GASTROİNTESTİNAL HORMONLAR

2. GASTROİNTESTİNAL HORMONLAR Gastrin Kolesistokinin (CCK) Sekretin Glukagon Glisentin Vazoaktif intestinal polipeptid (VİP) Gastrik inhibitör polipeptid (GİP) erdal@cumhuriyet.edu.tr

3. Mukozada sinir ve salgı hücreleri tarafından salgılanan biyolojik aktif polipeptidlerdir. • Çoğu kez parakrin tarzda etkili olurlar. • Bazen de kan dolaşımı aracılığıyla etki alanlarına taşınırlar.

4. Yapı ve fonksiyonlarının benzerliği açısından hormonlar iki gruba ayrılır; • Gastrin grubu; 1-Gastrin 2-Kolesistokinin (CCK) • Sekretin grubu; 1-Sekretin 2-Glukagon 3-Glisentin 4-Vazoaktif intestinal polipeptid (VİP) 5-Gastrik inhibitör polipeptid (GİP)

5. DİĞER HORMONLAR • Motilin • Nörotensin • P maddesi • GRP (gastrin serbestletici polipeptid) • Somatositatin • Glukagon • Serotonin

6. GASTRİN • Mide antral bölgedeki G hücrelerinden salgılanır. • G hücreleri ve diğer enteroendokrin hücreleri aynı zamanda noradrenalin ve serotoninle ilgili aminleri içerir.Bunlara APUD hücreleri de denir. • Gastrin üreten diğer hücreler mide ve ince barsağın tamamında bulunan TG hücreleridir.

7. GASTRİN • Fötal hayatta pankreas adacıklarında görülür. • Hipofizin ön ve arka loblarında, hipotalamus, m. oblongata, vagus ve siyatik sinirlerde de bulunur. • Makroheterojenite ve mikroheterojenite gösterir • 3 temel formu 34, 17 ve 14 amino asit kalıtı içerir.G17temel formdur. • G14 ve G17 nin yarı ömrü 2-3 dk., G34'ün 15 dk.dır.

8. Mide çeperindeki hücre çeşitleri ve salgıladıklarımaddeler

9. Mide mukozasındaki hücre tipleri

10. GASTRİNİN ETKİLERİ • Temel etki mide asiti ile pepsinin salgılanması • İnce ve kalın barsak mukozasının büyümesini uyarmak (trofik etki) • Mide motilitesinin uyarılması • İleum motilitesini ve kalın barsakta kitle hareketini uyarmak • Gastroözofageal sfinkterin kasılması • Protein bakımından zengin yemekten sonra insülin salgılanmasını uyarır

11. GASTRİN SALGILANMASINA ETKİLİ FAKTÖRLER • Mide içeriği, gerimi, vagusun uyarılması, kalsiyum, adrenalin, midede protein yıkım ürünlerinin; özellikle amino asitlerin varlığı, gastrin salgılanmasını artırır. • Antrumdaki asit, sekresyonunu inhibe eder. • Salgılanması (-) feedback ile düzenlenir.

12. Gastrin salgılanmasında vagal uyarının etkisi kolinerjik değildir. • Atropin insanlarda test yemeğine verilen gastrin yanıtını inhibe etmez, çünkü G hücrelerini innerve eden postgangliyonik vagal liflerden transmitter olarak asetilkolinden ziyade gastrin serbestleyici polipeptid (GRP) salgılanır.

13. Sefalik ve gastrik safhada HCl salgısının düzenlenmesi

14. KOLESİSTOKİNİN-PANKREOZİMİN • I hücreleri tarafından salgılanır. • Makroheterojenite ve mikrohetorojenite özelliğigösterir. • Değişik formları vardır CCK 58, 39, 33, 12, 8 gibi. • Duodenum ve jejunumdan salgılanan CCK'in çoğu CCK 8 ve CCK 12'dir. • Enterik ve pankreatik sinirler esas olarak CCK 4 içerirler. Beyinde CCK 58 ve CCK 8 bulunur.

15. KOLESİSTOKİNİN ETKİLERİ • Safra kesesinin kasılması • Zengin pankreatik sıvının salgılanması • Sekretinin etkinliğini artırmak • Midenin boşalmasını inhibe etmek • Oddi sfinkterinin gevşemesini sağlamak • Pankreas üzerine trofik etkide bulunmak • İncebarsak ile kolonun motilitesini artırmak • Enterokinaz salgılanmasını uyarmak

16. KOLESİSTOKİN SALGISI • İntestinal mukozanın özellikle peptidler ve amino asitlerle temasında ve duodenumda yağ asitlerinin bulunması durumunda artar. • Salgılanmasının kontrolünde pozitif feedback etkilidir. • Dolaşımdaki yarı ömrü 5 dakikadır

17. SEKRETİN • Sekretin ince barsağın üst kısmının mukoza bezlerinde derin olarak lokalize olmuş S hücrelerinden sekrete edilir. • Sekretinin sadece bir formu izole edilebilmiştir. • Metabolizması hakkında bilinenler çok azdır.

18. SEKRETİN ETKİLERİ • Pankreasın duktal hücrelerinden ve safra yollarından bikarbonat salgılanmasını artırır. Böylece sulu ve alkali bir pankreatik sıvının salgılanmasına neden olur. • Etkisi cAMP aracılığı iledir. • CCK'inin etkisini artırır. • Mide asiti salgılanmasını azaltır. • Pilor sfinkterinin kasılmasına neden olabilir. • Mide boşalmasını inhibe eder.

19. SEKRETİN SALGISI • Kimusta protein sindirim ürünlerinin artması ve ince barsağın üst kısım mukozasının asitle karşılaşması durumlarında artar. • Sekretinin asitin etkisiyle serbestlenmesinin kontrolü negatif feedback ile olur. • Yarı ömrü yaklaşık 5 dakikadır.

20. GASTRİK İNHİBİTÖR PEPTİD (GIP) • Duodenum ve jejunumdaki K hücrelerinden üretilir. • Salgılanması duodenumdaki glukoz ve yağ tarafından uyarılır. • Mide sekresyonunu ve motiliteyi inhibe eder. • Gastrointestinal yolun fizyolojik - hücre-stimülan hormonu GIP'tir. • GIP bazen "glukoz-bağımlı insülinotrofikpolipeptid" olarak da adlandırılır.

21. VAZOAKTİF İNTESTİNAL POLİPEPTİD (VIP) • Sindirim kanalı nöronlarında bulunur. • Barsakta elektrolitlerin ve suyun salgılanmasını uyarır. • Sfinkterler de dahil olmak üzere intestinal düz kasların gevşemesine neden olur. • Periferik kan damarlarının dilatasyonu ve midede asit salgılanmasının inhibisyonunu sağlar. • Yarı ömrü 2 dakikadır.

22. DİĞER GASTROİNTESTİNAL HORMONLAR • MOTİLİN;Duodenal mukozadan salgılanır. Barsak düz kaslarının kontraksiyonuna neden olur ve sindirim arası motiliteyi düzenleyerek barsağı bir sonraki yemeğe hazırlar. • NÖROTENSİN; İleum mukozasından salgılanır. Salgılanması yağ asitleri tarafından stimüle edilir.Motiliteyi inhibe eder ve ileal kan akımını artırır.

23. P MADDESİ; Gastrointestinal yoldaki endokrin hücrelerde bulunur. İnce barsağın motilitesini artırır. • GASTRİN SERBESTLETİCİ POLİPEPTİD (GRP);G hücrelerinde sonlanan vagal sinir uçlarında bulunur ve gastrin sekresyonunda vagal yoldan sağlanan artışta nörotransmitter olarak görev alır.

24. SOMATOSİTATİN;Pankreas adacıklarındaki D hücrelerinden salgılanır. • Gastrin, VIP, GIP, sekretin ve motilin sekresyonunu inhibe eder. • Salgılanması lümendeki asit tarafından uyarılır. • Parakrin tarzda etki eder. • Pankreatik ekzokrin salgısını; mide asit salgısı ve motilitesini; safra kesesi kasılmasını; glukoz, a.a. ve trigliserid emilimini inhibe eder.

25. GLUKAGON; Duodenumdaki A hücrelerinden salgılanır. Pankreatektomiden sonra görülen hiperglisemiden kısmen sorumludur. • SEROTONİN; Sinir uçlarında olduğu gibi endokrin enterokromaffin hücrelerinde de bulunur ve salgılanır. Bundan dolayı gastrointestinal yolda hem hormon hem de nörotransmitter olarak rol oynar.