UŻYWANIE SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH JAKO PRZEJAW KRYZYSU DORASTANIA

1. UŻYWANIE SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH JAKO PRZEJAW KRYZYSU DORASTANIA Mgr Piotr Wiejak

2. Kryzys dorastania a używanie substancji psychoaktywnych • Okres dorastania (adolescencji) jest kryzysowym momentem w życiu jednostki. Kryzys ów polega na załamaniu się wypracowanych wcześniej i skutecznych dotychczas sposobów zaspokajania własnych potrzeb i radzenia sobie w środowisku społecznym.

3. Kryzys dorastania a używanie substancji psychoaktywnych • Wiek dorastania rozpoczyna się w 11-12 r.ż. i trwa do 18-19 roku życia (osiągnięcie wieku młodzieńczego). • Około 16 r.ż. nasilają się trudności psychiczne wieku dorastania, tzw. kryzys młodzieńczy.

4. Główne zadania adolescencji wg M. Orwid i K. Pietruszewskiego (1996): • Zakończenie procesu separacji/ indywiduacji rozpoczętego w pierwszym roku życia; 2. Określenie własnej szeroko pojmowanej tożsamości.

5. Kryzys dorastania a używanie substancji psychoaktywnych • Kryzys adolescencji - burzliwie przebiegający proces konfrontacji dziecka i jego rodziny z zadaniami rozwojowymi adolescencji i proces ich rozwiązywania.

6. Kryzys dorastania a używanie substancji psychoaktywnych • Dotychczasowa adaptacja załamuje się pod wpływem intensywnych i gwałtownych zmian, jakim podlega nastolatek. Można wyróżnić trzy płaszczyzny zmian.

7. Kryzys dorastania a używanie substancji psychoaktywnych Biologiczna – zmiany w wyglądzie i funkcjonowaniu organizmu, prowadzące do dojrzałości płciowej. Konieczność podjęcia roli mężczyzny lub kobiety, samookreślenia się w obrębie własnej płci.

8. Kryzys dorastania a używanie substancji psychoaktywnych Psychologiczna • zdolność rozumowania na poziomie abstrakcyjnym • potrzeba autoanalizy • krytycyzm w myśleniu

9. Kryzys dorastania a używanie substancji psychoaktywnych • Społeczna – samookreślenie się w szerszym kontekście społecznym. • zaadaptowanie się do rzeczywistości nowej szkoły i nowej grupy rówieśniczej • myślenie o sobie w perspektywie podjęcia roli zawodowej.

10. Kryzys dorastania a używanie substancji psychoaktywnych • w rodzinie – rozdźwięk między oczekiwaniami nastolatka a rodziców. Pojawia się konflikt: • między bronionym przez nastolatka statusem dziecka a oczekiwaniami otoczenia społecznego, aby był bardziej samodzielną i dorosłą osobą.

11. Kryzys dorastania a używanie substancji psychoaktywnych • lub odwrotnie – dążenie nastolatka do niezależnej samodzielności blokowane przez najbliższe otoczenie społeczne, próbujące zachować status quo (nadopiekuńczość).

12. Kryzys dorastania a używanie substancji psychoaktywnych • Konsekwencją tych zmian jest kryzys tożsamości i konieczność odpowiedzi na pytania: „kim jestem?”, „kim są inni ludzie?”, „czym jest świat, który mnie otacza?”.

13. Kryzys dorastania a używanie substancji psychoaktywnych • Skuteczność w pokonywaniu problemów charakterystycznych dla tego wieku zależy od postawy przyjmowanej przez młodych ludzi wobec rzeczywistości.

14. Dwa typy reakcji na kryzys: • Mobilizacja nastolatek traktujekryzys jak wyzwanie – zadanie do wykonania • destabilizacja emocjonalna dezintegracja i pojawienie się zaburzeń funkcjonowania – kryzys jako zagrożenie

15. Kryzys dorastania a używanie substancji psychoaktywnych Młodzi ludzie nie radzący sobie z kryzysem dorastania zagrożeni są wejściem w proces tzw. „błędnej adaptacji”.

16. Mechanizm błędnej adaptacji • Narkotyk działa odprężająco, znosi uczucie dyskomfortu. • Pojawia się odczucie ulgi wywołane środkami psychoaktywnymi. • Tendencja do powtarzania doświadczeń ze środkami, która inicjuje proces błędnej adaptacji.

17. Kryzys dorastania a używanie substancji psychoaktywnych • Narkotyki/ alkohol pozwalają na pozbycie się negatywnych uczuć. • Jednak realne problemy pozostają nierozwiązane.

18. Kryzys dorastania a używanie substancji psychoaktywnych 3. Zatem picie lub branie nie zwiększa umiejętności życiowychosób, które ich używają. Dlatego właśnie proces ten określamy jako błędną adaptację.

19. Kryzys dorastania a używanie substancji psychoaktywnych Czy narkotyk daje młodemu człowiekowi rzeczywiście to, czego on potrzebuje?

20. Potrzeby nastolatka • Potrzeba akceptacji • Potrzeba sensu życia • Potrzeba własnej wartości (sukcesu) • Potrzeba seksualna • Potrzeba bezpieczeństwa (kontaktu) • Potrzeba rozwoju (wzrostu) • Potrzeba poznawania

21. Efekty działania narkotyków • Dobre samopoczucie • Euforia • Zmiana odbioru sygnałów zmysłowych (poczucie odrealnienia) • Poprawa koncentracji uwagi i kojarzenia • Zwiększenie inicjatywy • Uspokojenie, odprężenie, wyciszenie • Zniesienie lęku, bólu i zmęczenia

22. Motywy sięgania po środki odurzające (Obuchowska, 1996): • Motywy ucieczkowe. Są to: -        Motywy związane z frustracją -        Motywy konformizmu -       Motywy egzystencjalne.

23. Motywy sięgania po środki odurzające (Obuchowska, 1996): • Motywy poszukiwania. Są to: -         Motywy ciekawości -Motywy hedonistyczne -         Motywy prestiżowe -         Motywy snobistyczne

24. Powody, dla których młodzież sięga po narkotyki (T. Dimoff i S. Carper ): • Chęć odurzenia się • Ciekawość i nuda • Wpływ grupy rówieśniczej • Młodzieżowa chęć buntu • Ucieczka od problemów zewnętrznych • Ucieczka od problemów wewnętrznych • Naśladownictwo

25. Powody sięgania po narkotyki wg badań Sierosławskiego (2003): • Chciałem się czuć na haju • Nie chciałem odstawać od grupy • Nie miałem nic do roboty • Byłem ciekawy • Chciałem zapomnieć o swoich problemach

26. Sonda uczniów Gimnazjum nr 3w Ełku • ciekawość - 45 głosów • wpływ kolegów, koleżanek - 12 głosów • problemy w szkole - 10 głosów • robienie na przekór dorosłym - 6 głosów • problemy w domu - 12 głosów • niezadowolenie z siebie i swojego życia - 17 głosów • brak atrakcyjnych sposobów spędzania wolnego czasu - 18 głosów

27. Wnioski: • Konieczna jest pomoc młodym ludziom w nabyciu umiejętności adaptacyjnych oraz wiedza pozwalająca zrozumieć zmiany jakie w nich zachodzą. • Należy przekazać wiedzę na temat mechanizmów uzależnienia i działania substancji oraz pokazać, że narkotyki nie pozwalają rozwiązać dylematów rozwoju.