Konidial loja

3. Konidial loja

7. Piknid və piknosporlar

8. Xitridiomisetlərdəcinsiproses: 1-izoqamlı planoqamiya; 2-heteroqamlı planoqamiya; 3-ooqamlı planoqamiya

9. Oomisetlərdəcinsiproses (ooqamiya): 1-Pythium debaryanumgöbələyindəooqoni (a) iləanteridinin (b) mayalanması; 2- Albugocandidagöbələyininsporangidaşıyanlarısporangilərlə (a) epidermis (b) altında; 3- sahib bitkinintoxumalarındaooqoni (a), anteridi (b) vəoosporlar (c); 4- sahib bitkininhüceyrələrindəqaustoriyalar

10. Ziqomisetlərdəcinsiproses: 1-2- cinsimüxtəlifolanhifçıxıntıları; 3- hiflərvəmayalanmışhüceyrələr; 4-5 – ziqosporlarınformalaşma-sınınilkinvəsonuncumərhələləri; 6-erkək vədişisporlu

11. Kisəligöbələklərdəcinsiproses (qametangioqamiya): 1- nüvəninanterididən (a) trixoqin (b) vasitəsiləaskoqona (c) keçidi; 2- mayalanmışaskoqonhüceyrələrəbölünmüş (ç) askoqonhiflərformalaşdırır; 3- kisənininkişafıvəkisəsporlarınəmələgəlməsi; 4-kisə askosporlarla

12. Bazidiomisetlərdəcinsiproses (somatoqamiya): 1-bazidinin inkişafıvəbazidisporlarınəmələgəlməsi; 2- bazidibazidisporlarla

13. Cinsiçoxalmasporları: a – sistalar; b – oosporlar; c – ziqosporlar; ç- çantaçantasporlarla; d –bazidibazidisporlarla

14. 8.2 Vegetativ çoxalma a b c Göbələklərin vegetativ çoxalması: a- blastosporlar; b-oidilər; c- xlamidosporlar

15. Göbələklərin vegetativ çoxalması: 1-2 – tumurcuqlanan mitsel və blastosporlar; 3- oidilərin əmələ gəlməsi; 4- xlamidosporların əmələ gəlməsi; 5- hemmilər

16. 8.3 Heterokarioz Hüceyrəninçoxnüvəliolması, göbələknüvələrininmiqrasiyasıyolundamaneələrinolmamasıgenişyayılmışvəunikalbirhalhesabedilənhete-rokariozuninkişafetməsinəsəbəbolmuşdur. Heterokariozikivəyadahaçoxgenetikbaxımdanmüxtəlifnüvələrinbirhüceyrəyəassosiasiyasıdır. Onu 1932-ci ildəamerikalımikoloqX.Xanzentapmışvəmüəyyənetmişdirki, qidamühitlərindəbecərilmişgöbələkkoloniyalarındaeləbölmələrəmələgəlmişdirki, onlarrəngi, böyüməsürətivəmorfologiyalarıiləfərq-lənmirlər. Xanzenbelətəsəvvüretmişdirki, ilkinmərhələdəhüceyrələrdəbir-neçənüvəolmuşdurki, budakoloniyalaramüəyyən forma vermişdir. Sonragetdikcəhüceyrəqruplarıəmələgəlmişdirki, onlardayalnızbir tip nüvəolmuşvəbölməformalaşmışdır. Heterokariozbir-neçəhadisənəticəsindəbaşverəbilər. Mitselinhansı-sanüvələrindəmutasiyabaşverəbilər. Seriyamutozdansonra mutant allelbunüvəninbütünirsinəötürüləcəkdir. Ondanüvəsitoplazmatikcəyəranamuvafiqolaraqhüceyrədənhüceyrəyəmiqrasiyaedir, nəticədəilkinvə mutant nüvələrinqarışığıbaşverir, buisəheterokariozvəziyyətidir.

17. 8.4 Göbələklərin inkişaf tsikli Göbələklərininkişaftsiklimüxtəlifmərhələvəsportiplərininqanunauyğunardıcıllığıvəilkinmərhələninəmələgəlməsiiləbaşaçatır. Məsələn, bitkilərinəksəriyyətində pas xəstəliklərinitörədəngöbələklərinkişaftsikillərinibaşaçatdırmaqüçünüçmərhələ, beşspor tipi əmələgətirirlər. Qışlamışteliosporlarcücərərək, bazidivəbazidisporlarverirlər. Bazidisporlarlailkinyolux-ma nəticəsindəyazvəyaetsimərhələsiinkişafedir. Yazvəyaetsimərhələsisper-maqoni, spermasiyalarla, etsivəetsisporlardanibarətdir. Etsisporlaruçuşaraq, adə-tənaralıq sahib bitkisiniyoluxaraq, yayvəyauredinomərhələyəbaşlanğıcverirlər. Uredinosporlarvegetasiyadövrütəkrarənəmələgələrək, sahib bitkiniyoluxur, xəs-təliyinyayılmasınıtəminedirlər. Nəhayət, göbələküçünəlverişsizhavaşəraitindəteliospormərhələsiinkişafedirvətelioyastıcıqlarbitkiqalıqlarındaqışlayır. Telio-mərhələninəmələgəlməsiilə pas göbələkləriinkişaftsikillərinibaşaçatdırırlar. Unluşehxəstəliklərinitörədəngöbələklərininkişafındabir-biriniəvəzedənikimərhələformalaşır. Göbələkadətənçantamərhələsindəqışlayır, konidimərhələsiisəvegetasiyadövrüxəstəliyinyayılmasınıtəminedir. Göbələklərininkişaftsiklindəmüxtəlifsportipləriəmələgətirməsipleomorfizmadlanır. Bundanbaşqagöbələklərdəpolimorfizmhalıdamövcuddur. Polimorfizm – ətrafmühitamillərinintəsirialtındagöbələyinmorfolojiəlamətlərinindəyişməsixüsusiyyətidir.

18. Buğdadazolaqlıvəyagövdəpası – Yoluxmuş zirinc- aralıq sahib bitkisi

19. Spermaqoni, etsi, etsisporlarla

20. Etsisporların cücərməsi Etsisporlar

21. Uredoyastıcıqlar və uredinosporlarla yoluxmuş buğda gövdəsi

22. Teliosporun cücərməsi ilə bazidi və bazidisporların əmələ gəlməsi Telioyastıcıqlar, teliosporlarla yoluxmuş gövdə

23. 8.5 Göbələklərin inkişafında xarici mühit amillərinin rolu Xaricimühitamilləriiçərisindətemperaturvərütubətgöbələklərininkişafındaönəmliyertutur. Göbələklərgeniştemperaturhəddi (2+40ºC) daxilindəinkişafetsələrdə, onların normal böyüməvəinkişafıüçün 18-25ºC temperatur optimal he-sabedilir.Optimal temperaturşəraitindəpatolojiprosesgüclənir, inkubasiyamüd-dətiqısalır, infeksiyaehtiyatıçoxalır. Birçoxgöbələklərininkişafındarütubətamilihəlledicidir. Oomisetlərvəxitri-diomisetlərsinfindənolannümayəndələryalnızdamcısu, yüksəkrütubət, şehşəraitindəcücərir, bitkilərisirayətləndirir. Lakinbubütüngöbələklərüçünməqbulhesabolunmur. Beləki, unluşehxəstəliklərinitörədəngöbələklərüçündamcısuşəraitiəhəmiyyətlideyildir. Torpaqdayaşayangöbələklərüçüntorpağınturşuluğumühüməhəmiyyətkəsbedir. Kələmdəkilaxəstəliyiəsasənturştorpaqlardainkişafedir. Torpaqturşuluğu-nun zəifolması (PH 4,0-6,0) torpaqsaprotroflarınınəksəriyyətiüçünəhəmiyyətlidir. Fitopatogengöbələklərinişığamünasibətieynideyildir. İşıqəksərgöbələklərəsportiplərininformalaşmasıüçünzəruridir, mitselininkişafıüçünisəişıqikincidərəcəlidir. Yalnızunluşehxəstəliklərinitörədəngöbələklərbirbaşagünəşişığındadahayaxşıinkişafedirlər.

24. Özünü yoxlama üçün mövzuya aid test sualları • 1. Göbələklərdə hansı çoxalmaları tanıyırsınız ? • vegetativ, reproduktiv • qeyri cinsi, vegetativ • cinsi, reproduktiv • qeyri cinsi, cinsi • reproduktiv, amitoz

25. 2. Reproduktiv çoxalmanın hansı növləri vardır ? • amitoz, mitoz • mitoz, meyoz • qeyri cinsi, cinci • cinsi, amitoz • qeyri cinci, meyoz

26. 3. Qeyri cinci çoxalma nəticəsində əmələ gələn sporlar mənşəyinə görə necə bölünürlər? • ekzogen, endogen • ekzoden, xlamodospor • endogen, oospor • daxili, xarici • ibtidai, ali

27. 4. Endogen sporlar harada • əmələ gəlir ? • konididaşıyanlarda, piknidlərdə • kleystotesilərdə, apotesilərdə • piknidlərdə, konidial lojalarda • peritesilərdə, kleystotesilərdə • zoosporangilərdə, sporangilərdə

28. 5. Ekzogen mənşəli sporlar hansı orqanlarda əmələ gəlir ? • konididaşıyanlarda • zoosporangilərdə • koremiyalarda • sporodoxilərdə • piknidlərdə

29. 6. Ekzogen mənşəli spor tiplərini sıralayın ? • konidilər, piknosporlar • kisəsporlar, mitsel buğumları • piknosporlar, kisəsporlar • mitsel buğumları, protoplazma kütləsi • konidilər, konidial lojalar

30. 7. Göbələklərin cinsi orqanlarını və cinsi hüceyrələrini necə • adlandırırlar? • qametangiya, qametlər • ooqamiya, ziqoqamiya • qametalar, askosporlar • qametangiya, zigoqamiya • planoqamiya, izoqamiya

31. 8. Xitridiomisetlərdə cinsi proses • necə adlanır ? • piknoqamiya • izoqamiya • ooqamiya • planoqamiya • heteroqamiya

32. 9. Ooqamiya adlı cinsi proses nəticəsində nə baş verir ? • istirahət sporu oosporlar əmələ gəlirlər • istirahət sporu olan konidilər formalaşırlar • koremiya əmələ gəlir • anteridi əmələ gəlir • istirahəti təmin edən piknidlər əmələ gəlir

33. 10. Cinsi çoxalma nəticəsində əmələ gələn sporları sıralayın ? • sistalar, oosporlar, zigosporlar, kisəsporlar, bazidiosporlar • konidisporlar, piknosporlar, oosporlar • oosporlar, zigosporlar, lojalar • sporodoxilər, kisəsporlar, hemmilər • oidilər, blastosporlar, oosporlar

34. 11. Heterokarioz ? • iki və ya daha çox genetik baxımdan müxtəlif nüvələrin bir hüceyrəyə assosiasiyasıdır • müxtəlif nüvələrin qovuşmasıdır • bazidisporların formalaşmasıdır • cinsi prosesin davamıdır • qeyri cinsi çoxalmanın təzahürüdür

35. 12. Plomorfizm ? • göbələklərin inkişaf tsiklində müxtəlif spor tiplərinin əmələ gəlməsidir • göbələklərin inkişaf tsiklində konidilərin əmələ gəlməsidir • mikroorqanizmlərin həyatında cinsi çoxalmanın baş verməsidir • göbələklərin həyatında vegetativ çoxalmanın formalaşmasıdır • mikroorqanizmlərin həyatında patomorfoloji dəyişikliklərin baş verməsidir

36. 13. Beynəlxalq nomenklaturaya uyğun olaraq taksonları sıralayın ? • regnum, divisio, classis, subclassis, ordo, familiae, genus, specis • regnum, plasmopora, citri, anamorfic • divisio, classis, subclassis, peronospora • ordo, familiae, genus, chytridiomycota • specis, regnum, bremia, botrytis

37. Diqqətinizə görə təşəkkür edirəm