Możliwości diagnozowania kryzysu dorastania

1. dr Genowefa Janczewska-Korczagin Możliwości diagnozowania kryzysu dorastania

2. Najbardziej napięty kryzys To kryzys w obszarze psychologicznym i sztuki (obszar kultury) u dorastających - to najtrudniejszy w życiu. Konstruktywne pokonanie przeciwieństw okresu dorastania jest bazą dla dalszego rozwoju osobowości człowieka, to przesłanka, założenie do rozwiązywania kolejnych kryzysów życiowych. Jest wiele metod diagnostycznych oraz korygowania osobowości w czasie kryzysu. A jedna z nich to:

3. Metoda metafory i bajki To specyficzna forma pozwalająca „obejść” opór dziecka dorastającego z przejawami negatywizmu w relacjach z dorosłymi. Metoda ta pozwala wyjawić problemy osobowości oraz stopień i osiągnięcia w obszarze normatywnego przebiegu kryzysu dojrzewania. Różne etapy kryzysu dorastania potrzebują różnych bajek, bo należy rozwiązywać specyfikę różnych problemów. A problemy się krzyżują i nakładają i to właśnie powoduje indywidualnie różne warianty kryzysu.

4. Prawidłowości 1.Rozwiązanie jednego problemu nie jest założeniem do przejścia do następnego problemu. 2.Każdy okres ma swoją specyfikę, ale uwaga może aktualizować jednocześnie kilka problemów, co doprowadza do dekompensacji (upadku sił, załamania się adaptacyjnych mechanizmów organizmu, fobie). 3.Brak ostrych granic między okresami, zawsze istnieją wszystkie problemy, tylko w tym albo innym okresie podwyższa się znaczenie jednego z nich. 4.Kolejność rozwiązywania problemów jest nieodwracalna. Normalny wariant rozwoju zakłada rozwiązanie jednego problemu w jakimś czasie, a przy rozwoju patologicznym z powodu różnych przyczyn dorastający powinien jednocześnie rozwiązywać wiele problemów.

5. Teoria Bruno Bettelheima„Psychoanaliza zaczarowanej bajki” Wiąże określone bajki z dzieckiem i jego rozwojem co powoduje rozwój skokowy osobowości dorastającego. Każdy stopień jest obsługiwany przez jedną bajkę w określonym wieku .

6. „Czerwony Kapturek” To historia dziewczynki ukaranej za nieposłuszeństwo. Potrzebna jest dziecku jako symbol nowego narodzenia, odrodzenia (połknięcie przez wilka) z nieposłuszeństwa w posłuszeństwo. W tej bajce wilk nie umiera, bo przecież, gdy wyjmują z jego brzucha babcię i Czerwonego Kapturka, to nie może być wilk symbolem śmierci podczas urodzenia - to byłoby bardzo złe ustanowienie.

7. „ Trzy świnki” To następny etap. To bajka o nagrodzie w przyszłości, symbolizującej przejście od życia wg reguły osiągania tylko przyjemności w życiu i zadowolenia poprzez zaspakajanie wszystkich potrzeb-do życia wg reguły życia realnego i rzeczywistego. Tu dziecko powinno zrozumieć na tym etapie, że należy coś odłożyć na przyszłość, aby zrealizować co niezbędne teraz. Podstawowy cel bajki: doprowadzić do zrozumienia konieczności kontrolowania swojego zachowania.

8. „Domek z piernika” To o pierwszym kroku w samodzielność. Gdy mama zostawia dziecko same-to jego sytuacja wygląda jak „odejście do lasu”. Tam jest domek z piernika gdzie dziecko popada w niewolę czarownicy. Powinno sobie z tym poradzić i już jako zwycięzca ze zdobytym bogactwem wrócić do domu. Ptaki dziobiące okruszyny oznaczają, że powrót jest mało twórczy i nieproduktywny. A zmiany muszą zaistnieć. Rzeka, którą dzieci muszą przejść, jest symboliczną granicą dzieciństwa.

9. „Śpiąca królewna” Bajka symbolizująca przejście z jednego stanu w inny-to bajka dla dziewcząt, oznacza menarche- menstruację, po czym następuje oczekiwanie i przebudzenia do życia w nowej jakości. Bajka zaczyna się od tego, że zła wiedźma nie zostaje zaproszona na dzień urodzin królewny, a to wróży wiele bied i problemów, które należy sobie uświadomić i zaakceptować swoje ciemne pobudzenia – to jest lepsze niż udawać, że się ich nie zauważa, albo wypierać je.

10. Ostatni rodzaj bajek:„O królewnie żabce” To o małżeństwie ze zwierzęciem. To bajka o opanowaniu umiejętności kochania, o miłości. O tym, jak w świecie znaleźć ukochanego, jak przyjąć człowieka takim jakim on jest, jak go kochać ze wszystkimi ciemnymi stronami i „zwierzęcym” instynktem.

11. Badanie potwierdziło, ustanowiło że: Istnieje związek między teorią: centrum kryzysu dorastania i teorią rozwoju skokowego (Wygotskij, Bettelheim), co pozwoliło przedłużyć wykaz emocjonalnie ważnych bajek na późniejsze etapy dorastania. Badania projekcyjne z 1999 roku skierowane na wspomnienie bajek i opowiadanie, która ich najbardziej pociąga dzisiaj udowadnia, że dorastający są zainteresowani bajkami wczesnego okresu dzieciństwa, a wspominają różne typy bajek, badania przeprowadzono od 5-tej do 10-tej klasy na dużej populacji uczniów.

12. I etap Motyw transformacji z trwogą i wewnętrznym oczekiwaniem na zmiany- „Konik Garbusek”, „ Zaczarowany pierścień”.

13. II etap „Trzy świnki”- to zadanie na zrozumienie realnego świata, aktywizacja regresywnych tendencji – w początkowej fazie dojrzałości doprowadza do tendencji odwrotnej. To zadanie polegające na kontrolowaniu swojego zachowania.

14. III etap To motyw rozdzielenia emocji i realnego świata, oddzielenie od rodziny i przekonywanie się do swojej dorosłości: to bajki o dzieciach wygnanych z domu, oddanych do nauki, o sierotach: „Srebrne kopyto”, „Domek z piernika”, „Młody podróżnik”, „Ptasi język”.

15. IV etap Charakterystyczne bajki to: „Brzydkie kaczątko”, „Śpiąca królewna” i bajki o małżeństwie ze zwierzętami i bliskie im motywy relacji międzyludzkich. Motywem dominującym jest budowanie obrazu ciała i tendencji do heteroseksualnych kontaktów.

16. V etap To etap z tendencją z IV etapu – tu pojawia się swoja indywidualność.

17. VI etap Podobnie na tym etapie, ale tu pojawia się potrzeba osiągnięcia szerokiej niezależności, niż osiągnięta rozdzieleniem od rodziny i jednocześnie pojawia się strach przed niezależnością „KOŁOBOK” (samotni babcia i dziadek chcą mieć kogoś do pomocy, postanowili upiec sobie syna, mąki starcza tylko na bułkę okrągłą, a ona ucieka. Spotyka zająca-arogancja, że jeżeli uciekła bółka od babci i dziadka to już ma świadomość, że sobie poradzi- podobnie po spotkaniu z niedźwiedziem - a lis przechytrza, udając głuchego każe usiąść sobie na nos - i zjada ją).

18. uwaga Od I etapu do IV zauważa się tendencję racjonalnego wyjaśnienia bajki i otacza się ją swoim wstępem i zakończeniem, albo odtwarza się treść bajki. Etapy Vi VI- ta powyższa tendencja zupełnie przepada. Wyjaśnia się to tym, że tendencja, aby stać się dorosłym z wcześniejszych etapów przechodzi w wewnętrzne przekonanie, które nie wymaga już takiej demonstracji na późniejszych etapach.