Psychofizjologiczne problemy człowieka

1. Psychofizjologiczne problemy człowieka ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

2. Zagadnienia • Pojęcie biomechaniki • Ogólna struktura i funkcje układu ruchowego człowieka • Metody badania układu ruchu (miografia, dynamometria, ergografia, tremometria): • Badanie siły rąk za pomocą dynamometru • Badanie pracy i mocy mięśni rąk oraz zmęczenia mięśniowego za pomocą ergografu • Badanie precyzji ruchów na termometrach • Zmęczenie • Zmiany czynności różnych układów i narządów wewn. Podczas wysiłku fizycznego • Wydolność fizyczna człowieka • Fizjologiczne kryteria dopuszczalności obciążeń wysiłkowych w pracy zawodowej ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

3. Bio... człon wyrazów złożonych wskazujący na związek znaczeniowy z życiem, żywym organizmem, procesem życiowym ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

4. ...mechanika dział fizyki zajmujący się badaniem ruchu, równowagi, wzajemnego oddziaływania ciał ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

5. Biomechanika to... ...nauka zajmująca się badaniem mechanicznych właściwości tkanek i narządów oraz ruchem żywych organizmów, jego przyczynami i skutkami z punktu widzenia praw mechaniki. ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

6. Układ ruchowy człowieka ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

7. Ośrodkowy (mózgowie): Kora mózgowa Móżdżek Rdzeń kręgowy Obwodowy: Nerwy Receptory (zakończenia nerwów) Narządy zmysłów Układ nerwowy - struktura ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

8. Układ nerwowy - funkcje • Administrowanie pozostałymi układami • Zapewnienie komunikacji ze światem zewnętrznym za pomocą nerwów • Odbiór i przetwarzanie bodźców (sygnałów i informacji) • Zapamiętywanie niektórych informacji ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

9. Układ kostny - struktura • Kości (długie, płaskie, krótkie, różnokształtne) • Stawy (ruchome połączenia) i wiązadła (nieruchome połączenia) Układ składa się z: • Tkanki kostne i tkanki chrzęstnej • Składników mineralnych (65%) i składników organicznych (35%) • 206 kości ważących średnio 10 kg u kobiet i 12 kg u mężczyzn ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

10. Układ kostny - funkcje • Wzrostowa (przyrost kości decyduje o wzroście organizmu) • Ochronna dla narządów • Krwiotwórcza ( szpik kostny wypełniający kości tworzy ciałka krwi) • Magazynująca (w kościach gromadzą się sole mineralne) ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

11. Układ mięśniowy - struktura Pod względem topograficznym: • mięśnie głowy i szyi • mięśnie tułowia • mięśnie kończyn Pod względem czynności: • Zginacze i prostowniki (albo przywodziciele i odwodziciele) • Mięśnie synergistyczne (współdziałają w wykonywaniu tego samego rodzaju ruchu) • Mięśnie antagonistyczne (np. mięsień dwugłowy ramienia i mięsień trójgłowy ramienia) ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

12. Układ mięśniowy - funkcje Odpowiada za wykonywanie czynności i pracę fizyczną ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

13. Metody badania układu ruchu ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

14. metody badania układu ruchu miografia dynamometria ergografia tremometria ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

15. MIOGRAFIA •metoda diagnostyczna mięśni • badanie reakcji na podrażnienie bodźcami mechanicznymi obwodowego nerwu ruchowego w pracujących mięśniach. ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

16. DYNAMOMETRIA (gr. dýnamis ‘siła’ + metreín ‘mierzyć’) med. metoda pomiaru siły mięśni za pomocą odpowiednich urządzeń; stosowana gł. w badaniach fizjologicznych i w sporcie. DYNAMICZNA STATYCZNA ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

17. Dynamometr ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

18. Pomiar Badany ściska dynamometr dłoniowy ręką silniejszą. Nadgarstek powinien znajdować się w przedłużeniu linii przedramienia. W czasie wykonania próby ręka testowana nie może dotykać żadnej części ciała. Pomiarowi musi towarzyszyć koncentracja i spokój. Siła dłoni mierzona jest w kilogramach ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

19. ERGOGRAFIA •(gr. érgon ‘praca, dzieło’ + gráphein ‘pisać’) metoda polegająca na zapisie graficznym pracy mięśni i ukazaniu zmiany pracy w wyniku ich zmęczenia lub osłabienia • siła, praca i moc mięśni, procesy trenowania i zmęczenia ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

20. Ergograf • używany do badań nad wpływem różnych czynników na zmęczenie mięśni • rejestruje graficznie pracę mięśni ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

21. TREMOMETRIA badanie precyzji ruchów docelowych, zmniejszających się pod wpływem drżenia mięśniowego (tremor) występującego pod wpływem poprzedzającego obciążenia, zwłaszcza obciążenia statycznego ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

22. Tremometr bada... drżenie mimowolne rąk występujące przy ruchach docelowych, precyzję ruchów docelowych, koordynację wzrokowo-ruchową oraz sprawność centralnego układu nerwowego ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

23. Budowa • prowadnica ze zwężającymi się krawędziami • tarcza obrotowa z wzorem "ślimaka" •  pisak z przewodem ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

24. DYSKUSJA - w jakich zawodach wymagana jest wysoka precyzja ruchów? ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

25. ZMĘCZENIE ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

26. Rodzaje zmęczenia Zmęczenie miejscowe (mięśniowe) – związane jest z zakłóceniami w dostarczaniu do nich przez krew elementów energetycznych i niepełną eliminacją produktów spalania; jeżeli dopływ krwi do mięśnia jest niewystarczający, powstaje uczucie bólu i zmniejsza się wydolność mięśnia. ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

27. Rodzaje zmęczenia Zmęczenie ogólne – stan, który cechuje poczucie obniżonej gotowości do pracy. Spełnia ono funkcje ochronne, podobnie jak pragnienie lub głód, ma chronić człowieka przed przemęczeniem. ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

28. Rodzaje zmęczenia • Zmęczenie pracą fizyczną może być usytuowane bądź to w mięśniu, który w skutek intensywnej pracy traci zdolność skurczową, bądź też w systemie nerwowym • Praca o dużej intensywności wywołuje głównie zmęczenie mięśniowe, natomiast praca o małej intensywności, ale absorbująca ustrój przez czas dłuższy – zmęczenie ogólne • Skutki zmęczenia miejscowego związanego z nagromadzeniem się w mięśniu kwasu mlekowego dają się usunąć przez doprowadzenie większej ilości tlenu, np. przez masaż powodujący zwiększenie dopływu krwi do mięśnia ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

29. Formy zmęczenia • Zmęczenie ostre w wyniku bardzo intensywnego wysiłku mięśniowego, znajdujące wyraz w stanie zupełnego wyczerpania organizmu • Zmęczenie umiarkowane występujące przy pracy o średnim natężeniu, trwającej przez dłuższy czas; jest to zjawisko normalne • Przemęczenie (zmęczenie chroniczne), powstaje przy nakładaniu się stanów zmęczenia w warunkach niedostatecznego wypoczynku; powoduje złe samopoczucie, przygnębienie, zły wygląd, łatwość zmęczenia, zaburzenia snu, itp. ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

30. Formy zmęczenia • Znużenie, czyli forma zmęczenia charakterystyczna dla stanu wyczerpania potencjału roboczego, powstaje w wyniku monotonii • Zmęczenie psychiczne, znajdujące wyraz w zahamowaniu działalności ośrodków korowych, którego efektem jest rozluźnienie uwagi, zwolnienie i zahamowanie zdolności obserwacji, zmniejszenie dynamizmu człowieka oraz jego sprawności fizycznej i intelektualnej. ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

31. Obiektywne objawy zmęczenia • Spadek wydajności pracy w wyniku narastania zmęczenia • Wzrost liczby braków produkcyjnych • Wzrost liczby uszkodzeń narzędzi • Wzrost liczby wypadków przy pracy • Itp. ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

32. Subiektywne objawy zmęczenia • Doznania bólowe w intensywnie pracujących mięśniach • Uczucie ogólnego osłabienia i rozdrażnienia • Przygnębienie • Stany znużenia występujące zwłaszcza przy pracy monotonnej • Itp. ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

33. Pytania dyskusyjne • Czy w obecnych czasach dochodzi do powstawania ostrego zmęczenia u pracowników? • Pracoholicy – czy silne zaangażowanie może wyeliminować skutki zmęczenia? • Czy zmniejszanie czasu pracy (40 godz. w tyg.) powoduje zmniejszenie zmęczenia? • Jak jako menadżerowie możemy walczyć z monotonią w pracy? ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

34. Zmiany czynności różnych narządów wewnętrznych podczas wysiłku fizycznego ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

35. Układ oddechowy • Zwiększa się częstość oddechu i objętość powietrza wdychanego w czasie wdechu (objętość oddechowa) • Rośnie ilość powietrza przepływającego przez płuca w jednostce czasu (wentylacja minutowa) • Wentylacja osiągana podczas wysiłku przekracza 100 l/min, u sportowców 200 l/min • Hiperwentylacja (nadmierna wentylacja) - wywołuje duszności i zwiększa odczucie ciężkości wysiłku • Po upływie 2/3 minut układ się stabilizuje ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

36. Układ krążenia • Wzrasta przepływ krwii przez mięśnie z 30-40 ml/min/kg do ok. 1000 ml/min/kg • Wzrasta objętość minutowa serca z 5 l/min do 20-25 l/min • Wzrasta tętno do max 200 sk./min • Rozszerzają się naczynia krwionośne (lepsze wydalanie ciepła) • Zwiększa się skurczowe ciśnienie krwi nawet do 200/250 mmHg ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

37. Układ trawienny Podczas ciężkiego wysiłku, zwłaszcza połączonego z odwodnieniem organizmu, mogą wystąpić zaburzenia funkcji układu trawiennego bolesne skurcze żołądka i jelit, nudności, wymioty lub biegunki. Przyczyną tych zaburzeń jest skurcz naczyń krwionośnych i zmniejszenie przepływu krwi przez narządy jamy brzusznej. ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

38. Układ moczowy Podczas wysiłku fizycznego, a zwłaszcza podczas pracy w mikroklimacie gorącym, zmniejsza się wydzielanie moczu przez nerki. Główną przyczyną tego zjawiska jest zmniejszenie przepływu krwi przez nerki. Po ciężkim i długotrwałym wysiłku stwierdza się w moczu obecność niewielkich ilości białka i mioglobiny (czerwonego barwnika), pochodzącej z uszkodzonych komórek mięśniowych. ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

39. Wydolność fizyczna człowieka ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

40. Wydolność człowieka zależy od rytmu biologicznego.Rytmy biologiczne dotyczą: • potencjałów bioelektrycznych • sprawności sensomotorycznej • temperatury ciała • składu krwi • metabolizmu • funkcji układu oddechowego • funkcji układu krążenia • funkcji układu pokarmowego • wydolności nerek • wydolności wątroby • produkcji i wydalania hormonów • produkcji i wydalania enzymów • produkcji i wydalania innych składników organizmów ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

41. Większość rytmów biologicznych ma charakter sinusoidalny. Ogólnie uznanym wskaźnikiem aktywności biologicznej człowieka jest krzywa dobowa temperatury ciała Temperatura ciała wykazuje charakterystyczny wzrost w godzinach nocnych ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

42. Dobowy rytm temperatury ciała jest związany z: • Różnicami dobowej aktywności mięśniowej • Cyklem sen-czuwanie • Ciśnieniem tętniczym • Wentylacją płuc • Zużyciem tlenu • Wydatkowaniem energii • Zmniejszeniem się wydzielniczej czynności żołądka i jelit w nocy • Nocnym zmniejszeniem wahań wydzielania moczu • Nocnym spadkiem wydzielania hormonów nadnerczy ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

43. Poszukiwanie optymalnego czasu pracy • Dyspozycja do pracy jest najkorzystniejsza w godzinach przedpołudniowych i po południu, podczas zmiany popołudniowej, jest już gorsza • W pierwszych godzinach zmiany nocnej dyspozycja jest najkorzystniejsza • Około godziny 3 rano występuje ogólne osłabienie • Dotyczy to zmiany pracy fizycznej, jak i wysiłku umysłowego ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

44. Poszukiwanie optymalnego czasu pracy • W wielu krajach uznaje się 40-sto godzinowy tydzień pracy jako optimum wydajności • Taki wymiar godzin musi być odpowiednio dostosowany dla kobiet w ciąży, młodocianych oraz pracujących w szkodliwych lub szczególnie uciążliwych warunkach Ponadto obserwuje się, iż: • Skrócenie dnia pracy wiąże się ze wzrostem wydajności, która pociągana jest przez wzrost szybkości pracy. • Wydłużenie dnia pracy wiąże się z obniżeniem wydajności • Zwiększenie godzin nadliczbowych, powoduje zwyżkę absencji chorobowej ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

45. Fizjologiczne kryteria dopuszczalności obciążeń wysiłkowych w pracy zawodowej • Prosty pomiar wydolności fizycznej zestawiony z danymi dotyczącymi zapotrzebowania na tlen podczas określonej pracy można przyjąć za właściwy sposób kwalifikowania ludzi zdrowych do pracy fizycznej • W wypadku ludzi z przewlekłymi chorobami należy jednak dążyć do zbadania indywidualnej tolerancji wysiłkowej układu krążenia, oceny można dokonać przy wykorzystaniu urządzeń takich jak elektrokardiogram lub rejestrując ciśnienie tętnicze ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

46. Fizjologiczne kryteria dopuszczalności obciążeń wysiłkowych w pracy zawodowej • Przy kwalifikowaniu ludzi do pracy o charakterze dynamicznym warto badać proporcję między zapotrzebowaniem na tlen, a zdolnością pobierania tlenu przez organizm • W pracy o charakterze statycznym należy dokonać pomiaru siły maksymalnej odpowiednich grup mięśniowych i ustalić, jaki procent siły maksymalnej stanowi określone obciążenie ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

47. Fizjologiczne kryteria dopuszczalności obciążeń wysiłkowych w pracy zawodowej • Wysiłek fizyczny, nawet pozornie lekki, lecz wykonywany przez kilka godzin przez ludzi o małej wydolności fizycznej może powodować: znaczny stopień zmęczenia, głębokie niekorzystne zmiany w środowisku wewnętrznym organów i zakłócenia czynności różnych organów • Ze względu na duży wzrost ciśnienia tętniczego w czasie wysiłku statycznego, ludzie z przewlekłymi chorobami układu krążenia nie powinni być kwalifikowani do prac, których stałym elementem są obciążenia statyczne ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

48. Dziękujemy za uwagę(trzymajcie się prosto!) Katarzyna Laddach Robert Zejdler ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY