Bölüm 33 Uluslararası Ticaret

1. Bölüm 33Uluslararası Ticaret David Begg, Stanley Fischer and Rudiger Dornbusch, Economics, 8th Edition, McGraw-Hill, 2005 PowerPoint presentation by Alex Tackie and Damian Ward

2. Bu bölümde • Uluslar arası ticaretin yapısını, • Karşılaştırmalı Üstünlük kavramını ve ticaretin sağladığı faydayı, • Karşılaştırmalı Üstünlük’leri belirleyen etmenleri, • Ticaret politikaları ve araçlarını, • Gümrük tarifelerinin gerekçelerini ele alacağız.

3. İhracatın GSMH’ye Oranı • Kaynak: DPT Not: Türkiye için 1970 ve 2004 yılları alınmıştır.

4. 2003 yılında Dünya ihracatının Ülke Gruplarına göre Dağılımı Kaynak: GATT, Directions of Trade

5. 2006 yılında Türkiye İhracatının Bölgesel Dağılımı Source: TUİK

6. Dünya İhracatının Bileşimi

7. Türkiye İhracatının Bileşimi Source:DPT

8. Bazı Önemli Noktalar • Hammadde fiyatları • Az gelişmiş ülkeler gelişmiş ülkelerce sömürüldüklerini iddia etmektedirler. • Hammaddeleri ucuza alıp makine teçhizatı pahalıya satmaları yoluyla • Az gelişmiş ülkelerdeki (AGÜ) imalat sanayi ihracatı • Kimi AGÜ’ler imalat sanayi ihracatında başarılı olabilmiştir. • Bu da gelişmiş ülkelerdeki işçilerin işlerini kaybetme korkusuna düşmelerine sebep olmuştur. • Gelişmiş ülkeler arasındaki ticari anlaşmazlıklar • Bazı ülkelerde üreticiler verimli modern rakipleri önünde yenilgiye uğramıştır, • Japonya ve Doğu Asya ülkelerindeki rakipler özellikle • Bunun sonucunda ihracat kısıtlanmalı mı? sorusu akla gelir.

9. KarşılaştırmalıÜstünlükler (Comparative advantage) • Uluslar arasındaki ticaretin varlık sebebi malların fırsat maliyetleri arasındaki uluslararası farklılıktır. • Ticaret, herkesin daha ucuza mal tüketmesini olanaklı kılar. • Malın fırsat maliyeti • Bir maldan 1 birim daha fazla üretebilmek için diğer malın üretiminden vazgeçilmek zorunda kalınan miktar • Karşılaştırmalı Üstünlük Yasası • Ülkeler ancak üretiminde başkalarına görece daha verimli (görece düşük maliyetli) oldukları malları üretir ve ihraç ederler. Görece yüksek maliyetle üreteceklerini üretmez, o malı üretmekte uzmanlaşmış olan ülkeden ithal ederler.

10. Karşılaştırmalı Üstünlüğün Kaynakları • Ülkeler arasındaki en büyük farklılık faktör donanımlarında (factor endowments) ortaya çıkar. • Bu da faktör (emek, sermaye) fiyatlarının farklı olması sonucunu doğurur. • Örneğin İngiltere Hindistan’a nazaran daha fazla sermaye ve daha az emeğe sahiptir. • O halde, üretimde kullanılan sermaye maliyeti/emek maliyeti oranı İngiltere’de Hindistan’a nazaran daha düşüktür. • O halde İngiltere’nin sermaye-yoğun mallarda, • Hindistan’ın da emek-yoğun mallarda uzmanlaşmış olması beklenir. • Karşılaştırmalı Üstünlük kendini teknoloji düzeyinde de gösterir.

11. Karşılaştırmalı Üstünlük vs. Mutlak Üstünlük • Mutlak Üstünlük: • Ülke sözkonusu malı en düşük maliyete üretiyorsa, o malda mutlak üstünlüğü vardır denir. • Karşılaştırmalı Üstünlük: • Ülke sözkonusu malı en ucuza değil de, diğer mallara nazaran daha ucuza üretebiliyorsa, o malda karşılaştırmalı üstünlüğü vardır denir.

12. Örnek

13. Örnek (devam) • ABD’de video üretmek İngiltere’de üretmekten göreli olarak daha ucuzdur. • ABD bir birim daha fazla video üretmek için 6 birim t-shirt’den vazgeçmesi gerekirken, İngiltere 10 birim t-shirt’den vazgeçmelidir. • Video üretmenin fırsat maliyeti ABD’de daha düşüktür. • Aynı şekilde, İngiltere’de t-shirt üretmenin fırsat maliyeti daha düşüktür. (İngiltere 1/10 video, ABD’de ise 1/6 video)

14. Kazananlar ve Kaybedenler • Ülkeler uzmanlaşıp ticaret yaparak kazanırlar • Ancak bu kazançlar ülke içinde herkese ve her ülkeye eşit şekilde dağılmaz. • Örnek: Buzdolabının icat edilmesiyle, Arjantin et ihraç etmeye başlar • Amerikan et üreticileri, arazi sahipleri ve Arjantin’li sıradan tüketici yükselen et fiyatlarından ötürü zarar eder • Arjantin’li et üreticileri, toprak sahipleri ve dolaylı olarak artan ulusal gelirden pay alan Arjantin’li kar eder, Amerika’lı sıradan et tüketicisi de düşen fiaytlardan dolayı kar eder. • Ticari Politikalar • Hükümetin uluslararası ticareti vergi ve teşvik araçlarıyla etkilemeye yönelik uygulamaları • Gümrük vergileri, tarifeler • Ya da ihracatı ve ithalatı doğrudan kısıtlayarak • Kota

15. SS fiyat Pw+ T Pw DD Qs Qd' Qd Qs' miktar Gümrük tarifelerinin İktisadi Etkileri DD ve SS bir mala olan iç talebi ve arzı göstersin. Eğer dünya piyasasında geçerli fiyat Pw, ise serbest ticaret olanaklıdır. Yerli firmalar Qskadar arzederler İç talep Qdkadardır Aradaki fark ithal edilir. Tarife konulmak suretiyle yerli arz arttırılır ve ithalat kısıtlanır. İçerde fiyat Pw + T’ ye çıkar T tarifenin büyüklüğünü gösterir. İç talep Qd’ ye üşerken, yerli arz Qs’ a yükselir. Ve ithalat düşer

16. Hükümet geliri artar, dolayısıyla hükümete transfer edilen gelirden bahsedebiliriz. Pw+ T Pw Aynı şekilde üreticilere ekstra kar biçiminde bir transferden sözedilebilir. Qs Qd' Qd Qs' Mal dünya fiyatı Pw den ithal edilebilirken iç üretimi artırmak adına tarife konulması üretimden kaynaklanan sosyal maliyeti arttırır. Ve tüketici artığını (consumar surplus) azaltır. Tarifelerin sebep olduğu refah kaybı Tarife kesimler arası gelir transflerine ve net sosyal kayıplara yolaçar. SS fiyat DD miktar

17. Tarifeler • Tarifelerin sebep olduğu bu kayıplar toplumun ticaretin kısıtlanmasından zararlı çıkacağına işaret eder. • Bu da serbest ticareti destekleyen en güçlü argümandır. • GATT, Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) anlaşmaları sayesinde tarifeler önemli ölçüde düşürülmüştür. • General Agreement on Tariffs and Trade • Kazananlar, kaybedenler arasındaki mücadele halen DTÖ müzakerelerinde devam etmektedir, ve edecektir.

18. Tarifeler ne zaman konulabilir? • Optimal tarife • Birinci eniyi argümanı (first-best) • İthalatçı ülke dünya piyasalarında oluşan fiyatı etkileyebilecek kadar büyükse geçerlidir. • Politikalarda neyin hedeflendiği önemlidir. • Belirli bir amacı gerçekleştirmenin en etkin yolu, o aktiviteyi doğrudan etkileyen politikalar uygulamaktır. • Tarifeler, bazı sorunları çözmek, ihtiyaçları sağlamak için de konulmaktadır. Sorunlar ve ihtiyaçların temelinde ticaret doğrudan bir etkiye sahip olmadığından, bu tür argümanlara ikinci eniyi denir.

19. Tarife konulması ne zaman haklı olabilir? • Yaşam Tarzını Korumak • Bu durumda üretim teşviği daha iyi sonuç verir. • Lüks tüketimi kısmak • Bu da tüketim vergisi ile daha etkin şekilde çözümlenebilir. • Bebek Endüstrileri (Infant industries) korumak • Yaparak öğrenme yoluyla yeni aktiveteleri desteklemek için • Bu da geçici üretim teşvikleri ile yapılabilir. • Gelirleri arttırmak için • Tarifeler hükümet gelirlerini arttırırlar • Ancak daha iyi yollar bulunabilir

20. Diğer Ticaret Politikaları • GATT sayesinde tarifeler düşmüşse de diğer ticaret kısıtlamaları halinde ülkeler arasındaki anlaşmazlıklar devam etmektedir. Bunlar: • Kotalar • Tarife dışı engeller (non-tariff barriers) • Yabancı mallara negatif ayrımcılık yapan yönetimsel düzenlemeler • İhracat teşvikleri

21. Serbest ticaret altında dünya fiyatı Pw olsun Tüketiciler Qdkadar talep eder Üretim Qskadardır A B Pw+ s İhracat GE kadar. teşvik E G Pw Teşvik altında üreticiler Qs’ üretip iç piyasaya Qd' kadar mal arzederler. Dünya fiyatı İhracat şimdi AB ye yükselir. Üretimdeki etkinsizlik toplumsal kayba yolaçar. Q`s' Qd' Qd Qs Ve tüketici artığının düşmesine İhracat teşvikleri S fiyat DD miktar