Kynferði, hollusta og hreyfing

1. Kynferði, hollusta og hreyfing Ásta Margrét Guðmundsdóttir Björg Þorvarðardóttir Elín Njálsdóttir Ólöf Inga Halldórsdóttir

2. Til hvers þurfum við að hreyfa okkur? • Líkamleg og andleg líðan er nátengd. • Skilgreining WHO á heilbrigði: • Fullkomið líkamlegt og andlegt velferli, en ekki einungis firrð sjúkdóma eða vanheilinda. • Okkur þarf að líða vel andlega, líkamlega og félagslega til að líða fullkomlega vel. • Við aukna hreyfingu eykst þol sem gefur aukna orku.

3. Heilsupýramídi • Í daglegu lífi getum við gert ýmislegt til að auka hreyfingu okkar: • Nota bílinn minna og ganga meira • Hlaupa upp stigann í stað þess að nota lyftu • Skokka, synda, viðra hundinn • Hjóla í vinnuna, slá grasið, moka snjó • Fara í gönguferð með fjölskyldunni

4. Til hvers þurfum við að hafa gott þol? • Styrkir hjartað og veitir orku og vellíðan • Líkamleg áreynsla örfar heilastarfssemina • Hjálpar okkur að halda kjörþyngd • Er mikilvægur þáttur í sjúkdómsvörnum • Dregur úr reiði og spennu • Losar um streitu og þunglyndi • Liðamót, vöðvar og bein styrkjast

5. Hreyfing • 97% fullorðinna gera sér grein fyrir að þeir þurfa að hreyfa sig reglulega til að bæta heilsu sína. • Um 55% fullorðinna stunda hreyfingu af ýmsu tagi. • Hreyfing er dagsskammtur af meðali, forvörn gegn ýmsum sjúkdómum og kvillum. • Ef hægt væri að setja hreyfingu í töfluform, þá væri það mest ávísaða lyf í heimi.

6. Hreyfing karla

7. Hreyfing kvenna

8. Mataræði • Hollt mataræði hefur öll næringarefni í réttum hlutföllum. Þau skiptast í þrjá flokka: • Kolvetni, fita og hvíta veita orku • Hvíta og steinefni byggja upp • Steinefni, fjörefni og vatn taka þátt í mismunandi ferlum.

9. Æskileg samsetning fæðunnar • Prótein þarf að veita a.m.k 10% heildarorku • 30% orkunnar þarf að koma úr fitu, en ekki meira en 10% úr harðri fitu • Kolvetni þurfa að gefa 55-60% af orkunni en ekki meira en 10% úr viðbættum sykri • Fæðutrefjar þurfa að vera 25 gr. á dag miðað við 2400 kaloríur á dag • Saltneysla má ekki vera meiri en 5 grömm á dag

10. Könnun Manneldisráðs frá 2002 • Eftirfarandi breytingar hafa orðið á mataræði Íslendinga síðan 1990: • Minni neysla: mjólkur, fisks, kartaflna, rauðs kjöts og fitumikilla mjólkurvara og kaffidrykkja minnkað. • Aukin neysla: gosdrykkir, vatn, grænmeti, ávextir, pasta, brauð og morgunkorn. • Við borðum að meðaltali 232 grömm af ávöxtum og grænmeti á dag sem eru rétt um tveir skammtar en þó eigum við langt í land því ráðlagður dagsskammtur er 500 grömm sem eru 5 skammtar.

11. Það sem kom á óvart í rannsókninni • Stelpur: • Fiskneysla stúlkna er 15 gr. á dag sem er varla munnbiti. • 17% borða mjólkurvörur sjaldnar en einu sinni á dag sem ekki nær ráðlögðum dagsskammti. • Drekka ½ ltr. af gosi á dag og fá 1/3 sykurs úr gosi. • Strákar: • 120 gr. af pizzu á dag (ein stór sneið) • Drekka 1 ltr. á dag og 55% af viðbættum sykri kemur eingöngu úr gosi og sætum drykkjum.

12. Beinþynning • Beinin byggja upp beinmagn sitt til 25 ára aldurs. • 80% þeirra sem fá beinþynningu eru konur. • Beinmassi kvenna nær hámarki við 35 ára aldur. • Eftir tíðahvörf geta þær tapað 20-30% beinmassans. • Þá eykst hættan á þremur tegundum beinbrota, úlnliðsbrotum, mjaðmabrotum og samfalli hryggjaliða.

13. Beinþynning - áhættuþættir • Aldur • Að vera kona • Tíðahvörf • Af hvíta kynstofninum • Lítið kalsíum • Kyrrseta • Litil líkamsþyngd • Tóbaksreykingar • Beinþynning í ættinni

14. Beinþynning- meðferð og mataræði • Ösrógenmeðferð við tíðahvörf • Nóg kalsíum í fæðunni, ekki minna en 1000 mg á dag • Kalsíumríkar fæðutegundir: • Mjólk, jógúrt, skyr, ostur, lax, rækjur, spergilkál og sumar tegundir bauna. • Bæta við 2-4 klst. í hreyfingu á viku umfram daglega hreyfingu.

15. Þunglyndi • Þunglyndi er sjúkdómur sem virðist vera afar algengur í samfélaginu í dag. • Þegar þunglyndið segir sem mest til sín getur líðanin verið afar slæm og sumir hverjir verða óvinnufærir í lengri eða skemmri tíma. • Samskipti við aðra geta orðið erfið; fólk dregur sig ýmist í hlé frá vinum og vandamönnum en aðrir geta verið ergilegir, uppstökkir og ólíkir sjálfum sér.

16. Þunglyndi • Geðræn einkenni þunglyndis eru: • - Depurð og vonleysi- kvíði fyrir einhverju óraunhæfu • - óróleiki eða eirðarleysi án sýnilegs tilefnis- ánægja og áhugi minnkar- svefn breytist- kynlífsáhugi minnkar- matarlyst breytist

17. Þunglyndi • - þreyta eða slen eykst- tregða, m.a hæg viðbrögð, hreyfing, tal og hugsun- vanmáttarkennd og sektarkennd- ákvarðanataka erfiðari- tómleiki, andlegur dofi - einbeitingarskortur- sjálfsvígshugsanir

18. Þunglyndi • Líkamleg einkenni þunglyndis:- Höfuðverkur- magaverkur- líkamlegir verkir- tregar hægðir- svitaköst • Ef einstaklingur líður af fleiri en þremur geðrænum einkennum og einu líkamlegu einkenni ætti hann að leita til læknis og kanna málið.Nánar um einkenni: www.delta.is

19. Þunglyndi • Lyf og stuðningsviðtöl eru aðal meðferðarúrræðin. • Þunglyndi stuðlar óbeint að öðrum sjúkdómum. • Bein dánartíðni af völdum þunglyndis er 15% vegna sjálfsvíga. • Hærri tíðni á hjarta-, og æðasjúkdómum. • Við 15-16 ára aldur er þunglyndistíðnin orðin sú sama og hjá fullorðnum. • Þunglyndi leggst helmingi oftar á konur en karla. • Konur veikjast helst á aldrinum 20-45 ára.

20. Þunglyndi • 20% kvenna og 10% karla fá veruleg þunglyndiseinkenni. • Munur á einkennum kynjanna er lítill. • Þunglyndi getur verið: • Arfgengt • Mótlæti getur leitt til þess • Hormónasveiflur kvenna • Konur veikari fyrir frá æsku

21. Takk fyrir okkur • Hreyfðu þig reglulega • Borðaðu rétt • Brostu við deginum • Vertu ánægð/ur með sjálfa/n þig • Og þér eru allir vegir færir