Projekt bliźniaczy Wzmocnienie procesu implementacji działań antykorupcyjnych w Polsce

1. Projekt bliźniaczyWzmocnienie procesu implementacji działań antykorupcyjnych w Polsce Działanie 4.7Analiza struktur w polskich i niemieckich służbach skarbowych i celnych Henning Erbe, Monachium, urzędnik służby celnej w stanie spoczynku Jochen Vierheilig, Drezno, landtag saksoński

2. Serdecznie witamy • Sprawy organizacyjne • Harmonogram • Przedstawienie uczestników

3. Zadanie • Zalecenia dotyczące przyszłych struktur organizacyjnych • Raport i ocena warsztatu

4. Zagadnienia podstawowe • Jak powinna wyglądać organizacja/struktura administracji, aby była ona odporna na korupcję? • Co zrobiły Polska, Niemcy i inne kraje, aby osiągnąć ten cel? • Jakie zalecenia istnieją w tym zakresie np. ze strony organizacji międzynarodowych?

5. Program rządowy w zakresiewalki z korupcją • „Strategia antykorupcyjna, 1 etap: 2002 – 2004” • „Strategia antykorupcyjna, 2 etap: 2005 – 2009” • Analiza NIK • Lista niedociągnięć • za duży zakres kompetencji pojedynczego urzędnika/pracownika • za duża uznaniowość • nie zwracanie uwagi na dokumentację i zgłoszenia • niewystarczająca kontrola wewnętrzna • nierówny dostęp do informacji • brak odpowiedzialności osobistej • brak rozwiązań antykorupcyjnych • zbyt duża zależność od usługodawców zewnętrznych • omijanie kontroli państwowych • konflikt interesów

6. Uwagi kontrolne Najwyżej Izby Kontroli (NIK) („Threat of Corruption...”, summery 2003) • Administracja skarbowa • skomplikowane regulacje prawne • zbyt powszechna praktyka udzielania upustów podatkowych • Administracja celna • wadliwe zorganizowanie procedur służbowych • niedostateczne wyposażenie materialne • niedostateczny nadzór służbowy • Rozmowa w NIK 13. 01. 2006r.

7. Acquis Communautaire UE Projekty (blueprints) administracji celnych • nr 1 Ustawodawstwo • nr 2 Organizacja i zarządzanie • nr 3 Human Resource Management • nr 4 Customs Ethics • nr 5 Szkolenia • nr 6 Revenue Collection • nr 7 Border and Inland Control • nr 8 Investigation and Enforcement • nr 9 Customs Laboratories • nr 10 Infrastructure and Equipment • nr 11 Trade Facilitation and Relations with Business • nr 12 Transit and Movement of Goods • nr 13 Computerisation

8. Acquis Communautaire UE Blueprint nr 4 Customs Ethics • Kwestie dotyczące etyki zawodowej • Wymogi organizacyjne i strukturalne • system kontroli zarządzania • system rekrutowania personelu • system wymiany informacji z sądami, prokuratorami i policją • organizacja systemów i procedur w służbie celnej w celu zminimalizowania okazji do dokonywania oszustw przez personel • system audytu wewnętrznego • system dla informatorów umożliwiający przekazywanie wskazówek przez osoby z zewnątrz na temat oszustw i nieprawidłowości, których dopuszczają się pracownicy administracji

9. Kompendium WCO „Integrity Best Practices – WCO 2005” Temat: „Reforma i modernizacja” • zlikwidowanie praktyk przestarzałychi niewydajnych • modernizacja i reforma procedur, aby wykluczyć obejścia • przykład Polski

10. Zalecenia OECD w zakresie podejścia do konfliktów interesów w służbie publicznej z 2003r. • Cel: • wspieranie organów państwowych w zakresie opracowania skutecznych metod obchodzenia się z „konfliktami interesów” • przedstawienie sprawdzonych metod • Raporty krajów członkowskich dotyczące postępów i stosowania wytycznych OECD

12. Przepisy prawa służbowego • Ustawa o Służbie Publicznej z 18. 12. 1998r. • Ustawa o Służbie Celnej z 24. 07. 1999r. • Regulacje dotyczące: • dostępu do organów administracji • ścieżek kariery zawodowej • praw i obowiązków • etyki zawodowej • prawa dyscyplinarnego • oświaty • uposażenia / płac • wykonywania zajęć ubocznych • zwalniania ze stosunku służbowego • Wykroczenia służbowe • częstość występowania korupcji • przypadki wykryte / niewykryte • walka z korupcją przez centralne jednostki specjalne

13. Centralne Biuro Antykorupcyjne (CBA) • Współpraca przy dochodzeniach / śledztwach • Reorganizacja kompetencji

14. Kontrola skarbowa • Ustawa o kontroli skarbowej z 28. 09. 1991r. • Nadzór i kontrola • majątku państwowego • przychodów państwa • zarządzania majątkiem innych organów państwa • obrotu towarowego z zagranicą • uczciwości pracowników służb skarbowych ze szczególnym uwzględnieniem naruszenia przepisów antykorupcyjnych (art. 228 – 231 KK) • przestrzegania obowiązków służbowych administracji skarbowej • komórek administracji skarbowej (kontrola resortowa)

15. Grupa antykorupcyjnaw Ministerstwie Finansów • Pismo z 04. 07. 2003r. (prośba o zajęcie stanowiska wobec uwag NIK-u) • Analiza sposobu pracy komórek organizacyjnych MF

16. Decyzja nr 38 szefa służby celnejz 16. 10. 2003r. • Powołanie koordynatorów ds. etyki zawodowej • Określenie zakresu zadań

17. Ocena sytuacji w administracji skarbowej • Pismo naczelnika wydziału ds. organizacji administracji skarbowej z dnia 23. 06. 2005r. • Problematyczne obszary korupcjogenne • złożoność prawa podatkowego • zbyt mało kontroli • duża uznaniowość w zakresie upustów podatkowych • możliwości manipulowania przy przetwarzaniu danych • wiążąca interpretacja prawna podatnika po upływie 4 miesięcy • niskie zarobki pracowników • przechodzenie szczególnie wykwalifikowanego personeludo sektora prywatnego • nieprzestrzeganie „zasady wielu par oczu” • mała liczba wykrytych przypadków • niewystarczająca świadomość łamania prawa u obywateliw zakresie wręczania łapówek przez nich samych

18. Krytyka • Organizacje pozarządowe • Fundacja Batorego: znaczna korupcja w urzędach skarbowych i celnych • Transparency International: małe zainteresowanie państwa zwalczaniem korupcji • Miesięcznik FORBES (5/2006): analiza ankiety przeprowadzonej wśród przedstawicieli polskiej gospodarki

19. Struktura polskiej i niemieckiej administracji skarbowej • Trójetapowość • Ministerstwo • MF • Federalne Ministerstwo Finansów • 16 ministerstw finansów krajów związkowych • Organy średniego szczebla • izby skarbowe, izby celne, organy kontroli skarbowej • główne dyrekcje skarbowe • Organy lokalne: urzędy skarbowe, (główne) urzędy celne • Rozszerzenie UE o kraje Europy Wschodniej • Likwidacja urzędów celnych na polskiej granicy zachodniej / niemieckiej granicy wschodniej • Rozwój personelu • Reorganizacja niemieckiej administracji celnej

20. Prawne regulacje podrzędne Przepisy wykonawcze w oparciu o uprawnienia ustawowe lub moc organizacyjną • Rozporządzenia z mocą ustawy • Wytyczne administracyjne • Instrukcje służbowe • Cel • odciążenie ustawodawcy • korzyści czasowe w administracji • ujednolicenie stosowania prawa • ograniczenie uznaniowości • wzmocnienie zasady równego traktowania obywateli

21. Audyt wewnętrzny • Polska administracja skarbowa • operacyjna komórka śledcza, jednak • zapewnienie uczciwości / walka z korupcją nie są głównymi akcentami pracy • Niemiecka administracja skarbowa • wspieranie nadzoru służbowego i merytorycznego • kontrole, analizy słabych punktów • wykrywanie naruszeń prawa • zalecenia w zakresie działań organizacyjnych i kadrowych

22. Kontrola zewnętrzna • Niemiecka administracja skarbowa • stwierdzenie sytuacji podatkowej • szerokie obowiązki podatnika w zakresie wspierania i powiadamiania organów skarbowych • w przypadku podejrzenia o płacenie łapówek: powiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa • Polska administracja skarbowa

23. Grupa kontrolnabawarskiej administracji skarbowej • Kontrole • wszystkich postępowań skarbowych zakończonych przez urząd skarbowy pod określonym aspektem, np. wszystkie zwroty podatku • opracowanie określonych kryteriów • Stwierdzenie typowych nieprawidłowości • Specjalizacja grupy

24. Atlas zagrożeń • Podstawa: analiza ryzyka • Określenie stopni zagrożenia • Przypisanie określonej czynności abstrakcyjnej stopniowi zagrożenia

25. Zasada dwóch / wielu par oczu Decyzjanr17,Dyrektywanr 3, RWPKust. 41,42 • Uczestniczenie innej osoby • Współkontrolowanie na płaszczyźnie horyzontalnej • Kontrola następcza na płaszczyźniewertykalnej • Stosowanie łączone

26. Rotacja personelu Decyzjanr 17,Dyr.nr 4, RWPKust. 43-48 • Zmiana kompetencji merytorycznej / miejscowej • Zmiana składu zespołu roboczego • Przeniesienie posiadacza stanowiska służbowego

27. Oznaki usiłowania korumpowania(torowanie drogi - nęcenie) • Umizgiwanie się do urzędnika • Częste kontaktowanie się,zbędne z merytorycznego punktu widzenia • Symulowanie zrozumienia dlaprzeciążenia pracą • Sprowokowanie urzędnika doaktywnego działaniai odegrania piłeczki • Apelowanie do poczucia odpowiedzialności • Wręczanie drobnych upominków, np. kalendarzy, długopisów

28. Oznaki osobowe • Rzucająca się w oczy zażyłość z petentami / osobami składającymi wnioski • Zaburzenie równowagi psychicznej z powodu problemów rodzinnych lub finansowych • Ewidentnie kosztowna stopa życiowa, której też nie można logicznie wyjaśnić • Tzw. ryzykowny sposób życia, np. hazard, uzależnienie od alkoholu • Ścisłe prywatne powiązania z osobamialbo firmami, z którymi istnieje również kontakt służbowy

29. Oznaki osobowe • Kierowaniekompetencji na własną osobę • Przejmowanie klientów, petentów • Celowe zaniechaniedziałań zabezpieczających (rezygnacja z zasady dwóch par oczu) • Nadmierne argumentowanie za określonym zleceniem • Postawa odmowna przy grożącym przeniesieniu (przyklejenie się do stołka) • Izolacja względem innych pracowników, stała obecność, rezygnacja z urlopu

30. Oznaki osobowe • Obstawanie petentów / składających wnioskiprzy jednym określonymreferencie • Nagła, nie dająca się wyjaśnić zmiana zdania • Wykonywanie niedozwolonej działalności dodatkowej • Krążące plotki

31. Warunki dostępu dla nowych pracowników • Obiektywność przy wybieraniu personelu • określenie minimalnej przeciętnej stopni na świadectwie / stopni egzaminacyjnych • pisemne egzaminy przydatności (egzaminy wstępne) • wieloosobowe gremium odpowiedzialne za wybór kandydatów • Odrzucenie kandydatów o „zbyt wysokich” kwalifikacjach

32. Struktury uposażenia • Odpowiednie wynagrodzenie • Orientacja: zawody porównywalne

33. Działania dydaktyczno-szkoleniowe • Zawodowe wykształcenie podstawowe • Niemcy • korpus oficerów młodszych: 3-letnie studia w wyższej szkole zawodowej • 18 miesięcy studium teoretycznego • 18 miesięcy praktyk • egzamin częściowy po zakończeniu części podstawowej • kontrola wybranej ścieżki kariery zawodowej na koniec służby przygotowawczej: „dyplomowany ekonomista” • korpus chorążych: 2-letnia służba przygotowawcza • 8 miesięcy fachowego studium teoretycznego • 16 miesięcy praktycznego kształcenia zawodowego • egzamin częściowy po kursie wprowadzającym • kontrola wybranej ścieżki kariery zawodowej po kursie końcowym • Polska • informacje udzielone przez uczestników

34. Działania dydaktyczno-szkoleniowe • Dalsze kształcenie zawodowe • Niemcy • zawodowe programy towarzyszące dla wszystkich obszarów administracji skarbowej • instytucje szkoleniowe wewnętrzne oraz dla całej administracji • Polska • informacje udzielone przez uczestników

35. Ocena etatów • Cele • wynagrodzenie posiadacza etatu według wymogów związanych z wykonywaną pracą • wspieranie i nagradzanie gotowości pracowników do wydajnej pracy • przejęcie bardziej wymagających funkcji umożliwia awans • bodziec do ulepszania kwalifikacji • powierzenie bardziej odpowiedzialnego stanowiska, tym samym wyrażenie uznania dla wykonanej pracy • utworzenie „katalogów ocen” zapewnia równe stosowanie takich samych kryteriów oceny • w przypadku ogłoszeń o wolne miejsca pracy często decydujący punkt odniesienia w celu określenia profilu wymogów • Badania prowadzone w ramach oceny etatów mogą stanowić impuls do przeprowadzenia zmian organizacyjnych

36. Kalkulacja zapotrzebowania kadrowego • Cel • określenie liczby etatów i miejsc pracy wymaganych w celu wykonania zadań • wyniki nieodzowne w celu planowania kadr i podejmowania decyzji organizacyjnych • podstawa działań budujących i merytorycznych • ważna dla statystyk i pracy nad wizerunkiem publicznym • Punkt wyjściowy: zadania administracji • Metody kalkulacyjne • metoda oparta na miejscu pracy • metoda oparta na wartościach charakterystycznych

37. Sfera zamówień publicznych • Zastosowanie IT • Pakt o prawości • Wykluczenie skorumpowanych przedsiębiorców („czarna lista”)

38. Unowocześnienie administracji Trzy filary • Nowoczesne zarządzanie administracją • Zmniejszenie biurokracji • E-Government

39. Nowoczesne zarządzanie administracją / nowy model sterowania • Sytuacja wyjściowa • problemy finansowe organów administracji • przymus do „zorientowania na klienta” • koszty połączenia Niemiec • przymus do działań ekologicznych i gospodarnych • Najważniejsze elementy • zorientowanie na wynik • zdecentralizowane kompetencje zasobowe • zarządzanie kontraktami • konkurencja

40. Public Private Partnership (PPP) • Definicja • Cel • pozyskanie nowych zasobów dla organów administracji • odciążenie budżetów • zysk na czasie w przypadku kompleksowych projektów • Obszary zastosowania • zasadniczo wszystkie obszary państwa i administracji • przykłady • opłata za korzystanie z autostrad przez samochody ciężarowe • projekty budowy dróg / tunelów • działania z zakresu budowy nowych szkół i modernizowania starych • zamek miejski w Berlinie • wieczyste umowy budowlane ze spółkami prywatnymi wraz z natychmiastowym najmem obiektu (np. szkoły) • logistyka ruchomych towarów handlowych

41. E-Government / BundOnline 2005 • Cel • utworzenie federalnej administracji wspieranej przez rozwiązania IT • nowe kanały dostępu do urzędów • przyspieszenie kontaktu z urzędem • bardziej przejrzyste procedury • przyspieszenie modernizacji administracji w krajach UE • wyraźne odciążenie finansowe urzędów • rozbudowa zgodnie z wymogami europejskiej strategii IKT 2010 • Stan obecny • przestawienie procedur w ponad 100 urzędach federalnych wszystkich resortów • opracowanie standardów uniwersalnych i stabilnych struktur w zakresie E-Government • Harmonogram • 1 faza: 2000 – 2005 • 2 faza: 2005 – 2010

42. Model Berlin - Spandau • Walka z korupcją poprzez • rozbudowaną politykę informacyjną wobec pracowników • dużą przejrzystość procedur udzielania zamówień publicznych • Element podstawowy: model oparty na trzech filarach • grupa kontrolna ds. zwalczania korupcji • controlling w zakresie udzielania zamówień publicznych • zewnętrzny ombudsman (adwokat zaufania)

43. Przyjmowanie nagród i prezentów • Zasada • Wyjątki • Nie wymagające pozwolenia • Prezenty niskiej wartości • Goszczenie • Skutki prawne

44. Koordynatorzy ds. etyki zawodowej (PL) Osoby kontaktowe w sprawach prewencji korupcyjnej (D) Polska administracja celna • Koordynowanie informacji i dokumentacji • Szkolenia • Analiza i zwalczanienieetycznych sposobów zachowania • Wspieranie etycznych sposobów zachowania

45. Współpraca z biurami administracji celnej • Współpraca z biuramikontroli wewnętrznej • Szerzenie etyki zawodowejpoza administracją celną • Uczestniczenie w seminariach dot. zagadnień etycznych • Współpraca z prasą

46. Niemiecka administracja celna • Partner do rozmówdla zatrudnionych, obywateli, kierownictwa biur • Doradztwo, spotkania informacyjne • Kontrola przy oznakach korupcji • Doradzanie kierownictwu w przypadku podejrzenia o korupcję • Doradzanie w zakresie PR

47. Kodeks Etyki Służby Celnej • Służba dla dobra Rzeczypospolitej, demokracji, obywatela • Obowiązki elementarne • Przyswojenie, stosowaniei przekazywaniewiedzy izdolności • Obowiązek bezstronnego sprawowania urzędu i niewykorzystywania go do własnych potrzeb • Obowiązek bezstronności

48. Kodeks Etyki Funkcjonariusza Służby Celnej • Normy określające właściwą postawę funkcjonariusza Służby Celnej • Normy chroniące sumienność / uczciwośćfunkcjonariusza Służby Celnej • Normy regulujące relacje funkcjonariuszy Służby Celnej • Normy chroniące godność / prestiż zawodowyfunkcjonariusza Służby Celnej

49. Wytyczne rządu federalnego • Bądź wzorem: pokaż swoim zachowaniem, żenie tolerujesz ani nie promujesz korupcji • Natychmiast odrzucaj próby korumpowaniai poinformuj niezwłocznie swoich przełożonychoraz osobę kontaktową w sprawach zwalczania korupcji • Jeżeli przypuszczasz, że ktoś chce Cię poprosić o faworyzowanie niezgodne z obowiązkami, postaraj się o to, by pozyskać kolegę jako świadka • Pracuj tak, żeby w każdej chwili można było sprawdzić Twoją pracę…

50. Zwróć uwagę na oddzielenie służby od życia prywatnego. Sprawdź, czy Twoje prywatne interesy mogą prowadzić do kolizji z Twoimi interesami służbowymi • Wspieraj swą placówkę służbowąw wykrywaniu i wyjaśnianiu korupcji. Poinformuj swoich przełożonychi osobę kontaktową ds. zwalczania korupcjiw przypadku wystąpienia oznak zachowania korupcyjnego • Wspieraj swą placówkę służbową w rozpoznawaniu błędnych struktur organizacyjnych sprzyjających korupcji • Dokształcaj się w zakresie działań antykorupcyjnych