Het boekenvak

1. Het boekenvak Nieuwe dynamiek ‘dankzij’ toenemende onzekerheid…? André Vandorpe – Boek.be UA / 16 mei 2014

2. Actuele context

3. Boekensector anno 2014 • 500 miljoen euro omzet boeken • Ca 15.000 personeelsleden (incl. aanverw. sectoren = 30.000!) • Binnen de “creatieve industrieën” nummer 3 • Creatieve industrie: 3de plaats in omzet en toegevoegde waarde na financiële en chemische industrie • Belangrijk retailkanaal • 26.000 nieuwe titels per jaar (Vlaanderen + Nederland) • Gemiddeld 3.000 titels per boekhandel • 3.000 euro/m2 boeken in de boekhandel • Gemiddelde aanwezigheid van een boek in de boekhandel: 3 maanden

4. Enkele vaststellingen • Onderscheid tussen boek als product en als (vrije)tijdsbesteding : cultuur vs economie ? • Kopen vs Lezen (40% wordt niet gelezen!) • 75% mannen  film ! / 75% vrouwen  boek ! • Onderscheid tussen functioneel en niet-functioneel lezen • 70% van de boekenkopers geven een boek cadeau • In België woont iedereen op max 7 km van een boekhandel

5. Koop-/Lees’cultuur’ : Vl versus Ned • Leest/koopt Nederland ‘beter’ dan Vlaanderen? • Strips en kookboeken scoren hoog in vgl met Nederland • Nederland is calvinistischer • Boeken minder “voor het plezier” • In Nederland worden 85 % van de boeken via de boekhandel verkocht, in Vlaanderen 50% • Zonder strips en kookboeken is de aankoop van literatuur in Vl en Nl vergelijkbaar per capita. • Nederland: 1 boekhandel / 11.100 inwoners • Vlaanderen: 1 boekhandel / 21.500 inwoners

6. Boekentop 10 Vlaanderen (5 mei tem 11 mei 2014) • 1 Amoras / 3 KrimsonWV / CC / ML • 2  Smakelijk! Piet Huysentruyt • 3  Geachte heer M. Herman Koch • 4  (Pijn)³ Pieter Aspe • 5  De dochter van de imker Santa Montefiore • 6  De Rode Ridder / 242 De spookkrijgers WV / CS • 7  Vertongen & Co. / 8 De vloek van de Japanse vaas HL / WS / LV • 8  Donderdagskinderen Nicci French • 9  Oorlog en terpentijn Stefan Hertmans • 10 Puur genieten en toch gezond en slank / 2PascaleNaessens

7. Boekentop 10 Nederland • 1. (-) Herman Koch - Geachte heer M. • 2. (1) Nicci French - Donderdagskinderen • 3. (2) Esther Verhoef - De kraamhulp • 4. (6) Isa Hoes - Toen ik je zag • 5. (5) Santa Montefiore - De dochter van de imker • 6. (-) Mascha - Happy life • 7. (7) Rosamund Lupton - Zusje • 8. (-) Colleen Dorsey - Band-it • 9. (3) Jonas Jonasson - De 100-jarige man die uit het raam klom en verdween • 10. (10) Markus Zusak - De boekendief. Filmeditie

8. Wat liep/loopt er fout in het boekenvak?

9. VROEGER  keten

10. NU  netwerk

11. HELP!  Nieuwe ‘vreemde’ spelers…!

12. It’s the economy, …! Is it? • Algemeen (financieel-economische crisis) • In het boekenvak • Andere (meer) spelers: andere (meer) verdeling • Niet meer lezers • Meer variatie in tijdsbesteding • Lagere omzet door e-boeken • Piraterij • Verhoudingen tussen spelers veranderen • Spelers gaan zich anders opstellen: rolverandering

13. Crisis + nieuwe spelers = netwerk onder druk!

14. Dominante logica… einde verhaal ! • Beperkt de mogelijkheden van sectoren, bedrijven en mensen die werkzaam zijn binnen een organisatie. Het zorgt ervoor dat nieuwe kansen of bedreigingen niet gezien worden. • In stabiele (economische) omgevingen onderhouden bedrijven zichzelf.Bij snelle veranderingen ondervinden sectoren en bedrijven moeilijkheden wanneer ze vasthouden aan deze logica. • = constante in elke crisis = leidraad voor verandering !? • ‘End of game’ (cfr. El Namaki M.S.S. / Strategic Thinking for turbulent times, 2013) Strategische keuzes = zoeken naar nieuwe samenwerking / competenties / focus / end of game (nieuwe niche of snelle afbouw)  voorbeeld: Kodak

15. Het boekenvak:10 probleemstellingen

16. Boekenvak : probleemstelling 1 • Het personeelsbestand van het boekenvak is verouderd en vernieuwt niet (snel) genoeg • incestueus • Voor buitenstaanders moeilijk om binnen te geraken • Inherent statisch • Weinig instroom vanuit andere sectoren • Weinig nieuwe ideeën

17. Probleemstelling 2 • De businessmodellen zijn verouderd en moeten worden herdacht • Uitgever en boekhandel doen al 500 jaar hetzelfde • Interacties tussen de spelers blijven ongewijzigd • Spelers in de keten zijn te afhankelijk van mekaar • Alles is (te) “goed geregeld”

18. Probleemstelling 3 • Boeken worden te lang in magazijnen bewaard in de hoop dat ze nog ooit in de boekhandel terecht komen. • CB: ca 52 miljoen boeken in voorraad • Verhouding magazijn/boekhandel = 90/10 • 50% van de boeken komt nooit in de boekhandel • Druk op titels die het goed doen, wordt steeds groter • Kosten voor niet verkochte boeken stijgen • Minder boeken uitgeven of minder boeken drukken? • Andere modellen om boeken te produceren?

19. Probleemstelling 4 • De sector is teveel productgedreven en te weinig consumentgedreven • Kent de boekhandel/uitgever zijn consument? • Wat maken/verkopen we? Boeken…? Verhalen…? Een goed gevoel…? Tijd… ? • Waar is de consument vandaag mee bezig? Hoe verhoudt het boek zich in het geheel van (vrije)tijdsbestedingen? • Welke businessmodellen dienen zich aan om de consument een aanbod te doen? 360°-model?

20. Probleemstelling 5 • Het recht van retour = onhoudbaar… ? • Unicum in de economie. Geen enkele sector kent dit. • Voorstel voor een ander model: • Uitgevers geven deel in consignatie • Magazijnen houden enkel courante voorraden • Na periode x worden boeken via actie uit de winkels gehaald • Restanten worden vernietigd (nu reeds het geval bij retour) • Boeken blijven via POD ter beschikking • Vraagt een structurele herziening van het businessmodel (vooral bij de uitgever) • Vraag: waarom voor donkere magazijnen betalen terwijl er zoveel boekhandels zijn?

21. Probleemstelling 6 • De huidige crisis moet als opportuniteit worden beschouwd om dingen te veranderen, niet als een bedreiging om wat verouderd is te behouden. • In de jaren ’80 zou de PC en de CD het einde van het boekenvak inluiden (einde van de encyclopedieën) • Het internet (1996) zou het einde van het gedrukte boek inluiden. • Het e-boek is het einde van het papieren boek? • In de muziek is de industrie ingestort maar de sector maakt meer omzet dan vroeger • Ook in andere industrieën verdienen andere partijen geld dan 20 jaar geleden • Zal de boekensector zichzelf kunnen heruitvinden?

22. Probleemstelling 7 • De (fysieke) boekhandel is de etalage van het boekenvak. • Muziek heeft radio, film de bioscoop • De muziekindustrie heeft begrepen dat ze een grote fout gemaakt hebben door in te zetten op iTunes alleen • Uitgevers moeten durven investeren in hun etalages • Rechtstreeks boeken verkopen is korte-termijn denken. Waarom zouden auteurs dan nog bij een uitgever passeren? • Basisveronderstelling: het papieren boek ‘overleeft’…!?

23. Probleemstelling 8 • Het systeem van kortingen aan de boekhandel is niet gebaseerd op een economische logica. • Bestsellers = hoge korting • Moeilijkere boeken = lage korting • Waarom systeem niet omdraaien? • Extra probleem: actieprijs bij de start van een boek. • Zeggen we daarmee niet dat boeken (te) duur zijn? • Boeken zijn in 20 jaar niet veranderd van prijs • Gemiddelde prijs in Fr = ca 25 euro, in Duitsland 22 euro, in Vl en NL – 15 euro. Waarom? Vertalingen!

24. Probleemstelling 9 • Het boekenvak lijdt aan “bestselleritis”. • Aanbod breed houden is ook nodig voor bestsellers • Culturele verschraling leidt tot economische afbrokkeling • Crisis leidt tot korte-termijn denken: alleen “risicoloze” investeringen • Inzetten op groep mensen die graag “goede” boeken lezen • Rol van de overheid?

25. Probleemstelling 10 • De samenwerking tussen Vlaanderen en Nederland blijft te beperkt. • 22 miljoen = Vlaanderen + Nederland • 22 miljoen = 1/5 van Duitsland, = 1/8 van de Franstaligen • Vlamingen verkopen niet in Nederland en omgekeerd? • Er zijn ook Vlamingen die niet in Vlaanderen verkopen en Nederlanders die niet in Nederland verkopen • Het grootste deel van de markt is overlappend. • De “overlap” gebruiken zou kunnen aanzetten tot grotere rationaliteit.

26. TOT SLOT De fysieke boekhandel…einde verhaal of nieuwe kansen?

27. VASTSTELLING Internetwinkels - met rationele online proposities zonder specifieke focus op het boekenvak - slagen er beter in om de huidige consumenten aan zich te binden dan de boekverkoper. In de ogen van de consument weten zij: • te domineren op assortiment en toegang • te differentiëren op service en prijs (ondanks de WvB). .

28. Maar… KANSEN voor de fysieke boekverkoper! • Consument heeft ook een sterke behoefte aan: • een zelfbewuste authentieke wegwijzer • die hem of haar toegang verschaft tot alles wat kan bijdragen aan ontwikkeling en welbevinden • met het woord en het verhaal als vertrekpunt. • De boekverkoper: • staat midden in de samenleving, • verbindt alles en om zich heen, • weet wat er leeft en maakt er deel van uit. • domineert vanuit zijn/haar passie en kennis op beleving en persoonlijke klantrelatie, assortiment, toegang, service en prijs en zijn geraakt zo ‘op koers’ met de (ook online) concurrentie.

29. Met dank vooruw aandacht