dr Michał Urbańczyk mur@amu.pl Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych

1. Doktryny polityczno-prawneTemat nr 10 Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego w XIX i XX wieku cz. I • dr Michał Urbańczyk • mur@amu.edu.pl • Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych • i Filozofii WPiA UAM Poznań http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/81/Emblem_of_the_Papacy_SE.svg

2. Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Takie zjawiska jak: • rozwój doktryny socjalistycznej, • wzrost znaczenia i popularności ruchów robotniczych, • procesy demokratyzacji, zmusiły Kościół katolicki do odejścia od dotychczasowych tradycyjnych treści (Grzegorz XVI i Pius IX) i spowodowały narodziny nowej doktryny: nauczania społecznego (Leon XIII i Pius XI), tj. katolickiej nauki społecznej.

3. Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Leon XIII (Vincenzo Gioacchino Pecci) • „Rerum Novarum” http://www.rzeczynowe.pl/rerum_novarum_tekst_encykliki.html • pontyfikat 1878-1903, • reformator Kościoła, zapoczątkował politykę aggiornamento, tj. uwspółcześnienia Kościoła i jego doktryny, • sprawny dyplomata (przyczynił się do zakończenia Kulturkamfu w Niemczech, zawarł konkordat z Rosją wznowił stosunki dyplomatyczne z Belgią,, utworzył 248 (!) nowych diecezji (gł. w państwach Azji i Ameryki) http://pl.wikipedia.org/wiki/Leon_XIII

4. http://pl.wikipedia.org/wiki/Leon_XIII Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Leon XIII • Rechrystianizacja świata poprzez powrót do nauk głoszonych przez Jezusa Chrystusa, • Neotomizm jako fundament nauczania, • Krytyka ideologii socjalistycznej, komunistycznej, • Socjalistyczna idea równości jest obietnicą nie do zrealizowania, • hasła socjalistów wywołują konflikty w społeczeństwie, • „… ani praca bez kapitału, ani kapitał bez pracy istnieć nie może …”

5. Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Leon XIII • Protest przeciwko likwidacji własności prywatnej, • Własność pozbawiona właściciela jest rzeczą niczyją, • Zniszczy to autorytet, hierarchię społeczną oraz rodzinę, • Socjaliści tak naprawdę postulują zrównanie wszystkich ludzi w niedoli, • Własność prywatna to prawo naturalne, • Własność ma źródło w pracy ludzkiej, jest wiec wcześniejsza niż państwo,

6. Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Leon XIII • Program upowszechnienia własności, • Postulat płacy rodzinnej, • Realizacja praw naturalnych: prawa do życia, do założenia rodziny, do utrzymania potomstwa i do posiadania własności, • Społeczeństwo oparte na idei solidaryzmu, • Liberalne ujęcie celów i zadań państwa, • subsydiarna (pomocnicza) rola państwa, które szanuje autonomie jednostki i pełni przede wszystkim funkcje arbitra i rozjemcy,

7. Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Leon XIII • prawem naturalnym jest także prawo robotników do zakładania związków zawodowych (ale o katolickim charakterze), • zadania związków zawodowych: • - tworzenie kas pomocy wzajemnej, • - negocjowanie układów zbiorowych, • - wpływ na zmiany przepisów (wprowadzenie prawa do wypoczynku, poprawę losu kobiet i dzieci, zmniejszenie czasu pracy), • nie jest zadaniem związków zawodowych mieszanie się do kwestii czysto politycznych.

8. Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Pius XI Pius XI (pont. 1922-1939) (Ambrogio DamianoAchilleRatti) • „Quadragesimo Anno” („Czterdzieści lat”, c.d. społecznej nauki Kościoła), http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/pius_xi/encykliki/quadragesimo_anno_15051931.html • „Mit brennenderSorge” („Z palącą troską” – o położeniu Kościoła katolickiego w III Rzeszy), http://www.nonpossumus.pl/encykliki/Pius_XI/mit_brennender_sorge/ • „DiviniRedemptoris” („Przyobiecany Odkupiciel Boży”, o komnizmie radzieckim), http://www.nonpossumus.pl/encykliki/Pius_XI/divini_redemptoris/ • kontynuator myśli Leona XIII (neotomizm, solidaryzm, subsydiaryzm państwa), • krytyka socjalizmu i komunizmu, • brak potępienia faszyzmu w całości (jedynie pewne jego aspekty), http://it.wikipedia.org/wiki/Papa_Pio_XI

9. Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Pius XI • Twórca tradycji rocznicowych encyklik (w 10-lecie „Rerum Novarum”) tworzących katolicjkanauke społeczną, • Twórca ustrojowej idei korporacjonizmu (system oparty na związkach pracowników i pracodawców danej branży), • Jedni i drudzy realizowaliby wspólny interes swego przedsiębiorstwa, • Samodzielność korporacji (w odróżnieniu od faszystowskiej idei podporządkowania och państwu),

10. http://pl.wikipedia.org/wiki/Pius_XI Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Pius XI • wyłącznie subsydiarne funkcje państwa, • prawo do tworzenia związków zawodowych także niekatolickich, • zróżnicowanie nurtów socjalistycznych – wszystkie łączy oparcie się na materializmie, racjonalizmie i ateizmie, • „… nie można być równocześnie dobrym katolikiem i prawdziwym socjalistą … „ • radziecki bolszewizm to groźba końca cywilizacji chrześcijańskiej, • zawarcie konkordatu z III Rzeszą, • niepełna krytyka narodowego socjalizmu.

11. Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Pius XII Pius XII (pont. 1939-1958) Eugenio Maria Giuseppe Giovanni Pacelli • „SummiPontificatus” (dot. ludzkiej solidarności i totalitaryzmu), http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/pius_xii/encykliki/summi_pontificatus_20101939.html • „OptatissimaPax” (dot. publicznym modlitw o pokój) http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/pius_xii/encykliki/optatissima_pax_18121947.html • personalizm chrześcijański, • poparcie dla demokracja i uznanie praw człowieka, • podkreślał znaczenie narodu, • idea pokoju integralnego, http://it.wikipedia.org/wiki/Papa_Pio_XII

12. http://pl.wikipedia.org/wiki/Pius_XII Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Pius XII • w 1949 roku mocą dekretu Świętego Officjum nałożono ekskomunikę na komunistów, • nowe idee, które wyprzedzały reformę II soboru Watykańskiego, • personalizm chrześcijański – filozofia osoby ludzkiej, • Człowiek to unikatowy byt cielesno-duchowy, • Dbałość o rozwój swojej osobowości, • Rehabilitacja ludzkiej fizyczności,

13. Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Pius XII • Promocja aktywnej postawy człowieka, • alternatywa dla liberalnego homo oeconomicusczy materialistycznego determinizmu Marksa, • Przekonanie o godności ludzkiej zaowocowało uznanie praw człowieka, • W 1942 roku ogłosił katalog praw człowieka m.in. : prawo do życia, posiadania rodziny i dzieci, prawo swobodnego wyboru stanu, prawo do prywatnej i publicznej czci Boga, prawo do pracy, prawo własności,

14. Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Pius XII • zmienione ujecie prawa własności, • podmiotowy charakter własności, • wskazywanie na społeczną funkcję własności, dopuszczenie wywłaszczenia za odszkodowaniem dla celów społ. i gosp. • Udzielenie poparcia dla demokracji, • Demokracja to zrozumienie przez ludzi dobra powszechnego (bonumcommune), • Podkreślał znaczenie narodu i patriotyzmu (podstawa wspólnoty i braterstwa między ludźmi),

15. Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Pius XII • koncepcja „społeczności międzynarodowej”, • odrębna, organiczna całość, ograniczająca suwerenność poszczególnych państw, • zwrócenie uwagi na państwa Trzeciego Świata, • idea pokoju integralnego – nie tylko powstrzymywanie się od wojny, ale szereg obowiązków pozytywnego działania, • podobnie jak jego poprzednicy uważał, iż odnowa wszelkich stosunków społecznych może nastąpić wyłącznie dzięki rechrystianizacji,

16. Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Pius XII Krytyka Piusa XII: • duże ambicje polityczne • germanofil (b. nuncjusz apostolski w Niemczech), • brak potępienia i nałożenia (nawet po wojnie) ekskomuniki na faszystów i nazistów, do poczytania: • J. Cornwell, „Papież Hitlera. Tajemnicza historia Piusa XII”, Warszawa 2000. http://i51.fastpic.ru/big/2013/0217/d4/e5c500fd99c1f8377d5415cc06d347d4.jpg

17. Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Jan XXIII Jan XXIII (pont. 1958-1963) Angelo Giuseppe Roncalli • „Ad Petricathedram” („ Na Stolicę Piotra”, zwołanie soboru powszechnego) http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_xxiii/encykliki/ad_petri_29061959.html • „Mater et Magistra” („Matka i mistrzyni”, encyklika rocznicowa c.d. społecznej nauki Kościoła) http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_xxiii/encykliki/mater_magistra_15051961.html • „Paceminterris” („Pokój na ziemi”, o stosunkach międzynarodowych) http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_xxiii/encykliki/pacem_in_terris_11041963.html http://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_XXIII

18. Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Jan XXIII • II Sobór Watykański (mimo funkcjonowania dogmatu o nieomylności papieża) i stworzenie kościała soborowego, • dalsze uwspółcześnienie doktryny Kościoła, • początek epoki ekumenizmu w Kościele (apel „Do drogich odłączonych braci”, powstanie Sekretariatu ds. Jedności Chrześcijan), • nowy pastoralny (zamist doktrynalnego) styl encyklik (od „Mater et Magistra”),

19. Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Jan XXIII • „Mater et Magistra” wskazywała na dynamiczne przemiany współczesnego świata („znaki czasu”), • Krytyka ideologii niepełnych i błędnych, fragment o ideologiach, które już się rozwiały, jak mgła w słońcu, • Wskazanie na prześladowanie ludzi wierzących w systemie komunistycznym, • Krytyka liberalnej idei państwa „nocnego stróża”,

20. Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Jan XXIII • Subsydiarna funkcja państwa, ale zwiększone jego zadania o sferę socjalną, • Pozytywna ocena procesu uspołeczniania, • Podkreślenie znaczenia pracy ludzkiej (nie jest wyłącznie towarem), • Apel o zminimalizowanie dysproporcji między państwami bogatymi a biednymi, • Zachęta dla katolików do aktywności i działania w sferze publicznej, • Tolerancja względedm innych postaw, ale bezkompromisowość w obronie swych własnych,

21. Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Jan XXIII • w „PaceminTerris” zawarto katalog praw i obowiązków człowieka podobny do katalogu Deklaracji Praw Człowieka, • zdecydowane poparcie demokratycznych rozwiązań ustrojowych, • Podkreślenie konieczności zabezpieczenia socjalnego dla najuboższych, • Połączenie roli inicjatywy i własności prywatnej oraz socjalnej funkcji państwa, • ONZ jako powszechna władza publiczna.

22. Personalizm chrześcijańskiEmmanuel Mounier (1905-1950) • „Co to jest personalizm?”, • „Wprowadzenie do egzystencjalizmów” • in. humanizm integralny • główny przedstawiciel lewicy katolickiej, francuski działacz społeczny, publicysta i filozof, • założyciel pisma „Ésprit”, • popierał stronę republikańską w czasie wojny domowej w Hiszpanii, • był przeciwnikiem faszyzmu i rządu Vichy, • spędził ponad rok w więzieniu za kontakty z francuskim ruchem oporu. http://wordonfire.org/getmedia/cc58afc2-9e8d-468d-a65c-3cb084d4eba9/Mournier.aspx

23. Personalizm chrześcijańskiEmmanuel Mounier (1905-1950) • próba odpowiedzi na kryzys chrześcijaństwa w dobie społeczeństwa masowego, kryzysu kapitalizmu i rozkwitu faszyzmu, • irracjonalistyczny niepokój poszukiwania, • szczęście człowieka jest w rękach Boga, ale człowieka dzieli od Boga ogromny dystans, • „osoba jest raczej obecnością niż bytem”, • Krytyka chrześcijaństwa „mieszczańskiego, które cechuje kult niemocy, tchórzostwa,

24. Personalizm chrześcijańskiEmmanuel Mounier (1905-1950) • Jest ono ogarnięte żądzą pieniądza i ulega procesom alienacji, • „mieszczanin jest człowiekiem, który stracił sens bytu”, • odrodzenie religii przyniesie związanie chrześcijaństwa z ruchem socjalistycznym, • Te marksistowskie koncepcje, które są słuszne, tak naprawdę pojawiały się już od dawna w autentycznym chrześcijaństwie, • Rewolucja społeczna to przede wszystkim rewolucja duchowa.

25. Koniec cz. I