişkisi • SFT, yaş, meslek ve sigaraya “bağımlı”

25. Değişkenlerin belirlenmesi • “confounding” – karıştırıcı değişken • Hem bağımlı hem bağımsız değişkenle ilişkili • Uranyum Madencileri, Bohemia, Çekoslovakya • 1948-59 arasında en az 4 yıl çalışmış; 4320 kişi Cancer Epidemiology, I.S. Silva, 1999

26. Değişkenlerin belirlenmesi • “confounding” – sigara?? • Araştırmada sigara bilgisi toplanmamış • (kayıtlarda yok) • Madenciler çok sigara içiyorsa ??? • Sigara hem madenci olmakla hem kanserle ilişkili?? • 1974 yılında başka bir madende çalışma • Madencilerde sigara içen %76 – genel toplum %66 • Sonuç: Madencilerde sigara alışkanlığı yüksek ama kanserdeki 5 kat artışı yalnız bununla açıklamak güç -- uranyum madeninde çalışmak kanser riskini artırıyor

27. Değişkenlerin tanımlanması • Kavramsal (conceptual) tanımlama • Şişman – zayıf; sağlık durumu iyi – kötü • İşlevsel (operational-working) tanımlama • Şişmanlık tanımı: boy-ağırlık, BMI, deri kalınlığı • Bilinen tanım varsa kullanılabilir • Uluslararası: WHO, ATS, ERS, ... • Ulusal: SB., Uzmanlık dernekleri, ... • Amaca göre istenilen değişken belirlenir • Sigara kullanımı • SFT • ...

28. Değişkenlerin ölçümü • Nominal – sınıflar • Ordinal – sıralı • Interval – aralı • Ratio – oran

29. Değişkenlerin ölçümü • Nominal • Cinsiyet: erkek – kadın • Eğitim: eğitimli – eğitimsiz • Yaş: çocuk – yetişkin • Medeni durum: evli – bekar – dul, ... • Meslek: çiftçi, doktor, hukukçu, memur, ... • Herhangi yakınma: var – yok

30. Değişkenlerin ölçümü • Ordinal: sınıflar sıralı şekilde • Eğitim: ilköğretim / lise / yüksek • Yakınmanın şiddeti: hafif / orta / şiddetli • Sosyal sınıf: I – II – III – IV – V • İşgöremezlik düzeyi: <%10 / %10-40 / %41-65 • Likert ölçeği: tam katılıyor / az katılıyor / katılmıyor

31. Değişkenlerin ölçümü • Interval: sınıflar arası fark eşit • Yaş: 40-49 / 50-59 / 60-69 / 70+ • Sıcaklık: 150C, 300C, ...

32. Değişkenlerin ölçümü • Ratio: orantı • Ağırlık: ... kg. • Hemoglobin: %14 gr. • Aylık gelir: ... YTL. • Ölüm hızı: yüzbinde 40

33. Veri toplama • Anket: anketi dağıtıp daha sonra toplamak – anket formuna yeterli açıklama yazmak gerekir - anket formu hazırlama – soru türleri • Yüz yüze görüşme: araştırmacı –anketör • Muayene, gözlem • Ölçüm • Kayıtlar: “kısıtlılık”

34. Veri toplama • Anketör-muayene-ölçüm: “eğitim” • “aynı” yöntemle bilgi toplamayı sağlamak • Bulguları “aynı” şekilde değerlendirmek • Ölçüm aletlerinin standardizasyonu • Ölçüm yapan kişilerin standardizasyonu • Kayıtlar: kayıtlarda var olan bilgi ile sınırlılık

35. Veri işleme • Kodlama • Bilgisayara giriş • İstatistik programlar • Tablolar • Analizler