AUTONOMIA SZKO Ł Y = WOLNO ŚĆ W EDUKACJI

1. AUTONOMIA SZKOŁY = WOLNOŚĆ W EDUKACJI Irena Dzierzgowska Marzec 2007

2. Mój plan • Autonomia i wolność z szerokiej perspektywy – prawie z kosmosu • „Tu Ziemia, tu Ziemia” – lądujemy • A może być tak pięknie... • To może warto spróbować?

3. Autonomia i wolność z szerokiej perspektywy „Wolność edukacji jest takim samym prawem człowieka jak wolność religii, nauki, sztuki i prasy”. Deklaracja dotycząca Praw Człowieka do Wolności w Edukacji (Helsinki, 30 maja 1991 r.)

4. Autonomia i wolność z szerokiej perspektywy „Na szczęście w Europie prawie już nie ma ministrów nauki, którzy wyznaczają „swoim” tysiącom profesorów metody i wyniki badań; prawie nie ma ministrów kultury, którzy wyznaczają „swoim” literatom sztuki teatralne, „swoim” teatrom programy i inscenizacje, a „swojej” publiczności uczęszczanie do teatru i bicie brawa. Ale, jak Europa długa i szeroka, istnieje ciągle jeszcze zbyt wielu ministrów oświaty, którzy wyznaczają tysiącom „swoich” szkół programy nauczania wraz z planami zajęć. W obliczu tradycji europejskiej tradycji kulturalnej, w obliczu realnie istniejących alternatyw takie postępowanie szkolno – biurokratyczne jest błędnym reliktem historii.” Hans Christoph Berg

5. Autonomia i wolność z szerokiej perspektywy • Dlaczego autonomia i wolność edukacji jest tak ważna? • Bo: • potrzebny jest krajobraz szkolny nastawiony na różnorodność • dzieci są różne i mają różne potrzeby i oczekiwania • rodzice mają prawo wyboru szkoły dla swojego dziecka • wolność edukacji zapisana jest w dokumentach Europy • daje możliwość twórczego rozwoju idei pedagogicznych • tylko w różnorodnych szkołach można realizować idee równych szans • wolność jest podstawową potrzebą współczesnego człowieka • wolność wewnętrzna jest warunkiem twórczej pracy nauczycieli

6. Autonomia i wolność z szerokiej perspektywy Autonomia szkół prowadzi do pluralizmu i tworzenia różnych typów szkół: • Szkoły publiczne, znormalizowane • Szkoły katolickie • Szkoły ewangelickie • Szkoły Montessori • Szkoły waldorfskie • Szkoły politechniczne • Szkoły z maturą międzynarodową (IBO) • Szkoły obywatelskie • Szkoły całościowe i wolne (Tołstoja) • Szkoły wolne (Bochum)

7. Autonomia i wolność z szerokiej perspektywy Warunkiem autonomii szkoły jest ograniczona do niezbędnego minimum ingerencja Państwa „Jest sprawą ewidentną, że państwowy nadzór szkolny nie wie, jak traktować innowacje. Coś, co nie jest powszechnie przyjęte, jest niedozwolone”. Ingo Krampen

8. Autonomia i wolność z szerokiej perspektywy Tezy w sprawie reorganizacji nadzoru szkolnego uchwalone przez europejskie kolokwium pedagogiczne (Berno, 28 maja 1994 r.) „W dziedzinie oświaty (...) trzeba na nowo zdefiniować konieczne funkcje nadzoru. I tak państwo przejmuje nadzór prawny (...). Natomiast ustalenia treści i metod nie mogą być przedmiotem ustaw ani rozporządzeń. (...) Państwo nadzoruje przestrzeganie obowiązku podawania do publicznej wiadomości koncepcji edukacyjnych (...)”

9. „Tu Ziemia, tu Ziemia” – lądujemy Autonomia szkół w Polsce jest ograniczona. • Ustawa o systemie oświaty nie pozwala tworzyć odmiennych typów szkół • Wszystkie szkoły realizują podstawę programową • Wszystkie szkoły realizują plany nauczania • Wszyscy nauczyciele mają jednolite kwalifikacje • Wszystkie dzieci zdają takie same sprawdziany i egzaminy • We wszystkich szkołach obowiązują te same zasady oceniania • Większość dokumentów obowiązuje we wszystkich szkołach

10. „Tu Ziemia, tu Ziemia” – lądujemy Zmiany: • Nadzór • Statuty szkół • Nowelizacja ustawy i Karty Nauczyciela: • Wymóg wyposażenia pracowni w szkołach uczących zawodu • Wybór kuratora oświaty • Szkolny zestaw programów i podręczników • Mundurki • Nauczyciel – funkcjonariuszem publicznym

11. A może być tak pięknie... Ramy autonomii: • Prawo oświatowe, w tym prawa ucznia • Podstawa programowa • Standardy wymagań • Drożność, porównywalność świadectw

12. A może być tak pięknie... Wewnątrz ustalonych ram wolność szkoły dotyczy: • Określenia swojej specyfiki, także cyklu nauczania • Wyboru lub tworzenia programów nauczania • Ustalania planów nauczania • Zatrudniania nauczycieli (poziom wykształcenia) • Wszystkich spraw wychowawczych • Spraw organizacyjnych

13. To może warto spróbować? Nie jest łatwo... ale: • Potrzebna jest silna organizacja, grupująca większość szkół i placówek • Siłę powinna stanowić strona merytoryczna • Trzymać rękę na pulsie, wiedzieć i reagować • Zaprzyjaźniać się z samorządami • Pokazywać przykłady dobrej praktyki • Dzielić się doświadczeniami

14. To może warto spróbować? Szansa dla oświaty niepublicznej: • Wysoka jakość kształcenia • Odpowiedź na potrzeby społeczne • Bezpieczeństwo uczniów • Demokratyczne wychowanie • Inne......................................... (jakie?)....................................

15. To może warto spróbować? Moja oferta: • Ekspertyzy, opinie, monitorowanie zmian prawa (www.monitor.edu.pl) • Nadzór w szkołach niepublicznych • Zarządzanie szkołą i placówką niepubliczną • Szkoła Zarządzająca Wiedzą