"Terminy metadanych DCMI" i możliwości ich wykorzystania w opisie rzeczowym

1. "Terminy metadanych DCMI" i możliwości ich wykorzystania w opisie rzeczowym Agnieszka Brachfogel Cyfrowość bibliotek i archiwów 26-27 listopada 2009 r.

2. Metadane DUBLIN CORE– informacje podstawowe • Dublin Core to zestaw elementów opisu (metadanych) dokumentów dostępnych w sieci (repozytoria cyfrowe, repozytoria tekstowe, multiwyszukiwarki) • Zawiera elementy opisu formalnego (twórca, tytuł…) i rzeczowego (temat, zasięg…) • Zaleca używanie słowników kontrolowanych i tezaurusów (np. UKD) oraz identyfikatorów numerycznych (np. ISBN) • Elementy DC przedstawiane są wg schematu RDF w języku XML • Każdy element identyfikowany jest przez URI (Uniform Resource Identifier)

3. „Terminy metadanych DCMI” – informacje podstawowe Dublin Core Metadata Element Set (DCMES v.1.1), 1995 r. Oryg.: DCMI Metadata Terms, Dublin Core Metadata Initiative, 01.2008 Tłum. pol.: Terminy metadanych DCMI, Biblioteka Narodowa, 09.2009 (dostęp na www.bn.org.pl Normy Formaty Standardy) Wykaz wszystkich elementów metadanych DC, w podziale na: • własności(twórca, tytuł, data, temat, format …): • 56 własności w nowej przestrzeni nazw /terms/ • 15 własności w dawnej przestrzeni nazw /elements/1.1/ • klasy danych(agent, lokalizacja, typ nośnika …) • słownikowe schematy kodowania danych – wykaz (UKD, MeSH, TGN …) • syntaktyczne schematy kodowania danych – wykaz (URI, ISO 3166 …) • terminy związane z DCMI Abstract Model

4. Prezentacja terminów DCMI Podstawowy zestaw atrybutów: • Nazwa: Jednoznaczne oznaczenie terminu, niepowtarzalne wśród terminów DCMI występujących w przestrzeni nazw. • Etykieta: Zrozumiała dla człowieka etykieta terminu. • URI: Uniform Resource Identifier stosowany dla jednoznacznej identyfikacji terminu. • Definicja: Objaśnienie terminu, jego znaczenie i cechy. • Rodzaj terminu: Rodzaj terminu zgodnie z definicją określoną w abstrakcyjnym modelu DCMI (DCMI Abstract Model). Większość terminów uzupełniono o dodatkowe atrybuty: • Komentarz: Dodatkowe informacje o terminie lub jego użyciu. • Zob.: Skierowanie do dokumentów źródłowych powiązanych z terminem. • Odniesienie: Źródło wskazane w Komentarzu lub Definicji. • Uszczegóławia: Własność, względem której opisywany termin jest “podwłasnością”. • Szerszy niż: Klasa, względem której opisywany termin jest “nadklasą”. • Węższy niż: Klasa, względem której opisywany termin jest “podklasą”. • Należy do dziedziny: Klasa, której instancją jest źródło opisywane danym terminem. • Należy do zakresu: Klasa, względem której przypadek stanowi wartość opisana danym terminem. • Składnik: Wykaz źródeł (słownikowy schemat kodowania danych), którego elementem jest opisywany termin. • Przypadek: Klasa, której przypadkiem jest opisywany termin. • Wersja: Szczegóły dotyczące historii powstania terminu.

5. Własności DCTERMS do wykorzystania w opisie rzeczowym Kolekcja Zestaw danych Zdarzenie Obraz Zasób interaktywny Obraz ruchomy Obiekt fizyczny Usługa Oprogramowanie Dźwięk Tekst Obraz nieruchomy • Temat • Opis • Abstrakt • Spis treści • Rodzaj • Format • Nośnik • Odbiorcy • Poziom edukacyjny odbiorcy • Pośrednik • Metoda szkolenia • Zasięg • Zasięg czasowy • Zasięg przestrzenny

6. Własności DCTERMS a opis rzeczowy.: TEMAT  Hasło rzeczowe, osobowe, korp., impreza, tytuł (600-611, 630, 650) RODZAJ, FORMAT, NOŚNIK  Forma/rodzaj, określnik formalny (655, 6XX $v) ODBIORCY, POŚR., POZ. EDUK. ODBIORCY, MET. SZKOLENIA  Określnik formalny (6XX $v) ZASIĘG, ZASIĘG PRZESTRZENNY  Hasło/określnik geograficzny (651, 6XX $z) ZASIĘG, ZASIĘG CZASOWY  Data z hasła lub określnik chronologiczny (6XX $d, $y)

7. Przykłady: MARC 21DCTERMS JHP BN 650 09 $aPrzemysł tytoniowy $xprawo $zPolska $ystan na 1925 r. $vźródła Temat: Przemysł tytoniowy -- prawo Zasięg przestrzenny: Polska Zasięg czasowy: 1925 r. Rodzaj: źródła (ustawa) KABA 650 0$aRośliny aromatyczne $xuprawy $zPolska $vczasopisma Temat:Rośliny aromatyczne -- uprawy Zasięg przestrzenny: Polska Rodzaj: czasopismo

8. Pozostałe elementy DCTERMS do wykorzystania w opisie rzeczowym • klasy danych(35) • słownikowe schematy kodowania danych (9) • syntaktyczne schematy kodowania danych(11)

9. Klasy danych – grupowanie własności Zasady uzupełnienia zbioru Metoda instruktażu  Metoda szkolenia Obraz ruchomy Okres  Zasięg czasowy Nośnik fizyczny Obiekt fizyczny  Nośnik Zasób fizyczny Strategia Oznaczenie pochodzenia Oznaczenie praw Usługa Wielkość lub czas trwania Oprogramowanie Dźwięk Standard Obraz nieruchomy Tekst Słownikowy schemat kodowania danych • Agent • Klasa agentów  Odbiorcy, Poziom eduk. odbiorcy, Pośrednik • Źródło bibliograficzne • Kolekcja • Zestaw danych • Zdarzenie • Format pliku • Częstotliwość • Obraz • Zasób interaktywny • Jurysdykcja • Licencja • System językowy • Lokalizacja  Zasięg przestrzenny • Lokalizacja, okres lub jurysdykcja  Zasięg • Typ nośnika • Typ nośnika lub rozmiary  Format

10. Słownikowe schematy kodowania danych • DCMIType - Słownik typów DCMI • DDC - Klasyfikacja Dzięsiętna Dewey’a • IMT - Internet Media Type (tzw. typ MIME) • LCC - Klasyfikacja Biblioteki Kongresu • LCSH - Hasła przedmiotowe Biblioteki Kongresu • MeSH - Hasła przedmiotowe z zakresu medycyny • NLM - Klasyfikacja Medycznej Biblioteki Narodowej • TGN - Tezaurus nazw geograficznych Getty’ego • UDC - Uniwersalna Klasyfikacja Dziesiętna

11. Syntaktyczne schematy kodowania danych • DCMI Box – oznaczanie przestrzeni • ISO 3166 – kody nazw krajów (zast. przez ISO 3166-1, -2, -3) • ISO 639-2 – kody nazw języków i grup języków • ISO 639-3 – kody nazw języków • DCMI Period – oznaczanie czasu • DCMI Point – oznaczanie miejsca • RFC 1766 – znaczniki kodów języków (zast. przez RFC 3066) • RFC 3066 – znaczniki kodów języków (zast. przez RFC 4646) • RFC 4646 – znaczniki kodów języków • URI – internetowy identyfikator zasobu • W3CDTF – format zapisu czasu i daty

12. PRZYKŁADY UŻYCIA DCTERMS • CONTENTdm software udostępniany przez OCLC służący do przesyłania, opisywania i udostępniania kolekcji cyfrowych; zbudowany przez speców z University of Washington, aktualnie jest produktem oferowanym przez OCLC; umożliwia przeszukiwanie zawartości kolekcji cyfrowych – rodzaj multiwyszukiwarki i repozytorium. • MICHAEL Project wielojęzyczny serwis, umożliwiający przeszukiwanie cyfrowych kolekcji muzeów, archiwów, bibliotek i innych instytucji kultury w Europie. • XMETADIS Format zestawu metadanych Niemieckiej Biblioteki Narodowej sporządzony dla dysertacji i prac postdoktorskich dostępnych online. MICHAEL project • Size [dcterms:extent] • Standard [dcterms:conformsTo] • Spatial Coverage [dcterms:spatial] • Period [dcterms:temporal] • Super-Collection [dcterms:isPartOf] • Sub-Collection [dcterms:hasPart] Pozostałe elementy są DC albo własne. CONTENTdm • Date Created <dcterms:created> • Date Published<dcterms:issued> • Collection Identifier<dcterms:isPartOf> • Subject (Place) <dcterms:spatial > • Title (Alternative)<dcterms:alternative> • Metacollection Identifier<dcterms:isPartOf> Pozostałe elementy są DC lub własne. XMETADIS • <dcterms:alternative> • <dcterms:abstract> • <dcterms:issued> lub <dcterms:dateAccepted> • <dcterms:medium> Pozostałe elementy są DC albo własne.

13. Dziękuję za uwagę! Mail: a.brachfogel@bn.org.pl