Over de dunne scheidslijn tussen collusie & corruptie

1. Over de dunne scheidslijn tussen collusie & corruptie Prof. dr. mr. Hans Nelen, 28-08-2013

2. Van wie zijn deze uitspraken? • ‘Het juridisch predicaat omkoping wil ik er niet opplakken. Maar het zijn wel handelingen die in de volksmond geschaard kunnen worden onder “omkoping”. Ik ben er niet vies van om het woord “omkoping” te gebruiken. Ik verklaar uitvoerig dat ik er niet voor terugdeinsde om steekpenningen te betalen om mensen aan mijn kar te binden.’. • “Ik ben als mannetje van achttien door oudere vastgoedmannen opgevoed. Ik ben opgegroeid met het idee dat je in dit vak cadeaus geeft. Reisjes of zaken of wat dan ook. Ik heb zelf ook cadeautjes aan ambtenaren gegeven. Reisjes vooral. Ik heb daar niet bij stilgestaan. Eind jaren tachtig is beleid op gang gekomen om dat niet meer te doen. Je krijgt dan een brief van het grondbedrijf en de gemeenten of je alsjeblieft je goedbedoelde rotzooi bij je wilt houden. Stort maar op een goed doel. Daar heb ik me aan gehouden. Maar vanuit de private sector heb ik nooit ofte nimmer zulke signalen gekregen. Het fêteren en cadeautjes geven is daar gemeengoed gebleven.”

3. De affaires lijken zich op te stapelen

4. Collusie Corruptie het verschaffen, vragen of verkrijgen van private gunsten of beloften met het oog op wat iemand in functie deed, doet of zal doen • Heimelijke verstandhouding (om feiten die daglicht niet kunnen velen te maskeren); • Zich zodanig verplaatsen in de belangen van derden dat de belangen van de eigen organisatie ondergesneeuwd raken

5. Collusie Van den Heuvel, 1998 • Bedrijf-bedrijf (kartel) • Bedrijf-overheid • Individuele ambtenaren en bestuurders en ondernemers

6. Negatieve connotatie • Guanxi • Blat • Netwerken • Wanneer ontaardt een wederzijdse begripvolle opstelling in malafide praktijken?

7. Motieven en gelegenheden • Microniveau (individu & bedrijf) • Mesoniveau (omgeving) • Macroniveau (nationale en internationalemarkt- en beleidsontwikkelingen)

8. Enkele ontwikkelingen op macroniveau • Neoliberalisme en marktwerking; • New Public Management; • Afgenomen vertrouwen in elkaar en maatschappelijke instituties; • Disciplinering en transparantie; • Punitiviteit; • Verandering van opvattingen over geheimhouding en naar buiten treden; • Van ‘klikkers’ tot klokkenluiders; • Sociale media & beeldvorming

9. Bastions worden neergehaald • Kopstukken vallen van hun voetstuk • En barbertjes moeten hangen • Maar….ook als je alleen de schijn tegen hebt, zit je in de gevarenzone

10. Verantwoording afleggen moet…… • Maar roep om transparantie en meer extern toezicht vaak gratuit • Transparantie wordt doel op zichzelf • Audits en toezicht dragen in beperkte mate bij aan veranderingen van kernwaarden; • Intrinsieke motivatie om kritisch naar jezelf en collega’s te kijken.