BOLOGNA SÜRECİ

1. BOLOGNA SÜRECİ Selda Önderoğlu Bologna Rehberi Türkiye Bologna Rehberlerinin Katkılarıyla

2. Sunum planı • Bologna Süreci nedir? • Çalışmalar ve katılan kuruluşlar • Nitelikler Çerçevesi- Avrupa ; Ulusal • Öğrenme Ürünleri(çıktıları) • Tuning projesi-Ortak Dereceler-Erasmus Mundus • Bologna- Paydaşlar; Üniversitelerden beklenenler • Türkiye’de Bologna • Üniversitemizde Bologna süreci

3. EĞİTİM ÖĞRETİM HEDEFİ ‘ BİLGİ AVRUPASI ’ • YÜKSEK ÖĞRETİM HEDEFİ • BOLOGNA SÜRECİ (1999-2010)

4. EĞİTİM ÖĞRETİM HEDEFİ‘Bilgi Avrupası’ • 2010 yılı itibariyle Avrupa, eğitim sistemi ve eğitim kalitesi ile dünyanın lideri olmalıdır. • Bu hedef Avrupa genelinde eğitim sisteminin kökten reformunu gerektirmektedir. • Nasıl? • Her ülkedeki ulusal yapı ve kültürle uyumlu olmak kaydıyla, Avrupa genelinde ortak deneyimlerin paylaşılması,ortak hedeflere yönelik işbirliği yapılması ve birbirinin deneyimindenfaydalanılması suretiyle gerçekleştirilecektir.

5. YÜKSEK ÖĞRETİM HEDEFİ, BOLOGNA SÜRECİ (1999-2010) Bologna Süreci Öncesi • Erasmus Programı (1987) • Bologna ‘ Magna Charta Universitatum’ (1988) • Socrates Programı I (1995-1999) • Sorbonne Bildirisi (1998) Bologna Süreci- MİLAT • Bologna Bildirisi (1999) ‘Yeni güç’ (A New Impulse) • Salamanca Kongresi (2001) ‘EUA’ (European University Association) • Prague (2001) • Graz Kongresi (2003) EUA • Berlin (2003) Glasgow (2005)EUA • Bergen (2005) • Londra (2007)

6. BOLOGNA SÜRECİ BOLOGNA DEKLARASYONU, 1999 - 29 Ülke ▪ Kolay anlaşılan ve karşılaştırılabilir bir derece sisteminin uygulanması (NARIC/ENIC, DE) ▪ Lisans ve lisansüstü olmak üzere iki kademeli bir sistemin uygulanması (3+2= 5 yıl) ▪ Kredili bir sistem oluşturulması (AKTS-ECTS) ▪ Hareketliliğin (mobility) önündeki engellerin kaldırılması ▪ Kalite güvencesinde Avrupa boyutunun oluşturması ▪ Yükseköğretimde Avrupa boyutuna ulaşılması-EHEA

7. BOLOGNA SÜRECİ • PRAG, 2001-TÜRKİYE’nin katılımı • BOLOGNA İZLEME GRUBU (BFUG) • ÖĞRENCİ KATILIMI GEREĞİ • AVRUPA YÜKSEK ÖĞRENİM ALANININ ÇEKİCİLİĞİNİN ARTIRILMASI • BERLİN, 2003 • KALİTE GÜVENCESİ (QUALITY ASSURANCE) • 3 KADEMELİ AKADEMİK (LMD) DERECELENDİRME (3 CYCLE DEGREES) • DİPLOMALARIN TANINMASI

8. BOLOGNA SÜRECİ • BERGEN, 2005 ▪ Kalite güvencesi için ENQA (European Assoc. for QA) standart ve kılavuzlarının uygulanması ▪ Avrupa Yüksek Öğrenim Alanı (2010) gözetilerek, Ulusal Nitelikler Çerçevelerinin geliştirilmesi ▪ Ortak derecelerin doktora dahil olmak üzere, teşviki ve tanınması ▪ Yaşam boyu öğrenim için fırsatlar yaratılması

9. Bologna Süreci çalışmaları • Avrupa Komisyonu • Avrupa Milli Eğitim Bakanları • Avrupa Hükümet Başkanları • Avrupa Üniversiteler Birliği (EUA) • BFUG ( Bologna İzleme Grubu) • CEDEFOP-Avrupa Mesleki Eğitim Okulları B. • EURASHE -Avrupa Yüksek Öğretim Kurumları B.- • ESIB-Avrupa Öğrenci Birliği • ENQA- Avrupa Kalite güvence Ajansları B. • ÜNİVERSİTELER ve dış paydaşları. • IAU,UNESCO

10. Avrupa Kredi Transfer Sistemi AKTS-ECTS öğrencilerin çeşitli yükseköğretim kurumlarından almış almış oldukları eğitimlerin, Avrupa’daki diğer yükseköğretim kurumları tarafından da tanınması ile ilgili sorunlara çözüm getirmek üzere Avrupa Kredi Transfer Sistemi ( European Credit Transfer System – ECTS) geliştirilmiştir. Amaç: Eğitimin Tanınması, hareketliliğin desteklenmesi - Bologna hedefleri

11. ECTS’e dayalı bir kredi sisteminde programın amaçları kadar öğrenme ürünleri (learning outcomes ) ve yeterlikler’in (competences) de belirlenmiş olması gerekmektedir. ECTS Kredileri; Her bir ders için belirlenen “Öğrenme Ürünü”ne ulaşmak için ortalama bir öğrencinin iş yükü tahmin edilerek verilmelidir.

12. ÖĞRENME ÇIKTISI (LEARNING OUTCOME) Öğrenme çıktısı (ürünleri), öğrenim sürecinin tamamlanmasının ardından öğrencinin ne bileceğini, ne anlayabileceğini veya ne yapabileceğini ifade eden yeterliklerdir. Öğrenme çıktısı, öğretenin amacından ziyade öğrenenin başarısı ile ilgilidir. Bu nedenle öğretim elemanının belirlediği dersin amaçları ile öğrenme çıktıları aynı değildir.

13. ÖĞRENME ÇIKTISI (LEARNING OUTCOME) Öğrenme çıktısı, öğrencinin ne öğrenmesinin beklendiğidir. Dolayısıyla, öğrenci merkezli bir sistemdir. Öğrenme çıktıları akademisyenler tarafından belirlenir ve yeterliklerle(competency) ifade edilir. Yeterlikler bilgi, anlama ve becerilerin dinamik bir kombinasyonudur. Yeterlikler öğrencilerce edinilir. Yeterlikler öğrenme çıktılarının gerektirdiğinden daha yüksek seviyede geliştirilebilir. Öğrenme çıktıları öğretmekten öğrenmeye doğru bir anlayış değişimidir. Öğrenme çıktıları gözlenebilir ve ölçülebilir olmalıdır.

14. Diploma Eki Diploma Eki, diplomanın anlaşılması için diplomaya ek olarak verilen bir dokümandır. 2005 yılından itibaren tüm birinci ve ikinci kademe program mezunlarına ücretsiz olarak verilen “akademik tanınma” ve “şeffaflık” dokümanıdır. Europass dökümanlarından birisidir. Europass, bireylerin beceri ve yeteneklerini Avrupa düzeyinde daha iyi anlatabilmelerine yardımcı olmak amacıyla oluşturulmuştur.

15. NİTELİKLER ÇERÇEVESİ(Berlin, Bergen….) • AVRUPA NİTELİKLER ÇERÇEVESİ- European Qualifications framework • ULUSAL NİTELİKLER ÇERÇEVESİ- National Qualifications Framework

16. Ulusal Nitelikler Çerçevesi Ulusal nitelikler çerçevesi bir eğitim sistemi içerisindeki genel nitelikleri tanımlar ve bunlar arasındaki ilişkinin nasıl olduğunu belirtir. Her eğitim seviyesi için belirlenecek genel niteliklerin hedef ve seviyeleri öğrenme çıktıları ile ifade edilmelidir, Ulusal Nitelikler çerçevesi oluşturulurken dikkat edilmesi gereken noktalar: • Yeterlikleri de içeren öğrenme ürünleri(çıktıları) • Öğrenci İş yükü ve krediler (ECTS) • Kalite ve kalite güvencesi Kararı ulusal otoriteler verir.

17. Avrupa Nitelikler çerçevesi • Avrupa yüksek öğrenim alanı için en üstte bir (Avrupa) nitelikler çerçevesi oluşturulacaktır. • Şemsiye çerçeve- framework for frameworks. • Neden? • Uluslararası şeffaflık • Niteliklerin uluslararası tanınması • Öğrenenler ve mezunların uluslararası hareketliliği için...Bologna hedefleri

18. Avrupa Nitelikler Çerçevesi(EQF for EHEA) Bergen 2005 - Yüksek Öğretimdeki Seviyeler ve Kredi Karşılıkları: (Kısa seviye- short cycle (ön-lisans): 120 ECTS) Birinci seviye –first cycle (lisans): 180-240 ECTS İkinci seviye –second cycle (master): 90-120 ECTS Üçüncü seviye-third cycle (Doktora): 3-4 Yıl 1 ECTS=25-30saatlik ÖĞRENCİ İŞ YÜKÜNÜ TEMSİL EDER!!!... 1 akademik yıl için: 60ECTS 1 akademik yıl için öğrencinin iş yükü: 60X30=1800saat olmalıdır.

19. Avrupa’da Yüksek Öğretim Yapılarının AyarlanmasıProjesi‘Tuning Educational Structures in Europe’ • 2000-2002-2004-2006 ( 3. dönem)-135 üniversite • Deusto Ü. - Groningen Ü. ( proje koordinatörleri) • Projenin amacı: 27 alanda (işletme, kimya, tarih,..) iki eğitim kademesi (lisans+yüksek. lis.) için genel + o dala özgün yeterlikler için referans noktalarını belirleme. • Öğrenme çıktıları odaklı • Çeşitlilik,özgürlük,özerklik- Bologna hedefleri

20. ORTAK DERECELER(joint degrees) • Bologna Süreci: şeffaflık, tanınma(derecelerin tanınması),hareketlilik, kalite güvencesi,İstihdam edilebilirlik,Avrupa yüksek öğretiminin çekici hale gelmesi. • YARATICI BİR MEKANİZMA (ARAÇ) • Erasmus Mundus-+Üçüncü ülkeler ,2004-2008

21. KALİTE GÜVENCESİ • Verilen eğitimin her türlü kalite unsurunu tam olarak yerine getirdiğine dair güvence sağlayabilmek için yapılan tüm planlı ve sistematik işlemler. • Bologna Sürecinin tüm bildirgelerinde vurgu. • Üniversitelerde kalite kültürünün yerleşmesi. • Kalite güvence ajanslarının kurulması • Bergen 2005- ENQA kılavuzunun kullanılması ve ‘’ register ‘’ oluşturulması.

22. BOLOGNA SÜRECİ’NDE KALİTE GÜVENCESİ & AKREDİTASYON 1) EŞDEĞERLİK, TANINMA 2) HAREKETLİLİK Öğrenim Esnasında Öğrenimden Sonra 3) İSTİHDAM EDİLEBİLİRLİK Ülke İçinde Avrupa’da KALİTE KÜLTÜRÜ AKREDITASYON ECTS/DS ORTAK DERECELERYAŞAM BOYU ÖĞRENİM ÖĞRENİM ÇIKTILARI YABANCI DİL Yükseköğrenimin karşılaştırılabilir ve sürdürülebilir kalite standartlarına göre değerlendirilme süreci

23. BOLOGNA SÜRECİNDEN ETKİLENENLER (paydaşlar) • Ülkelerin Eğitim Bakanlıkları • Yüksek Öğretim Kurumları - Öğrenim Birimleri (fakülteler,bölümler) - İdari Birimler - Öğretim üyeleri - Öğrenciler • Dış paydaşlar : işverenler,çalışanlar,sendikalar, STK’lar,

24. BOLOGNA SÜRECİ KAPSAMINDA TÜRKİYE’DE YAPILANLAR • Bologna Süreci Türkiye resmi temsilcisi (BFUG: BolognaFollow up Grup üyesi): YÖK Başkan Vekili Prof.Dr. Aybar Ertepınar • DPT bünyesinde 2002 yılında kurulan Ulusal Ajans vasıtasıyla AB eğitim programları ve Bologna Süreci’nin ülke içinde tanıtımı için finansal destek sağlandı • Bologna Rehberleri Ulusal Takımı (2006-15 rehber) • Bologna süreci sonrası hızlanan çalışmalar: • Öğrenci/Öğretim elemanı hareketliliği • Erasmus Üniversite Beyannamesi: 83 Üniversite

25. BOLOGNA SÜRECİ KAPSAMINDA TÜRKİYE’DE YAPILANLAR • Ulusal Öğrenci Temsilcileri Konseyi (YÖK yönetmeliği, 2005): Öğrenci katılımı • “Eurostudent III Projesi”ne katılım: Öğrencilerin sosyo-ekonomik profilinin çıkarılması, 2006 • Kalite ve Akreditasyon Kurulu (YÖDEK , 2005) • ECTS/Diploma Eki çalışmaları (YÖK ) • Yurt içi Öğrenci/öğretim üyesi hareketliliği (YÖK yönetmeliği, Mart 2006)

26. BOLOGNA SÜRECİNDE ÜNİVERSİTELERDEN BEKLENENLER • Bologna sürecine uyum kararlılığı,yönetsel destek verilmesi • Bologna sürecinin tanıtılması ve paydaşların sürece katılımının özendirilmesi • Üniversitede Bologna Süreci çalışma grubu kurulması • Bu amaçlar doğrultusunda stratejik plan yapılması • Öğretim programlarının gözden geçirilmesi • Sürekli kalite iyileştirilme mekanizmalarının kurulması ( STRATEJİK PLAN) • Bologna sürecine bütün programlar düzeyinde katılımın sağlanmasıdır.

27. Öğrenci Merkezli Eğitim Bologna Sürecinde ortaya çıkan en önemli gelişmelerden birisidir. • Üniversitelerin tüm programları için “program çıktıları”nı tanımlamaları gerekmektedir. • Bunun için her bir dersin “öğrenme çıktıları” belirlenmelidir. • Bürokratik bir işlem gibi görünse de, bu bütün üniversitelerin ev ödevidir.

28. Prof.Georg Winkler-EUA Başkanı • Bologna Sürecinin en önemli yanı bizleri sadece Öğretim üyesinin öğrencilere kaç saat ders verdiğini sorgulayan ‘’Profesör Merkezli Eğitim’’ modelinden ayırıp, • ‘’Öğrenci merkezli Eğitim’’ modeli ve belli bir programı bitiren öğrencinin hangi yeterliklere sahip olacağının araştırılması • ile ilgili tartışmaya çekmiş olmasıdır.

29. Bologna Süreci Kapsamında Üniversitemizde Yapılanlar • AKTS/DE çalışmaları • Kalite güvencesi çalışmaları -Stratejik Planlar -HÜADEK- H.Ü. Akademik Değerlendirme ve Kalite geliştirme Kurulu -HÜKK-H.Ü Kalite Koordinatörlüğü -Özdeğerlendirme Komisyonu (EUA’ya hazırlık süreci) - İç Değerlendirme (öğrenci değerlendirmeleri,memnuniyet araştırmaları) - Dış Değerlendirme- EUA ‘dan istenmiştir.

30. AVRUPA ÜNİVERSİTELER BİRLİĞİ(EUROPEAN UNIVERSITY ASSOCIATION-EUA • Kuruluş :2001 • Üye sayısı: 777 - 45 Avrupa Ülkesi!. • Avrupa üniversitelerinin en güçlü temsilcisidir!.. • EUA’nın pozisyonu resmen tanınmaktadır • MİSYONU: Avrupa üniversitelerinin tek tek gelişimine katkı+ sektörün güçlendirilmesi • Hacettepe Üniversitesi EUA’nın tam üyesidir.

31. Avrupa Üniversiteler Birliği(EUA)çalışmaları • Kalite Kültürü Projesi I,II,III– 139 Ün. • Bütünleşik master projesi • Doktora programları projesi - 49 Ü. - HACETTEPE Ü. • Avrupa Kredi Transfer Sistemi çalışmaları(ECTS) • Kurumsal değerlendirme programı (institutional evaluation program) - HACETTEPE Ü.- 2006-2007

32. EUA-Kurumsal Değerlendirme Programı (1) ( EUA- Institutional Evaluation Programme-IEP) Kurumsal Değerlendirme Programı’nın amacı: Eğitim reformuna başlamış ve kalitesini evrensel standartlara ulaştırmayı hedeflemiş olan üniversitelere, doğru yolda olup olmadıklarını gösterecek bir ayna tutmaktır. Gelişim sürecini destekleyen, rehberlik eden bir anlayış. Program : öz-değerlendirmeye önem vermekte, uluslararası bir bakış sağlamakta, yükseköğretimi bilen uzmanların değerlendirmesine dayanmakta, hükümetlerden bağımsız yürütülmektedir.

33. EUA-Kurumsal Değerlendirme Programı (2) • Kurumsal Değerlendirme Programına katılım isteğe bağlıdır. • Bu katılım, üniversitelerin sistemli gelişimine ve uluslar arası düzeydeki tanınırlılığına katkı sağlar. • Değerlendirme daha çok, öneri ve destek vermeye dayalıdır. • Değerlendirme: iki aşamada • ÜNİVERSİTEDE İÇ VE DIŞ PAYDAŞLARLA GÖRÜŞMELER • Ön ziyaret (2 günlük) : Kurumu tanıma ve ek bilgiler isteme (Aralık2006) • Esas ziyaret (3 günlük): Ana değerlendirme ve rapor

34. KAYNAKLAR • http://www.eu.int/pol/educ/index_en.htm • http://www.eu.int/comm/lisbon_strategy/index_en.html • http://www.bologna-bergen2005.no/ • www.yok.gov.tr • www.bologna.gov.tr • www.eua.be • tuning.unideusto.org/tuningeu/ • www.esib.org • www.cedefop.europa.eu • www.eurashe.be • www.enqa.eu

35. İlginiz için teşekkür ederim….

36. Birinci Kademe Nitelikleri (180-240 AKTS) Bu kademeyi tamamlayan öğrencilerin öğrenme çıktıları ile tanımlanan nitelikleri: -Genel lise eğitimine dayalı olarak ileri düzey ders kitapları ile desteklenen ve çalışma alanlarının önemli bilgileri ile bilgilendirildiğini tipik bir seviyede gösterebilen bilgi ve anlamaya sahip olanlar -Çalışmalarına ya da mesleklerine profesyonel bir yaklaşım sergileyecek bir şekilde bilgi ve anlamalarını uygulayabilen ve çalışma alanlarına özel argümanlar getiren ve geliştiren ve problemler çözerek gösterebilen yeterlilikleri olanlar

37. Birinci Kademe Nitelikleri (devam): -İlgili toplumsal, bilimsel ya da etik konular üzerine düşünmeyi içeren yargıları bildirmek için ilgili verileri (genellikle kendi çalışma alanında) yorumlayabilme ve bir araya getirebilme yeteneğine sahip olanlar -Gerek uzman gerekse de uzman olmayan dinleyicilere bilgi, düşünce, problem ve çözümler iletebilenler -Üst düzey bağımsızlıkla ileri çalışmaları yürütmeyi sürdürmeleri için gerekli olan öğrenme becerilerini geliştirmiş olanlar

38. İkinci Kademe Nitelikleri (90-120 AKTS): Bu kademeyi tamamlayan öğrencilerin öğrenme çıktıları ile tanımlanan nitelikleri: -Tipik olarak birinci kademeyle ilgili olanlar üzerine kurulu ve bunları genişleten ve/veya artıran ve genellikle bir araştırma bağlamında fikirlerin geliştirilmesi için fırsat ya da temel oluşturan bilgi ve anlamaya sahip olduğunu gösterenler -Kendi çalışma alanları ile ilgili olarak geniş (ya da disiplinler arası) bağlamlarda yeni veya tanıdık olmayan çevrelerde kendi bilgi ve anlama ve problem çözme yeteneklerini uygulayabilenler

39. İkinci Kademe Nitelikleri (devam): -Bilgileri bütünleştirme ve karmaşık durumları çözebilme ve eksik veya sınırlı bilgiyle yargılamalar üretebilme yeteneğine sahip olanlar, ancak bilgi ve yargılamaların uygulamasıyla ilgili sosyal ve etik sorumlulukların idrakinde olarak -Kendi değerlendirmelerini ve bilgilerini mantıklı bir temelle uzman olan/olmayan kimselere açıkça ve muğlak olmayan bir şekilde iletebilenler -Büyük ölçüde kendi başlarına veya bağımsız bir şekilde çalışma sürdürmelerine izin verecek öğrenme becerilerine sahip olanlar