KAPİLLER DOLAŞIM Prof.Dr. Ümmühan İşoğlu-Alkaç 2009-2010

1. KAPİLLER DOLAŞIMProf.Dr. Ümmühan İşoğlu-Alkaç2009-2010 I.U. Istanbul Tıp FakültesiFizyoloji Anabilim Dalıalkac@istanbul.edu.tr

2. Öğrenim Hedefleri: • Vazomosyon nedir, nasıl düzenlenir? • Kapiller membrandan madde alış-verişi ve etki eden güçler (Starling güçleri) • Kapiller arteryel ve venöz uçta sıvı geçişi • Lenfatik dolaşımın fonksiyon ve önemi • Lenf akımına etki eden faktörler

3. Kapiller Dolaşım Mikrosirkulasyon: Dolasımın en önemli fonksiyonu besin maddelerinin dokulara tasınması ve hücresel atıkların uzaklastırılmasıdır.

4. Kapiller dolaşım Baş ve üst ekstremiteler Kollar Sistemik dolaşım Kalp Pulmoner dolaşım Akciğerler Sindirim sistemi Sistemik dolaşım Böbrekler Gövde ve alt ekstremiteler

5. Arteriyol-kapiller-venül-ven Ven Venül Kapillerler Arteriyol

6. Esnek Arterler Aort Aort kapağı Sol ventrikülMitral kapakSol atriyumPulmoner venler Arteriyol Sol kalp Hücrelerle madde değişimi kapillerler akciğerler Pulmoner arterPulmoner kapak Sağ ventrikül Triküspid kapak venül Sağ kalp Sağ atriyum Vena kava ven

7. ven Arter venül Prekapiller sfinkter Arteriyol Metarteriyol Kapillerler venül Prekapiller sfinkter

8. Kapiller damarlar * Gecirgenligi fazla, tek sıra endotel hücresi çok ince yapılardır; 0.5µm * Çapı: 4-9 µm * ~ 10 milyar kapiller; Yüzey alanı: 500-900 m2 **Fonksiyonel hicbir hücre kapillerden 20-30 µm den uzak olamaz

9. Kapillerin Yapısal Özellikleri1. Çeperleri sürekli (penceresiz) kapillerlerSıvı ve yağda eriyen madde 2. Çeperleri pencereli kapillerler * Böbrek glomerulus, ic-dıs salgı bezleri, pleksus koroideus, ince barsak villuslarında3. Kesintili çeperli kapillerler (sinüsoidler) * Kİ, KC, dalak* Büyük moleküller (prot.), eritrosit

10. SÜREKLİ PENCERELİ SİNÜZOİDAL BAZAL MEMBRAN SÜREKLİ PENCERELİ SİNÜZOİDAL BAZAL MEMBRAN

11. Kapillerlerde madde alım-verimi1. Filtrasyon2. Difüzyon3. MikropinositozMaddelerin plazma ile interstisyel sıvı arasındaki en önemli geçiş yolu;difüzyondur.* Hisrostatik P* Osmotik P farkı ile gerçeklesir.

12. * Yağda eriyebilen maddeler kapiller endotel hücre membranından direkt olarak difüze olabilir; O2 CO2

13. * Suda eriyen maddeler sadece kapiller membrandaki porlardan (6-7 nm) difüze olabilirSu (Plazmadan 80 kat hızlı) Na+ Cl- Glikoz

14. * Bir maddenin net difüzyon hızı, membranın iki tarafı arasındaki konsantrasyon farkı ile doğru orantılıdır; %1 lik fark yeterlidir

15. * Vazomosyon nedir?

16. Kapillerlerde kan akımı * Metarteriyol ve prekapiller sfinkterlerin aralıklı kasılması sonucu, kan akımı sürekli degil, aralıklıdır (vazomosyon)

17. Vazomosyonun düzenlenmesi:Belirleyen en önemli faktör;dokudaki O2 konsantrasyonudur.

18. İnterstisyumVücudun ~ 1/6 sını oluşturan boşluktur, bu boşluklardaki sıvıya da interstisyel sıvı (12 lt) denir.

19. İnterstisyum= kollajen lif demetleri + proteoglikan filamentler

20. İnterstisyumdaki sıvı, * Kapillerlerden geldiği için, protein içeriği dışında plazma ile aynı bileşimdedir.* Tamama yakını doku jeli içindedir* ~ -2 -3 mmHg* %1 oranında serbest sıvı vardır

21. Kapiller membrandan sıvı geçişi:Starling güçleri;1. Kapiller Hidrostatik Basınç (Pk) Sıvıyı kapiller damardan dışarı iten güç2. İnterstisyel sıvı basıncı (Pi) (+): Sıvıyı interstisyumdan kapiller damarın içine iten (-): ters yönde hareketlendiren güç3. Plazma kolloid osmotik (Onkotik) basıncı (πp) Kapiller damarın içine doğru sıvı osmozuna neden olan güç4. İnterstisyel sıvı kolloid osmotik (Onkotik) basıncı (πi) Sıvının kapiller damardan dışarı osmozunu sağlayan güç

22. Kapiller arteriyel uç:Sıvıyı dışarı iten güçler Kapiller basınç 30 (-) inters. sıvı P 3 İnt. Sıvı kolloid osm. P 8 41 mmHgSıvıyı içeri çeken güçler Plazma kolloid osm P 28 28 mmHgNET DIŞARIYA İTEN GÜÇ 13 mmHg

23. Plazma kolloid osmotik basıncı =* 28 mmHg* 19 mmHg: proteinlerden % 80: Albumin, % 20: Globulin* 9 mmHg: Proteinlerin Donnan etkisi ile tuttuğu katyonlar

24. İnterstisyel sıvının kolloid osmotik basıncı=* 8 mmHg* Kapiller porlardan geçen prot.

25. Kapiller venöz uç:Sıvıyı dışarı iten güçler Kapiller basınç 10 (-) inters. sıvı P 3 İnt. Sıvı kolloid osm. P 8 21 mmHgSıvıyı içeri çeken güçler Plazma kolloid osm P 28 28 mmHgNET İÇERİ ÇEKEN GÜÇ 7 mmHg

26. Kapiller değişimde Starling Dengesi Arteriyel-venöz uçlar arasındaki ortalama basınç: Fonksiyonel kapiller basınç ~ 17.3 mmHgDışarı:Ortalama kapill. Basınç 17.3 (-) Interstisyel sıvı basıncı 3Interst.kolloid osmotik basınç 8 28.3İçeri:Plazma kolloid osmotik basıncı 28NET DISARI ITEN GUC 0.3 mmHg

27. * 0.3 mmHg lık eşitsizlik ile oluşan filtrasyona net filtrasyon denir.*Filtrasyon hızı:Vücudun değişik kısımları için dakikada mmHg/100 gr doku için filtrasyon hızı ~ 2 ml/dak

28. Kapiller arteriyel uç Net filtrasyon dışarı

29. Kapiller venöz uç Net filtrasyon içeri Lenf

30. KAN AKIMININ LOKAL DÜZENLENME MEKANİZMALARI Normale dönüş Metabolizma artışıOksijen azlığı Vazodilatör teori Vazoaktif maddeler salınır Vazodilatasyon AdenozinHistamin pH azalmasıCO2 artışıLaktat K+ artışı

31. LENFATİK SİSTEM

32. *Sıvının interstisyel alandan kana akmasını sağlayan alternatif bir yol oluşturur.*Lenf: torasik kanal ile internal juguler ven- subklavian venin birleşim noktasında venöz sisteme boşalır.*Temizleyici sistem (fazla sıvı, prot., yıkım ürünleri vs.)* Protein gibi büyük partikülleri doku aralıklarından uzaklaştırır.* Aksarsa ~ 24 saatte ölüm gerçekleşir

33. * Lenfatik kapillerler, kapiller endotel h. bağ dokusuna bağlayıcı filamentler ile tutunur* İçinde geri akıma izin vermeyen valf sistemi vardır* Protein konsantrasyonu 3-5 g/dl* Besin maddelerinin absorpsiyonu (özellikle yağ), bakterilerin etkisizleştirilmesi

34. LENFATİK SİSTEM* İnterst. geçen sıvının 1/10 u lenfatik kapillerler ile kana döner (2-3 lt/gün)Lenf akımı:1. Interstisyel sıvı basıncı2. Lenfatik pompa aktivitesi ile belirlenir.

35. Lenf akımı:Interstisyel sıvı basıncını artıran faktörler;* Kapiller basınç artışı* Plazma onkotik basıncının düsmesi* Interst. sıvı protein artısı* Kapiller permiabilite artısı ile artar.

36. * -2 -3 mmHg olan interstisyel sıvı basıncı, atmosferik basıncın (0 mmHg) biraz üzerine çıkması ilelenf akımı ~20 kat artar. Lenf akımını;* Lenf damarları duvarındaki düz kasın sıvı ile gerilme sonucu otomatik olarak kasılması * Ayrıca valfler arasındaki segmentin otomatik pompa gibi çalışarak sıvıyı ilerletmesi* Dış faktörlerartırır

37. Lenfatik sistem:* Interstisyel sıvıdaki protein konsantrasyonu * Interstisyel sıvı hacmı* Interstisyel sıvı basıncının kontrolunde temel rol oynamaktadır

38. Lenf damarlarının yolu üzerinde bulunan lenf düğümleri özellikle lenfositlerin, antikorların yapımı ve yabancı maddelerin tutulması ile ilgilidir. Lenfositler, dolaşıma büyük ölçüde lenf damarları ile katıldıklarından duktus torasikustaki lenfada lenfositlerin oranı yüksektir. LENF NODÜLLERİ Lenf nodülleri zararlı organizmaları ve yabancı maddeleri süzer, bağışıklık sisteminin başlangıç bölgesi olarak görev yapar.

39. İnterstisyel sıvı hacmini arttırarak ödem yaratan faktörler • Filtrasyon basıncının artması • Arteriyollerin genişlemesi • Venöz basıncın artması (yerçekimi, kalp yetersizliği, vena kapakcıklarının yetersizliği, venaların tıkanması, ekstrasellüler sıvının total hacminin artışı gibi) • Kapiller çeperleri hizasında osmotik basınç gradyanının azalması • Plazma protein düzeyinin düşmesi • İnterstisyel alanda osmotik aktif metabolizma ürünlerinin birikmesi • Kapiller permeabilitesinin artması • Histamin ve benzeri maddeler • Kininler • Lenf akımının yetersizliği