Bilişim teknolojilerinde etik sorunlar Ders: bilişim etiği Konu: FİKRİ MULKİYET ve ERİŞİM

1. Bilişim teknolojilerinde etik sorunlarDers: bilişim etiğiKonu: FİKRİ MULKİYET ve ERİŞİM YALIN KILIÇ TÜREL-2010 18.Ekim-BOTE-4-ELAZIĞ

2. Fikri Mülkiyet • Mason’a (1986) göre • Bilgikimeaittir? • Bilginindeğişimiiçingerekenücretnedir? • Bilgiiletişimininsağlandığıkanallarkimeaittir? • Ayrılan bu kaynaklara nasıl erişilebilir? • YANIT: sahiplikileilgilidir. • Birarabaya, bir eve veyabirbilgisayarprogramınasahipolmanınanlamınedir?

3. Sahip Olmak? • Başkalarının mülkiyetinizi (sahip olduğunuz şeyi/şeyleri) nasılkullanmasıgerektiğinibelirlemek, bu mülkiyetinkontrolhaklarınasahipolmak (Bynum veRogerson, 2004:279) • Eğer bir bilgisayar programınız varsa, haklarınız? • İstediğinizinsanlarınkullanmasınaizinverme yada vermeme • Başkalarının bu programasahipolabilme şartlarını belirleme • Ör: ücretli, abonelik/üyelik, ücretsiz

4. Mülkiyet – Fikri Mülkiyet • Mülkiyet: Sahip olunan somut, elle tutulan şeyler. • Ör: Ev, araba, eşya, arsa vs. • Fikrimülkiyet: Zihinsel/bilişsel faaliyetler sonucu bireysel olarak ?? ürettiklerimiz… • Ör: resim, harf, mektup, kitap, e-posta, yazılım, konuşma, tasarlanan donanım ya da öğretim materyali vs. ** Fark: Fiziksel, somutdeğildir **

5. Tehdit / sorun • Kolaykopyalanabilme ve dağıtılabilme • Fikri M.yi korumak, Fiziksel M.yi korumaktan zor. • Üretilenkopyalar orijinal gibi, gerçeğinden ayırmak zor • Sayısal ortam dezavantajları: • İşlem hızı, kolaylık, dünyaya erişim, yasal boşluklar. • Hem hukuki hem etik. Sorun: Yasal ama etik değil, yasal değil ama etik, yasal değil – etik değil. • Yazılımcıların kaygısı • İhlalin en cazibeliveönemlinedeni? “Başkalarıtarafındanhazırlanançalışmalarınelektronikolarakkopyalanması hem çokvakitalmayan, hem çokemekgerektirmeyen hem de çokparaharcamayıgerektirmeyenbirolguolmasıdır.”

6. FikriMülkiyetiKoruma • Fikrimülkiyeti, kanunlarvegörevlikurumlarilegarantialtınaalmakgerekmektedir. • Bu nedenlefikrimülkiyetinkorunmasıiçinkanunlarhazırlanmışvebazıkurumlaraçılmıştır. • Telifhakkı, patent, şifreleme, gizlilikyeminlerivegüven, sadakatgibigeçmiştenberikullanılandeğerlerfikrimülkiyetinkorunmasınısağlamaktadır (Mason, 1986, s.9)

7. Erişim • Bilgiyikullanmada her buluş, kağıdınbulunuşundanmodern bilgisayarlarakadarolan, okur-yazarlığıeldeetmekiçinyenitaleplergetirmiştir. • Birbilgitoplumunda, birvatandaşokur-yazarolmakiçin enazındanüçşeyesahipolmalıdır (Mason, 1986, s.10). • Bilgiileuğraşmakiçinzekabecerileri, • Bunlarokuma, yazma, değerlendirmevehesaplamagibizihinselbeceriler, Bilgiyidepolayan, iletenveişleyenbilgiteknolojilerinegirebilmelidir. • Sonuncuolarak, bilgininkendisineerişebilmelidir

8. Erişim • Erişim, bireylerinbilgisayarlardakibilgilereulaşmalarıileilgilidir. • Bu bilgiler, bir Word belgesi, veritabanındakibilgiler, birweb sitesigibibilgisayarortamındaki her türlüveriolabilir. • Erişimaynızamandaşahsivegizliverilereyetkisizerişimiengellemekiçingeliştirilenönlemleri de içerir(Mollavelioğlu, 2003, s.21). • Mason erişiminönemini; Hangibilgi, birinsanveyaorganizasyontarafındandoğrudanveyaayrıcalıklıolarak,hangigüvenlikvehangikoşullaraltındaeldeedilir?sorularıylaaçıklamıştır (1986, s.5).

9. TARTIŞMA GRUP ETKİNLİĞİ KONU • Fikri mülkiyetin korunması için neler yapılabilir? Somut öneriler yapmanız beklenmektedir.