PSİKOTERAPİNİN NÖROBİYOLOJİSİ

1. PSİKOTERAPİNİN NÖROBİYOLOJİSİ Prof Dr Süheyla ÜNAL

2. Psikoterapi... Düşünce, duygu ve davranışları konuşma, ilişki kurma yoluyla değiştirme

3. Psikoterapi tanımları Zihinsel temsilcilerin bilişsel-duygusal bileşenlerinin yeniden düzenlenmesi (Mischel) Akılcı çözüm yolları ve başa çıkma mekanizmalarının uygulanmaları yoluyla duygusal ve davranışsal yeniden yapılandırma (Linehan)

4. Psikoterapi tanımları • İçsel modellerin uyarlanması (Bowlby) • Bilişsel şemalarda değişiklik yapma (Beck) • Nesne ilişkilerindeki ikilikleri bütünleştirme (Kernberg)

5. Psikoterapinin temeli Beyindeki nöronal bağlantılar plastisiteye sahiptir Kandel 1999

6. Kandel’ın nörobiyoloji ilkeleri İlke 1 Tüm zihinsel süreçler beynin işleyişinden kaynaklanırlar Psikiyatrik hastalıklar beynin işlev bozukluklarıdır İlke 2 Genler ve onların protein ürünleri beynin işleyişini gerçekleştiren nöronlar arasındaki bağlantı kalıplarının en önemli belirleyicileridir

7. Kandel’ın nörobiyoloji ilkeleri İlke 3 Davranış ve sosyal etkenler geri bildirim mekanizmaları ile beyni etkileyerek gen ekspresyononu, dolayısıyla nöronların işlevlerini değiştirirler İşlevsel olmayan davranışı öğrenme gen ekspresyonunda değişiklik oluşturur Böylece “çevreye=nurture“ aitetkiler “yapıda=nature” ifadesini bulur

8. Kandel’ın nörobiyoloji ilkeleri İlke 4 Öğrenme nöronal bağlantıların yapısını değiştirerek gen ekspresyonundaki değişiklikleri ortaya çıkarır Bu değişiklikler kişiliğin biyolojik temeline katkıda bulunmakla kalmaz, sosyal tesadüfler tarafından başlatılan ve sürdürülen davranış anormalliklerinden de sorumlu olur

9. Kandel’ın nörobiyoloji ilkeleri İlke 5 Psikoterapinin davranışta uzun süreli bir değişiklik oluşturması, sinaptik bağlantılarıın gücünü arttıran ve beynin sinir hücreleri arasındaki bağlantıların anatomik yapısını değiştiren bir gen ekspresyonu değişikliği aracılığı ile gerçekleşir

10. Değişimin yolları Yenilik Çevresel uyaranların zenginliği

11. Değişim-Plastisite Sinir hücreleri membran eksitabilitesini değiştirerek girdinin etkisine karşı uyum gösterme kapasitesine sahiptir Uygun terapi teknikleri Aksonal filizlenmeye rehberlik eder Latent sinapsları etkinleştirir Yaşantı + Duygu=Genetik yapıda değişiklik

12. Uzun süreli duyarlılaşma Anatomik değişiklikler Gen ekspresyonunun aktivasyonu

13. Plastisite Gelişimsel plastisite Embriyonik gelişme sırasında SSS’nin işlev ve yapısındaki değişimler İşlevsel plastisite Çevresel etkilerle yetişkin sss’de oluşan değişiklikler Uyumsal plastisite Sss’nin hasar ya da lezyonu ile başlayan onarımsal değişiklikler

14. Beynin inşası Doğumdan itibaren ontogenetik bir program doğrultusunda beynin mikroyapısı ve işlevleri genetik alt yapı, prenatal etkiler ve yaşam deneyimleri arasındaki etkileşim aracılığı ile sürekli olarak yeniden yapılandırılır Genler beyindeki bağlantıları etkiler Yeni yaşantılar nöral aktivasyonla beyinde sinaps oluşumunu ve nöral plastisiteyi şekillendirir Siegel 2006

15. Hebb: birlikte ateşlenen, birlikte ağlaşır (Squire et al, 2003)

16. Beynin inşası Diğer insanların varlığı, insan olma süreci için gereklidir “Ayna nöronlar” aracılığı ile ilişki kurmayı, insan olmayı öğreniriz

17. Psikoterapi Bağlanma ile ilgili erken yaşantılar, içe alınır ve prosedürel bellekte kodlanır Daha sonraki yaşantılar için bir şablon oluştururlar Sinaptik bağlantılar dinamik yapılar oldukları için öğrenme süreçleriyle değiştirilebilir Psikoterapi, yeni öğrenmeler aracılığı ile uygun olmayan şablonların daha sağlıklı şablonlarla değiştirilmesini sağlar

18. Psikoterapi “Terapist hastayla konuştuğunda ve hasta dinlediğinde terapist sadece göz ve ses ilişkisi kurmaz. Terapistin beynindeki nöronal makinenin aktivitesi, hastanın beynindeki nöronal aktiviteyi (uzun süreli olması umut edilir) etkiler. Bizim sözcüklerimiz hastanın zihnini değiştirir.” Kandel 1998

19. Psikoterapinin nörobiyolojisi Güvenli ilişki Nöral döngüleri harekete geçirir Uygun düzeyde uyarılma Biyokimyasal süreçleri aktive eder Düşünce ve duyguların aktivasyonu Öğrenme desteğinde yönetici işlevler aktiviteleri koordine eder

20. Psikoterapinin nörobiyolojisi Self-reflection dili Bellek, duygu düzenlenmesi ve organizasyonun bütünleştirilmesini sağlar İyimser, olumlu bir kendiliğin kurgulanması Bellek desteği Gelecekteki davranışlara rehberlik

21. Psikoterapinin nörokimyası Serebral kan akımını Serotonin, dopamin metabolizmasını Büyüme hormonu salgılanmasını Tiroid eksenini etkiler

22. Psikoterapi- plastisiteyi düzenleme Çevresel uyarıyı düzenleme - aşırı ya da az Terapötik uyarı sağlama- sözel ya da sözel olmayan Yoğunluk ve sürenin yeterli olması Amaca yönelik olması

23. Psikoterapi • Psikoterapötik değişimde implisit ve prosedürel belleğin önemli rolü vardır • Fonagy

25. Edelman’a göre SSS organizasyonu Categorization Sophisticated response Thalamocortical system « value-category » Memory (salience) Effective Connectivity Limbic System Brain stem Appetite Sex Defense Gerald Edelman

26. Psikoterapi aşamaları Motivasyon Geçmiş ilişki örüntülerinin terapistle kurulan ilişkide aktive olması “Düzeltici duygusal yaşantılar” ve ”koruyucu bir çevre” aracılığı ile yeni ilişki örüntüsünün geliştirilip, pekiştirilmesi

27. Motivasyon Motivasyon döngüleri, eyleme geçmek için alternatif güdüler arasında en uygun olanını öncelemeyi sağlar Motivasyonel sistemler temelde kendini-düzenleme işlevinde rol oynar. Yaşama şansını arttırmak için, bir taraftan ihtiyaçları, öncelikleri, beklentileri diğer taraftan da dış ortamın koşullarını göz önünde bulundurur

28. Motivasyon ve uyarılma Nörotransmitter üretimini arttırır Büyüme hormonu salgılanmasını sağlar Nöral bağlantıları zenginleştirir Kortikal reorganizasyonu harekete geçirir

29. Motivasyonel görüşme ilkeleri Empati kurma ve ifade etme Fark yaratan fark oluşturma Dirençle birlikte yuvarlanma Kendine yeterliği destekleme Miller WR, Rollnick S (2002)

30. Empati Yapıcı bir davranış değişikliği kişinin önemli değerleriyle duygusal temelde bağlantı kurulduğunda gerçekleşebilir Empati aracılığı ile hastanın tempo ve ritmiyle bir “terapi dansı” başlatılır “Duygusal öğrenme” terapötik bağ temelinde gelişir

31. Bağlanmanın evrimsel işlevi Aracı kendilik Dikkat mekanizmaları Zihinselleştirme kapasitesi Duygu temsili 2. Düzey duygu temsili Çabalı kontrol Reflektif İşlev Kişilerarası Yorumlama İşlevi

32. Bağlanma Güvenli bağlanma özellikle orbitofrontal korteksteki bağlantı yollarının güçlenmesini sağlar

33. Eski şemaların etkinleşmesi Stres etkisi ile bellekteki özellikle amigdaladaki kalıplar, şemalar otomatik olarak aktive olurlar Bu şemalar uyum sağlamayan, hatayı düzeltmeyen, kişilerarası ilişkilerde sorun yaratan şemalardır

34. Yeni yaşantı-Yeni şema Geçmişte deneyimlemediği yeni ve güvenli bir ilişki tarzını terapistle kurmak, beynin yeni bir yapı kazanmasını sağlar Bu yeni yaşantı amigdalanın aşırı aktivasyonunu azaltıp, n. Akkümbensin etkinliğini arttırır Bu yeni şema temporal bölgede kodlanır

35. Yeni yaşantı-Yeni şema Hipokampal sinaptik plastisite etkinleşir Gen ekspresyonunda değişiklik olur, bellek proteinleri üretilir PFK’teki WM yapılarında nörotransmitterlerin modulasyonu ile İşlevsel- yapısal değişiklikler gerçekleşir

36. LTP LTD

37. Düzeltici duygusal yaşantı N Akkumbensin uyarılmasıyla ödüllenen bu ilişki tarzı “koruyucu çevre” etkisiyle pekiştirilir Bu yeni ilişki tarzında kendini gözlemleme sırasında DLPFK, beynin sağlıklı işlev gören birçok bölgesinden toparladığı bilgileri bütünleştirir Böylece kendini yönetme kapasitesi artar Beitman

38. Yeni bilgilerin uzun belleğe aktarılması

39. Psikoterapi okulları Davranışcı okul Öğrenme ve bellekle ilgili motor işlevlerde bozukluk Beyin yapıları: Amigdala, bazal gangliyonlar, hipokampus Bilişsel okul Sözel düşünce, sayıltı ve şemalarda sorunlu yapılanma Beyin yapıları: Neokorteks, özellikle frontal korteks

40. Bilişsel Davranışcı Terapi İnançlar Düşünceler Duygular Davranışlar Yeni bir şey deneme

41. BDT ile değişim • OKB’de yapılan BDT sonrasında sağ kaudat çekirdekte metabolizma azalması • Fobik hastalarda uygulanan BDT sonrasında limbik ve paralimbik bölgelerde aktivite azalması

43. Psikoterapi okulları Dinamik okullar Kişilerarası ilişkileri düzenleyen duygu, düşünce ve davranışlara temel olan temsilcilerin erken yaşantılar sırasında implisit ve prosedürel bellekte kodlanması Beyin yapıları: Lateralize serebral hemisferlerin ve subkortikal bölgelerin işlevlerini birleştiren bağlantılar

44. Kaynaklar • Fleury G (2005) ‘Connection’ in the First Interview. www.uclaisap.org/AddClinic/documents/PowerPoint/2005/Therapeutic%20Alliance%20in%20Addiction.ppt • Blinder BJ ve ark The Neurobiology Of Psychostructural And Psychotherapeutic Change: Conflict, Defense, And Transformation. www.ltspeed.com/bjblinder/publications/99SLIDESaacap

45. Nuckols CC. The Science of Recovery:Applying Neuroscience and Neuropsychology to Your Practicehttp://www.hazelden.org/OA_HTML/hazCSrdSrchResults.jsp?event=&cg=-200&kw=NUCKOLS Siegel DJ (2006) Toward an Interpersonal Neurobiology of Psychotherapywww.nyu.edu/fas/program/postdoctoral/events/papers/siegel.ppt

46. Kandel ER (1999) A new intellectual framework for psychiatry.Am J Psychiatry, 155:457-469. • Furmark T, Tillfors M, Marteinsdottir I, et al: Common changes in cerebral blood flow in patients with social phobia treated with citalopram or cognitive-behavioral therapy. Arch Gen Psychiatry 2002; 59(5):425–433