Bölgesel İnovasyon Merkezleri Raporu TÜSİAD-TÜRKONFED-REF-UİG

1. Bölgesel İnovasyon Merkezleri Raporu TÜSİAD-TÜRKONFED-REF-UİG Bölgesel İnovasyon Merkezleri İşbirliği Ağı Projesi Şirin Elçi Technopolis Group Türkiye Direktörü Selçuk Karaata TÜSİAD-Sabancı Üniversitesi Rekabet Forumu Direktör Yardımcısı

2. Kapsam • BİM Kapsamında Kullanılan İnovasyon Tanımı • BİM’in Odağı: Bölgesel İnovasyon Sistemleri • BİM Tanım ve Modelleri (ülke örnekleri) • BİM Yapısal Modeli • BİM’ler için Öneriler

3. İnovasyon Tanımı

4. İnovasyon 1911, Schumpeter: “inovasyon, ekonomik kalkınmanın itici gücüdür...” “girişimciler, inovasyoncu rolleriyle pazarda dengeyi bozar...ekonomide sürekli dinamizm yaratır...” 1985, Drucker: inovasyon girişimcilerin özel aracıdır; girişimciler bu araç sayesinde farklı bir iş veya farklı bir hizmet için değişim fırsatını kullanırlar. Girişimci olmayı öğrenen işletmeler ve toplumlar da zenginleşir. “[inovasyon] Bir disiplin olarak sunulma, öğrenilme ve uygulanma özelliğine sahiptir.”

5. İnovasyon... • “Yeni veya önemli ölçüde değiştirilmiş ürün (mal ya da hizmet), veya sürecin; yeni bir pazarlama yönteminin; ya da iş uygulamalarında, işyeri organizasyonunda veya dış ilişkilerde yeni bir organizasyonel yöntemin uygulanmasıdır.” • 4 ana tür: Ürün (mal veya hizmet), Süreç, Pazarlama ve Organizasyonel Oslo Kılavuzu (2005), OECD ve Avrupa Komisyonu • İnovasyonun bölgesel düzeyde ele alıyor olmasından dolayı: Toplumsal inovasyon ve eko-inovasyon

6. İnovasyon... • İnovasyon/icat/Ar-Ge “Ar-Ge, euro’ları bilgiye dönüştürmektir... ancak inovasyon, bilgiyi tekrar euro’lara dönüştürmek anlamına gelir...”. Esko Aho • İnovasyon için sahip olunması gereken tamamlayıcı strateji ve yetkinlikler • İnovasyonda işbirliği –riskleri ve maliyetleri azaltmak, süreleri kısaltmak, ölçek ekonomisi sağlamak... Tidd, J.; Bessant, J.; Pavitt, K. Managing Innovation: Integrating Technological, Market, and Organizational Change, 2002

7. İnovasyonda Sistem Yaklaşımı ve Bölgesel İnovasyon Sistemleri

8. Bölgelerin inovasyon performansı Kaynak: Technopolis Group, “Strategic Evaluation of Innovation and Knowledge in the Structural Funds: perspectives for 2007-13”DG REGIO of the European Commission, 2006

9. Farklılıklar Neden Kaynaklanıyor? • İşletmeler izole bir ortamda inovasyon yapmazlar. • İşbirliği ve etkileşim ne kadar yoğunsa inovasyon performansı o derece yüksektir. • “[Bölgedeki] Rekabet, sürekli inovasyon yapma ihtiyacını doğurdu; sürekli inovasyon ise firmalar arasında işbirliğini zorunlu hale getirdi.” • Saxenian, A. L. (1994) Regional Advantage:Culture and • Competition in Silicon Valley and Route 128 • Dış kurumlar, ortam ve teşviklerin oluşturduğu inovasyon sistemi performansın belirleyicisidir.

10. İnovasyon Sistemi • Kökeni: 1841, Friedrich List, ‘Ulusal Politik Ekonomi Sistemi’ • 1985, Lundvall “inovasyon sistemi” • 1987, Freeman “ulusal inovasyon sistemi” “inovasyon, kamu kurumları, özel sektör kuruluşları, üniversiteler, araştırma kurumları gibi farklı aktörlerin oluşturduğu ağyapı ve bunlar arasındaki ilişkiler ve etkileşim sayesinde gerçekleşir” • 1998, bölgesel, yerel ve sektörel düzeye uyarlama (Braczyk, H.-J., Cooke, P, Heidenreich, M.) • Bir bölgesel inovasyon sisteminin etkinliği, bu aktörler arasındaki ilişkilerin kalitesi ve yoğunluğuna bağlıdır.

11. İnovasyon Sistemi • Arnold ve Kulhman, Technopolis 2001 (OECD, 205)

12. Bölgesel inovasyon sistemlerinin etkin şekilde işlemesini engelleyen faktörler • Organizasyonel zayıflık : Gerekli aktörlerin eksikliği -örneğin, araştırma kurumlarının olmaması, inovasyon aracı kuruluşlarının bulunmaması ... • Kabuğunu kıramama: Bölgedeki sanayi kuruluşlarının yıllardır aynı teknolojiyle aynı pazarlar için çalışıyor olması ve uzun vadeli stratejik hedefler ortaya koyup yeniden yapılananaması ... • Sistemin aktörleri arasındaki parçalanmışlık: Bölgedeki kuruluşlar arasında iletişim, koordinasyon , işbirliği, güven ve ortak vizyon eksikliği...

13. Parçalı bölgesel inovasyon sistemi: Tercih edilmeyen yapı Kaynak: Avrupa Komisyonu, 2004

14. İyi yapılandırılmış bölgesel inovasyon sistemi ve küme Kaynak: Avrupa Komisyonu, 2004

15. İnovasyon Ağları ve Kümeler • İnovasyonla gelen rekabet avantajı, ağlar ve kümelenmeler temeline oturan bölgesel ve yerel inovasyon sistemlerinden kaynaklanır. • OECD: inovasyon ağlarının varlığının istisnadan ziyade kuraldır (gerekliliktir) ve inovatif faaliyetlerin çoğu, birden fazla aktörün katılımını gerektirir. • AB: İnovatif kümeler, küresel ekonomik rekabetin anahtarıdır. • Bölgesel inovasyon ağları ve kümelerde işbirliği, kaynak, enformasyon ve bilgi alışverişiyle şekillenir. • Bölgede yaratılan ortam ve kurulan sosyal ağlardan dolayı, sadece bir üniversitedeki, Massachusetts Institute of Technology’deki (MIT), inovasyonlarla kurulan şirketlerle bir ulus oluşturulsaydı, bu, dünyanın gayrisafi yurtiçi hasıla bakımından en büyük 24. ekonomisi olurdu. • Ada, K (2006)

16. BİM Tanım ve Modelleri

17. Çıkış noktası... • Bölgesel kalkınma ve rekabetçilik için inovasyon performansının artmasını sağlayacak unsur, inovasyon için işbirliği. • Bu işbirliğinin gerçekleşeceği oluşum, rakiplerle ve bölgedeki tüm diğer paydaşlarla kollektif dinamizmi yakalamak için kurulacak ve zaman içinde inovatif bir kümelenmeye dönüşecek olan inovasyon ağı. • Ağın oluşumunu ve işlerliğini sağlayacak kilit yapı ise bölgesel inovasyon merkezi.

18. Dünyada Bölgesel İnovasyon Merkezleri • Farklı isimler ve yapılanmalar • “teknoloji destek merkezleri”, “iş ve inovasyon merkezleri”, “inovasyon kutupları” gibi... • bulunduğu ülkenin hukuki mevzuatından, finansmanı sağlayacak kuruluşların niteliğine (kamu kurumu, özel sektör veya sivil toplum kuruluşu) kadar farklı şartlara göre yapılandırılmış oluşumlar... İnovasyon için gerekli ağları oluşturan ve güçlenmesini sağlayan, ilgili kuruluşların ortak çıkarlar için birlikte hareket etmesine ön ayak olan uzmanlaşmış aracı kuruluşlar... 18

19. Devlet desteğinin önemi • Merkezlerce sunulan hizmetler başlangıçta sadece bir potansiyeli ifade eder ve piyasada yeterli talep bulmakta zorluk çekebilir. Talepteki belirsizlikler geçerli bir fizibilite yapılmasına imkan vermediği için, özel sektör hizmet vermek üzere piyasaya girme konusunda istekli olmaz. • İşletmelerin bu tür hizmetleri almak için organizasyonel olarak yeniden yapılanmaları gerektiğinden ve bu tür değişikliklere direnç gösterebildiklerinden uzun süre sürdürülebilir bir talep oluşturmakta zorluk yaşanabilir. • Bu tür hizmetlerin verilmesi aşamasında, müşteri işletmelerle güvene dayalı bir ilişki kurmak gerektiğinden ve bu tür ilişkilerin kurulması zaman aldığından ilk yatırım maliyetinin miktarı büyük olabilir. • UNIDO 19

20. Bölgesel İnovasyon Merkezi Uygulamaları: Güney Kore • Kamu girişimi: Kyongbuk-Taegu Bölgesi – elektronik, tekstil, çelik • Pazar, inovasyon hizmetlerini almak veya oluşturmak için yeterli talebi yaratamıyor, gerekli mekanizmaları geliştiremiyor. • Bölgede sağlanan inovasyon destekleri: 1. Genel bilgilendirme, 2. Teknolojik danışmanlık, 3. Ortak Ar-Ge ve inovasyon projelerinin geliştirilmesi • Üniversitelerin araştırma altyapısını iyileştirmek ve KOBİ’lerle ortak araştırma projeleri gerçekleştirmelerini teşvik etmek • Talebin henüz oluşmadığı alanlarda inovasyon altyapısını geliştirmek • KOBİ’lerin inovasyon süreçlerinde iyileşme sağlanamakla birlikte birbirleri arasındaki işbirliği ağları arzu edilen ölçüde güçlenemedi.

21. Bölgesel İnovasyon Merkezi Uygulamaları: Brezilya • Özel sektör girişimi • Santa Catarina bölgesi 1. Tekstil ve konfeksiyon • 1997 krizi sonrası danışmanlık alınmasına karar verildi • En iyi 7 firma Avrupa’nın en başarısızlarının gerisinde • İnovasyon bir gereksinim, fakat başarıyla uygulanamıyor • Temel Neden: şirketlerin kolektif çalışma yerine bireysel çalışmayı tercih etmeleri 2. Elektro-mekanik mühendisliği 3. Seramik Teknolojileri Merkezi: Test ve sertifikasyon, teknoloji geliştirme • Sonuç: Sistemin gelişimi konusunda önemli bir açılım yaşanamasa da ortak inovasyon faaliyetleri arttı...

22. Başarı Örneği Snowpolis-Finlandiya • Özel sektör-kamu işbirliği • Avrupa Birliği Bölgesel Kalkınma Fonu (European Regional Development Fund) • 2000’lerin başında ekonomik gerileme, işsizlik artışı • Amaç: Bölgenin kış sporlarına yönelik ünü ve altyapısına, inovasyon ve teknolojik birikimi ekleyerek rekabetçi bir iş ortamının yaratılması ve bölgede yerleşik işletmelerin rekabet gücünün artırılması • Bölgenin güçlü yönleri? -kış sporları altyapısı -spor enstitüsü -biyoteknoloji laboratuvarı • Zayıf yönler: İşletmelerde ve bölgede inovasyon ve Ar-Ge yetersiz

23. Snowpolis-Finlandiya • Gençler ve öğrencilerin bölgeye çekilebilmesi -insan kaynakları potansiyelini oluşturma • Spor, sağlıklı yaşam, kış --- “SNOWPOLIS yaşam tarzı” • Snowpolis Ltd. teknoloji merkezi – sürdürülebilirlik • Aynı sektör için birden fazla teknoloji alanına odaklanılması • Bölgesel değerlerin inovatif yöntemlerle birleştirilmesi – bölgeye gelen gençlere yaşam tarzını benimsetme fikri • Tüm taraflarla etkin işbirliği • Cesaret ve geniş vizyon – yerel politikacı ve yöneticiler • Doğru zamanlama

24. BİM Yapısal Modeli

25. Bölgesel İnovasyon Merkezleri • Merkezlerin • vizyonu, • misyonu, • amaçları, • kısa, orta ve uzun vadeli hedefleri, • hizmetleri başta olmak üzere temel unsurları, dünyadaki başarı ve başarısızlık örneklerinden çıkarılan dersler ve BİM Projesi kapsamında gerçekleştirilen bölgesel çalıştaylarla belirlendi. 25

26. BİM’lerin Vizyon ve Misyonu Merkezlerin vizyonu, bulundukları bölgelerin kalkınmasına katkıda bulunmak üzere bölge için kritik sektörlerin inovasyona dayalı sürdürülebilir rekabet gücü kazanmasını mümkün kılacak lider kurumlar olmaktır. Merkezlerin misyonu, odaklandıkları sektörlerde faaliyet gösteren firmaların küresel düzeyde rekabet gücüne sahip; daha hızlı ve sağlıklı büyüyen, daha çok değer ve daha fazla istihdam yaratan firmalara dönüşmelerini sağlamak için inovasyona dayalı ihtiyaçlarını karşılamak ve inovasyon için işbirliklerini oluşturmaktır. 26

27. BİM’lerin Amaçları Merkezlerin temel amacı, bölgede odaklanılan sektörlerin küresel düzeyde rekabet edebilir hale gelmesi için inovasyona ilişkin fırsatları yaratmak ve bu amaçla bölgedeki inovasyon potansiyelini harekete geçirmektir. 27

28. BİM’lerin Amaçları • Özel amaçlar: • Sektörlerdeki tüm bölgesel paydaşları (büyük firmalar, KOBİ’ler, üniversiteler, araştırma merkezleri, kamu kurumları, sivil toplum kuruluşları) inovasyon performansının artırılması için işbirliği yapma konusunda cesaretlendirmek ve yönlendirmek, • Odaklanılan sektörlerdeki işletmelerin inovasyon yeteneğini artırmak; sektörde inovasyona dayalı yeni firmaların kurulmasını sağlamak, • Odaklanılan sektörlerin inovasyon faaliyetlerinin etkinliğini artırmak için gerekli altyapı ve imkanların oluşmasını, mevcut ve kurulacak olan altyapıların etkin kullanılmasını sağlamak. 28

29. BİM’lerin Hizmetleri • İnovasyon Farkındalığı Yaratma Faaliyeti (başarı öykülerini, yayınlar, seminerler, inceleme gezileri, basın toplantıları, paydaş ziyaretleri,...) • İnovasyona İlişkin Veri ve Bilgi Toplama ve Yayma Hizmeti (bölgesel inovasyon altyapısı ve olanakları veritabanı, teknoloji izleme, inovasyona ilişkin gelişmeleri izleme ve duyurma, sektörel göstergeler, nitelikli insan kaynağı özgeçmiş veritabanı 29

30. BİM’lerin Hizmetleri • İnovasyon Eğitim ve Danışmanlık Hizmetleri (ihtiyaç analizi ve projelendirme, fikri haklar yönetiminden iş planı hazırlamaya kadar inovasyonu ilgilendiren farklı alanlarda...) • İnovasyon Ortaklıkları Oluşturma Hizmeti (Ortak Ar-Ge ve İnovasyon Projesi İhtiyaçlarının Belirlenmesi ve Projelerin Hazırlanması, Bölgesel, Ulusal ve Uluslararası Proje Pazarları Düzenlenmesi, Sektörün İnovasyon Faaliyetlerinin Tanıtılması ve İnovasyon Sonuçlarının Pazarlanması, İnovatif Kamu Alımlarının Gerçekleşmesi Yönünde Çalışma, Ulusal ve Uluslararası İnovasyon Ağlarına Entegrasyon, Laboratuvar Hizmetleri ve Ortak Altyapı Kullanımı) 30

31. Kurumsal Statü ve Yönetim Yapısı • İki önemli başarı faktörü: sahiplenme ve sürdürülebilirlik • Sahiplenme, bölgedeki tüm ilgili paydaşların merkezlerin kurulmalarında ve faaliyet göstermelerinde aktif rol oynamalarını gerekli kılarken, sürdürülebilirlik için profesyonel ve adanmış bir yönetim kadrosu, kurumsal yönetişim ilkelerini gözetme, uzun dönemli finansman kaynaklarının yaratılması ve korunması gibi konular ön plana çıkmaktadır. • Yönetim ve maliyet etkinliği • İdari ve bürokratik yüklerin azlığı • Kâr amacı gütmeyen yapılar olarak faaliyet gösterme zorunluluğu • Hizmetleri tamamlayıcı kuruluşlarla yakın işbirliği • Yönetim yapısı; yönetim ekibi; yönetici ve çalışanlarda aranacak nitelik ve yetkinlikler; görev tanımlarının ana unsurları; performans ölçütleri; finansal projeksiyonlar için öneriler... 31

32. Öneriler • Bölgesel inovasyon, herşeyden önce bölgedeki tüm aktörlerin (özel sektör, üniversite, kamu, sivil toplum kuruluşları,...) etkin işbirliğini ve katılımını gerektirmektedir. Bu nedenle tüm paydaşların üzerinde anlaştığı, ortak bir hedefe doğru harekete geçmeyi sağlayacak bir temayla yola çıkılmalı ve mümkün olan en üst düzey sahiplenme ve en geniş katılımın sağlanması için gerekli adımlar atılmalıdır. • Faaliyetler belirlenip gerçekleştirilirken tüm paydaşların çıkarı gözetilmeli; düzenli aralıklarla merkez çalışmaları açısından tüm paydaşlar bilgilendirilmelidir. Alınacak kritik kararlarda tüm paydaşların karar alma sürecine katılımları sağlanmalıdır. 32

33. Öneriler • Bölgenin, odaklanılacak sektörlerde yurtiçi ve dışında olumlu ve çekici bir imaja sahip olmasını sağlama yönünde çalışmaların yürütülmesi sağlanmalıdır. • Paydaşlar arasındaki iletişim kanalları sürekli açık tutulmalı ve çok çeşitli olanaklarla (web tabanlı forumlar, sosyal etkinlikler gibi) desteklenmelidir. • Yürütülecek tüm faaliyetlerin bölgedeki sektörel işletmelerin gerçek ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde tasarlanması ve uygulanması sağlanmalıdır. 33

34. Öneriler • Merkezin başarısının ve sektör ve bölge olarak arzu edilen hedeflere ulaşılmasının birinci şartının merkez yönetim ekibinin doğru ve yetkin kişilerden oluşturulmasına bağlı olduğu unutulmamalıdır. • Merkez yönetiminde şeffaflık ve hesap verebilirlik kriterlerine dikkat edilmelidir. 34

35. Öneriler • Ortak inovasyon projelerinin hayata geçirilmesi sermayeye erişimle mümkündür. Bu nedenle, mevcut kaynakların tespit edilip erişim için gerekli adımların atılmasının yanı sıra, oluşturulacak bölgesel ortaklıkla, bölge ve sektöre özel girişim sermayesi fonu ve iş melekleri ağı gibi finansman mekanizmalarının geliştirilmesi yönünde de çalışmalar yapılması yararlı olacaktır. • Faaliyetlerin etkinliğinin ve merkezin yarattığı etkinin düzenli olarak ölçülmesi gerekmektedir. Bu doğrultuda daha kuruluş aşamasında, etkin bir izleme ve değerlendirme sürecinin oluşturulması şarttır. 35

36. Öneriler • Merkezlerin, bölgedeki inovasyon alanındaki gelişmelere ve talebe bağlı olarak orta veya uzun vadede sektörel odaklı inkübasyon faaliyetlerini desteklemeleri ve inovatif kümelenmeye doğru ilerlerken yeni sektörel şirketlerin kurulmasını özendirmeleri yararlı olacaktır. • Bölgesel ve sektörel odaklı çalışılırken dünyanın geri kalanında olup bitenler yakından izlenmeli ve inovasyon faaliyetlerine fayda sağlayacak gelişmeler bölgeye taşınmalıdır. 36

37. Öneriler • Merkezlerin sektör için tasarlayıp uygulanmasını koordine edecekleri projelerin yanı sıra, kendi kapasitelerini geliştirecek ve fon imkanları yaratacak ulusal ve uluslararası projelere başvuruların yapılması da yararlı olacaktır. • Farklı sektörler/bölgelerde yer alan merkezler arasında işbirliklerinin gerçekleştirilmesi ve kurulacak olan tüm merkezlerin ulusal düzeyde sürekliliği sağlanacak bir ağla birbirine bağlanması sürekli bilgi ve deneyim paylaşımı ve etkin koordinasyon açısından önem taşımaktadır. 37

38. Teşekkürler www.technopolis-group.com Technopolis Group'un Amsterdam, Ankara, Brighton, Brüksel, Paris, Stokholm, Talin ve Viyana'da ofisleri bulunmaktadır.