Download
1 / 17
E N D
Wstęp… Żydzi, (dosł. 'chwalcy /Jahwe/' lub 'czciciele /Jahwe/' z hebr. Jehudim, יהודים, jid. Jidn, ייִדן, ladinoג׳ודיוס Djudios) – naród semicki zamieszkujący w starożytności Palestynę (określany wtedy jako Hebrajczycy albo Izraelici), posługujący się wtedy językiem hebrajskim, a w średniowieczu i czasach nowożytnych mieszkający w diasporze (czyli rozproszeniu) na całym świecie i posługujący się wieloma różnymi językami. Żydzi nie stanowią jednolitej grupy religijnej i etnicznej. Za Żydów uważa się jednak wiele osób, które nie są żydami ortodoksyjnymi.
Kto jest Żydem jest pytaniem, na które nie da się jednoznacznie odpowiedzieć, gdyż może to być identyfikacja kulturowa, etniczna lub religijna. Wiele osób, które uważają się z jakichś powodów za Żydów, nie są uznawane przez inne grupy lub instytucje. Dotyczy to na przykład żydów reformowanych, którzy nawet pomimo etnicznego pochodzenia żydowskiego czasem nie są uznawani przez żydów ortodoksyjnych. Według prawa izraelskiego Żydem jest osoba, która ma ortodoksyjną żydowską matkę, chociaż prawo do obywatelstwa bez oficjalnego uznania takiej osoby za Żyda ma każda osoba, która ma przynajmniej jednego dziadka, który był ortodoksyjnym Żydem. Stąd wielu Żydów mieszkających w Izraelu czy USA nie ma według prawa tego kraju oficjalnego statusu Żyda.
Hebrajczycy wchodzili prawdopodobnie w skład grupy Habiru, którą w II tysiącleciu p.n.e. tworzyły ludy przybyłe do Syropalestyny z obszarów Mezopotamii. Uważa się, iż termin Hebrajczycy pochodzi właśnie od nazwy Habiru. Podstawą tożsamości narodu żydowskiego była religia narodowa – judaizm – oraz kultura żydowska.
Nazwa i zapis Żydzi zamieszkujący Izrael są nazywani Izraelczykami; określenie to jednak oznacza także wszystkich obywateli tego kraju (łącznie z Arabami), a czasem także wszystkich mieszkańców Izraela. Zgodnie z zasadami języka polskiego, w którym nazwy narodowości zapisywane są dużą literą, a nazwy wyznawców poszczególnych religii - małą, członków narodu żydowskiego, niezależnie od ich wyznania, nazywa się Żydami, natomiast wyznawców judaizmu – żydami. Istnieją zatem Żydzi niebędący żydami ze względów religijnych. Sytuacja odwrotna nie zachodzi nigdy, gdyż przyjęcie i praktykowanie judaizmu czyni każdego pełnoprawnym członkiem społeczności żydowskiej, zatem każdy żyd jest z definicji Żydem.
Źródłosłów Określenie Żyd, Żydzi pochodzi od słów Juda, Judejczyk – imienia jednego z 12 synów biblijnego patriarchy Jakuba oraz późniejszej nazwy jednego z 12 pokoleń Izraela. Plemiona Judy oraz Symeona zamieszkały w południowej części Palestyny, gdzie też znajdowała się Jerozolima, późniejsza stolica całego Izraela, a następnie, po podziale państwa Salomona, Królestwa Judy. Judejczycy uważali się za bardziej godnych potomków Izraela, gdyż posiadali starożytną stolicę Dawida, świątynię Jahwe oraz w większym stopniu niż ich pobratymcy z północy zachowywali przepisy prawa mojżeszowego.
Pod koniec VIII wieku p.n.e. północne Królestwo Izraela zostało rozbite przez Asyryjczyków, którzy także uprowadzili ludność hebrajską sprowadzając na jej miejsce inne narody. Wówczas Judejczycy stali się jedynym pokoleniem Izraela zamieszkującym tereny Ziemi Obiecanej oraz jedynymi Izraelitami, którzy posiadali własne państwo. Od tego momentu pozostałe pokolenia Izraela znajdujące się w diasporze są już rzadko wspominane przez Stary Testament, zaś określenie Judejczyk zaczyna być tożsame ze słowem Izraelita, Hebrajczyk. Także w VIII wieku przed Chrystusem w annałach Tiglatpilesara III pojawiają się najstarsze wzmianki o Judzie i rządzących nim królach. O królestwie Judy mówią także dokumenty Sanheriba, Asarhaddona, Assurbanipala oraz Nabuchodonozora II.
Najstarsze dzieje Żydów Podstawowym źródłem pisanym dla wczesnej historii Żydów jest Biblia, która określa ich jako naród wybrany przez Boga Jahwe. Żydzi mieli pochodzić od Abrahama, który około 1800 r. p.n.e. przywędrował z Ur w Mezopotamii do ziemi Kanaan (obecnie Palestyna oraz państwo Izrael). Podczas trójpokoleniowego pobytu w Kanaanie Żydzi zaczęli posługiwać się językiem starokananejskim (będącym punktem wyjścia do języka hebrajskiego), choć wg Biblii byli pierwotnie Aramejczykami.
W późniejszym okresie Żydzi przebywali w Egipcie do 1200 p.n.e., gdy pod wodzą Mojżesza powrócili podzieleni na 12 plemion do ziemi Kanaan jako Ziemi Obiecanej przez Boga. Około 1050 p.n.e. zjednoczeni przez króla Saula pokonali plemiona filistyńskie. Za panowania królów Dawida i Salomona królestwo przeżywało rozkwit kulturalny i gospodarczy, stając się lokalnym mocarstwem. Król Dawid zdobył Jerozolimę i ustanowił ją stolicą królestwa (rok 1003 p.n.e.). Po śmierci Salomona doszło do podziału państwa na dwa królestwa: Judę ze stolicą w Jerozolimie i Izrael ze stolicą w Samarii. Królestwa te istniały równolegle, aż do podbicia Izraela przez Asyrię. W VI w. p.n.e. Judę zdobył Babilon, a Żydzi zostali uprowadzeni w tzw. niewolę babilońską. To wydarzenie zapoczątkowało rozproszenie – żydowską diasporę. Do Judei wróciła bowiem tylko niewielka część wysiedlonych Żydów, i to dopiero za króla Persji Cyrusa II Wielkiego. Reszta pozostała nad Eufratem, tworząc świetnie prosperującą społeczność.
Wielu uczonych uważa, iż nazwa Hebrajczycy pochodzi od terminu Habiru, starożytnego określenia wędrownych plemion semickich przybyłych do Palestyny zza Eufratu, którzy za czasów Amenhotepa IV spustoszyli miasta-państwa Kanaanu. Najstarszą inskrypcją wymieniającą Izrael wśród narodów Kanaanu jest Stela Merneptaha z XIII wieku p.n.e., zaś pierwsze wzmianki o Izraelu jako państwie znajdują się na Steli Meszy z IX wieku p.n.e.
Żydzi w II wojna światowa W okresie II wojny światowej ówczesna narodowo-socjalistyczna (nazistowska) III Rzesza Niemiecka podjęła masową eksterminację Żydów, zmierzając do ich całkowitego wyniszczenia ("ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej", niem. Endlösung der Judenfrage). W (przymusowych tym razem) gettach, w niemieckich obozach koncentracyjnych i ośrodkach natychmiastowej zagłady i po prostu na ulicach wymordowano ich ok. 6 mln (holocaust, Szoah). Wydarzenia te nasiliły emigrację żydowską do Palestyny.
Powstanie współczesnego Izraela W latach 1945-1948 w brytyjskiej wówczas Palestynie doszło do wojny domowej między Żydami z jednej, a Brytyjczykami i Arabami z drugiej strony. Po wycofaniu się Brytyjczyków (wymuszonym między innymi przez terroryzm bojówek żydowskich) i utworzeniu państwa Izrael walka przekształciła się w regularną wojnę między armią izraelską i armiami arabskich państw ościennych. Wojna ta zakończyła się izraelskim zwycięstwem i ukształtowaniem państwa Izrael w granicach, które społeczność międzynarodowa uznaje do dzisiaj. Po 1967 pod kontrolą Izraela znajdują się też Jerozolima Wschodnia, Zachodni Brzeg i Strefa Gazy. Obecnie Izrael zamieszkuje ponad 5,5 mln Żydów spośród żyjących na świecie około 17 mln.
Diaspory według wielkości • Stany Zjednoczone: > 6 155 000 (więcej niż w samym Izraelu ponad połowa nie należy do żadnej wspólnoty religijnej) • Rosja: 800 000 • Francja: 606 561 • Ukraina: 500 000 • Kanada: 394 000 • Argentyna: 300 000 • Wielka Brytania: > 300 000 • Niemcy: > 220 000 • Brazylia: 130 000 • Australia: 120 000 • Republika Południowej Afryki: 106 000 • Belgia: 52 000 • Meksyk: 50 000 • Włochy: 45 000 • Iran: 40 000 • Holandia: 40 000 • Turcja: 30 000
Dziękuję za uwagę • Kuba Gałata • W pracy nad prezentacją wykorzystano następujące źródła: • - Wikipedia • www.hagada.pl • - www.bnai-brith.org.pl • - www.izrael.badacz.org • - Encyklopedia PWN
