Met de vuist op tafel slaan;

1. Met de vuist op tafel slaan; daadkrachtig optreden tegen agressie naar hulpverleners in de forensische psychiatrie Mirjam van Leeuwen, InforsaJoke Harte, Vrije Universiteit Amsterdam Workshop Forensische studiedag 2010, Wolfheze

2. Opzet workshop • Voorstellen • Inventarisatie ervaring met geweld • Wanneer aangifte doen? (casuistiek) • Welke factoren beinvloeden aangiftegedrag? (praktijk en wetenschappelijke literatuur)

3. Ken je iemand in je omgeving die het afgelopen jaar het slachtoffer is geworden van een geweldsincident tijdens het werk in de forensische psychiatrie? Rood = Nee Groen = Ja Vraag 1

4. Vraag 2 Ben je het afgelopen jaar zelf het slachtoffer geworden van een geweldsincident tijdens je werk in de forensische psychiatrie? Rood = Nee Groen = Ja

5. Vraag 3 Heb je na dat incident overwogen om aangifte te doen bij de politie? Rood = Nee Groen = Ja

6. Vraag 5 Heb je ook daadwerkelijk aangifte gedaan? Rood = Nee Groen = Ja

7. Vraag 6 Is er na de aangifte ook strafrechtelijk onderzoek gedaan? Rood = Nee Groen = Ja Naam van de presentatie

8. Vraag 7 Is de dader ook vervolgd (vond er een rechtszitting plaats?) Rood = Nee Groen = Ja Naam van de presentatie

9. Vraag 8 Is de verdachte ook veroordeeld? Rood = Nee Groen = Ja

10. Geweldsincidenten in psychiatrie: onderzoek • Weinig empirisch onderzoek naar aard en omvang • Geen onderzoek naar strafrechtelijke reactie • Veel (ernstige) incidenten • Weinig aangifte • Zelden vervolging en/of veroordeling • Schijn van willekeur in de afhandeling van geweldsincidenten

11. Aangifte en vervolging na alle incidenten is onwenselijk en ondoenlijk. Maar wanneer wel en wanneer niet?

12. Casus 1a John is zeer psychotisch. Hij denkt dat het behandelteam hem moedwillig aan het vergiftigen is. Op het moment dat een verpleegkundige hem vraagt zijn medicatie in te nemen wordt hij zo boos dat hij de verpleegkundige bedreigt met de dood.

13. Casus 1b John is zeer psychotisch. Hij denkt dat het behandelteam hem moedwillig aan het vergiftigen is. Op het moment dat een verpleegkundige hem vraagt zijn medicatie in te nemen wordt hij zo boos dat een mes pakt en hij de verpleegkundige bedreigt met de dood. Naam van de presentatie

14. Casus 1b John heeft schizofrenie van het paranoïde type en een antisociale persoonlijkheidsstoornis. Op dit moment is er geen sprake van psychotische kenmerken. John baalt erg van zijn opname en laat vaak weten dat hij hoe dan ook weg wilt uit de kliniek. Op het moment dat een verpleegkundige John vraagt zijn medicatie in te nemen, pakt hij een mes en bedreigt hij haar met de dood.

15. Casus 2a Marie is met een artikel 37 opgenomen op een FPA, omdat zij op straat een voorbijganger aan de haren trok, naar de grond werkte en op het slachtoffer intrapt. Op de afdeling is Marie zeer grensoverschrijdend en luistert zij nauwelijks naar de begeleiding. Als de begeleiding Marie hierop aanspreekt en haar verbiedt de afdeling te verlaten, wordt zij zo boos dat zij de verpleegkundige bij de haren grijpt, haar naar de grond werkt en op haar intrapt. De verpleegkundige heeft geen letsel overgehouden aan dit incident. Er zijn aanwijzingen dat Marie psychotisch was tijdens dit incident.

16. Casus 2b Marie is met een artikel 37 opgenomen op een FPA, omdat zij op straat een voorbijganger aan de haren trok, naar de grond werkte en op het slachtoffer intrapt. Op de afdeling is Marie zeer grensoverschrijdend en luistert zij nauwelijks naar de begeleiding. Als de begeleiding Marie hierop aanspreekt en haar verbiedt de afdeling te verlaten, wordt zij zo boos dat zij de verpleegkundige bij de haren grijpt, haar naar de grond werkt en op haar intrapt. De verpleegkundige heeft naast enkele blauwe plekken, ook een gebroken neus opgelopen. Er zijn aanwijzingen dat Marie psychotisch was tijdens dit incident.

17. Casus 2c Marie is met een artikel 37 opgenomen op een FPA, omdat zij op straat een voorbijganger aan de haren trok, naar de grond werkte en op het slachtoffer intrapt. Op de afdeling is Marie zeer grensoverschrijdend en luistert zij nauwelijks naar de begeleiding. Als de begeleiding Marie hierop aanspreekt en haar verbiedt de afdeling te verlaten, wordt zij zo boos dat zij de verpleegkundige bij de haren grijpt, haar naar de grond werkt en op haar intrapt. De verpleegkundige heeft naast enkele blauwe plekken, ook een gebroken neus opgelopen. Er zijn geen aanwijzingen dat Marie psychotisch was tijdens dit incident.

18. Casus 3a Mohammed verblijft al lang in een psychiatrische instelling. Het is bekend dat Mohammed wel eens seksuele toespelingen maakt naar patiënten. Op een dag betast hij een verpleegkundige bij haar borsten. De verpleegkundige rent weg. Later verklaart Mohammed dat stemmen hem de opdracht gaven om de vrouw te betasten.

19. Casus 3b Mohammed verblijft al lang in een psychiatrische instelling. Het is bekend dat Mohammed wel eens seksuele toespelingen maakt naar patiënten. Op een dag betast hij de borsten van een verpleegkundige. De verpleegkundige rent weg. Later verklaart Mohammed dat hij seksueel gefrustreerd is en de verpleegkundige wilde betasten.

20. Casus 3c Mohammed verblijft al lang in een psychiatrische instelling. Het is bekend dat Mohammed wel eens seksuele toespelingen maakt naar patiënten. Op een dag trekt hij een verpleegkundige zijn kamer in, betast hij haar lichaam en scheurt haar bovenkleding van haar lijf. De verpleegkundige maakt alarm en wordt bevrijd door toegesnelde collegae. Later verklaart Mohammed dat stemmen hem de opdracht gaven om de vrouw te verkrachten.

21. Casus 3d Mohammed verblijft al lang in een psychiatrische instelling. Het is bekend dat Mohammed wel eens seksuele toespelingen maakt naar patiënten. Op een dag trekt hij een verpleegkundige zijn kamer in, betast hij haar lichaam en scheurt haar bovenkleding van haar lijf. De verpleegkundige maakt alarm en wordt bevrijd door toegesnelde collegae. Later verklaart Mohammed dat hij seksueel gefrustreerd te zijn en seks wilde hebben met de verpleegkundige.

22. Redenen om geen aangifte te doen • Geweld is een onderdeel van het vak • Aangifte is in strijd met beroepsgeheim • Er wordt toch niets mee gedaan, tijdsverspilling • Aangifte beïnvloed de relatie met de patiënt negatief • Psychiatrisch patiënten zijn toch ontoerekingsvatbaar • Aangifte wordt niet ondersteund door instelling • Angst voor represailles van patiënt

23. Redenen om wel aangifte te doen • Stellen van grens is onderdeel behandeling • Geeft patiënt verantwoordelijkheid/ autonomie • Geen aangifte draagt bij aan stigmatisering • Helpt bij verwerking slachtoffer • Personeel moet beschermd kunnen worden • Rechtsstaat geldt ook binnen de muren van de instelling

24. Wanneer wel aangifte? • Recidiverende patiënten • Ernstig letsel • Zedendelicten Voor meer specifieke aanbevelingen is wetenschappelijk onderzoek noodzakelijk

25. (promotie)onderzoek Meer onderzoek noodzakelijk naar: • aard en omvang incidenten • aangiftegedrag verpleegkundigen • beleid op papier en in praktijk onderzoeken • Interviews met experts uit zorg, ethiek en strafrecht Doel: door veld gedragen leidraad ontwikkelen

26. Zijn er nog vragen? Voor artikel en/of powerpointpresentatie: Mirjam.van.leeuwen@inforsa.nl

27. Bedankt vooruw aandacht