RÖNTGEN CİHAZLARI ve FİZİK PRENSİPLERİ 1

1. RÖNTGEN CİHAZLARI ve FİZİK PRENSİPLERİ 1 Dr. Erol Akgül Ç. Ü. SHMYO 1. Sınıf

2. RADYODİAGNOSTİK BİLİMİNİN TANIMI, KAPSAMI VE AMACI

3. RADYODİAGNOSTİK BİLİMİNİN TANIMI, KAPSAMI VE AMACI 1 • Radyodiagnostik, radyasyon ve diagnostik kelimelerinden oluşmuştur. • Radyasyon; maddelerin enerji salması veya transferine verilen addır. • Diagnostik, tanı anlamını taşır. • Radyodiagnostik (Tıbbi görüntüleme), dokularda oluşturulan enerji salımı veya transferi yardımıyla hastalıkların tanınması olarak tanımlanabilir.

4. RADYODİAGNOSTİK BİLİMİNİN TANIMI, KAPSAMI VE AMACI 2 • Hastalıkların tedavisi için öncelikle insan vücudunun anatomi ve fizyolojisinin görüntülenerek hastalıkların tanısı gerekmektedir. • Tanısal görüntülemede kullanılan enerji kaynağı hastanın içinde veya dışında olabilir. • Hastadan kaynaklanan enerji doğal olarak bulunabileceği gibi, dış uyarılma veya enerji salan bir maddenin hastaya verilmesi ile oluşturulabilir. • Diğer yöntemde ise hasta bir dış enerji kaynağı ile karşılaştırılır.

5. RADYODİAGNOSTİK BİLİMİNİN TANIMI, KAPSAMI VE AMACI 3 • Enerji etkileşimlerinde; insan vücudunda enerjinin geçişi, yansıması veya salımı yoluyla vücudun intrensek özellikleri ortaya konulur. • Radyografi ve bilgisayarlı tomografide x-ışını geçişi (transmisyon), ultrasonografide ses dalgalarının yansıması (refleksiyon), manyetik rezonans görüntülemede radyo dalgaları salımı (emisyon), nükleer tıpta gamma ışınları salımı (emisyon) söz konusudur. • Farklı enerji etkileşimleri dokuların farklı özelliklerini ortaya koyarak görüntü oluştururlar.

8. RADYODİAGNOSTİK BİLİMİNİN TANIMI, KAPSAMI VE AMACI 4 • Görüntüleme yöntemlerinin ortak özellikleri; enerji kaynağı, hasta ve görüntü kaydedicidir. • Gelişen dijital teknoloji ve bilgisayar kullanımı görüntüleme yöntemlerini etkileyerek bu yöntemlerin başdöndürücü tempoda ilerlemelerine yol açmaktadır. • Ancak hepsinin ortak amacı hastaya en az zarar ve sıkıntı vererek en kısa sürede en doğru tanının elde olunmasıdır.

9. RADYOLOJİ TARİHİ

10. RADYOLOJİ TARİHİ 1 8 Kasım 1895 Wilhelm Conrad Röntgen

11. RADYOLOJİ TARİHİ 2 • 1870-1880: İngiliz fizikçi William Crook’un geliştirdiği yarı vakumlanmış Crook tüpleri ile deneyler yapılmakta • Modern floresan ve neon lambalarının öncüsü olan bu tüplerde yüksek voltaj farkı ile katoddan anoda elektron akımı oluşturulmaktaydı. • 8 Kasım 1895’de Almanya’da Würzburg Üniversitesinde Wilhelm Conrad Roentgen benzer deneyler yapıyordu.

13. RADYOLOJİ TARİHİ 3 • Tüpü siyah kartonla kapattığı halde floresan bir kağıtta parlama fark etti. • Bilinmeyen bir ışın olduğunu düşünerek x-ışını adını verdi. • Tüple floresan ekran arasına elini koyduğunda iskeletinin şekillendiğini fark etti. • 1896’dan itibaren x-ışınları tıpta kullanılmaya başlandı. • İlk kullanılan kaydediciler bir yüzüne fotografik emülsiyon sürülmüş cam plaklardı.

14. RADYOLOJİ TARİHİ 4 • Aralık 1895: X-ışınlarını ilk kez tıbbi amaçla kullanıldı. • 1896: X-ışınları ilk kez tedavi amacıyla kullanıldı. Thomas Edison, kalsiyum tungstatlı ranforsatörlerin kullanımındaki fizik prensipleri ileri sürdü. • 1901: W.C. Röntgen, ilk fizik Nobel ödülünü aldı. X-ışınları ilk kez meme kanseri tedavisi amacıyla kullanıldı.

15. RADYOLOJİ TARİHİ 5 • 1904: Canlı model üzerinde bizmut kullanılarak ilk sindirim sistemini görüntüleme çalışmaları gerçekleştirildi. • 1910: Kontrast madde olarak baryum sülfat geliştirildi. • 1913: Bucky, gridi geliştirdi. • 1916: Görüntü yükseltici ekranlar (ranforsatör) üretildi.

16. RADYOLOJİ TARİHİ 6 • 1918: Film bazı olarak sellüloz nitrat kullanılmaya başlandı. • 1919-1921: İyotlu bileşikler ilk defa kontrast madde olarak benimsendi. • 1920: Potter hareketli gridi tanımladı. İlk kez mammografi uygulandı. Sellüloz triasetat film bazı olarak benimsendi. • 1922: Myelografi tekniği geliştirildi. • 1923: İlk anjiografi yapıldı.

17. RADYOLOJİ TARİHİ 7 • 1925: İlk defa Uluslararsı Radyoloji Kongresi yapıldı. • 1929: Döner anotlu tüp bulundu. Üriner sistem için ilk kontrast kullanıldı (üroselektan). W. Frossmann, kendi kalbine kateter yerleştirdi. • 1935: Konvansiyonel tomografi geliştirildi. • 1936: X-ışınları ile ilk olarak akciğer tüberkülozu için kitle taraması yapıldı. • 1938: Görüntü kuvvetlendirici geliştirildi.

18. RADYOLOJİ TARİHİ 8 • 1946: Nükleer manyetik rezonansa ait ilk gözlem ve çalışmalar yapıldı. • 1956: I. Donalt ve T. Brown tarafından ultrasonografinin geliştirilmesinde ilk çalışmalar yapıldı. Otomatik banyo cihazı üretildi. • 1959: Mammografi tekniğinde önemli gelişmeler gerçekleştirildi. • 1966: Diyagnostik ultrason rutin kullanıma girdi. • 1972: Sir Godfrey Hounsfield, ilk bilgisayarlı tomografi cihazını geliştirdi.

19. RADYOLOJİ TARİHİ 9 • 1973: Lauterbur ve Damadian manyetik rezonansı geliştirdi. • 1976: Dijital subtraksiyon anjiografiye ait ilk çalışma sonuçları yayınlandı. • 1977: Gruentzig anjioplasti için özel kateter geliştirdi. • 1981: Manyetik rezonans görüntülemeye ait hasta üzerinde ilk çalışmalar yayınlandı. • 1988: İlk olarak MR kontrastı kullanıldı.

20. RADYOLOJİ TARİHİ 10 • 1989: Spiral BT geliştirildi. • 1990: Ultrafast MR görüntüleme tekniği ortaya kondu. Beyinin fonksiyonel MR incelemesi geliştirildi. Renkli Doppler rutin kullanıma girdi.

21. Kaynaklar • Bushong SC. Radiologic Science for Technologist: Physics, Biology and Protection. 3rd ed. St. Louis, The C. V. Mosby Company, 1984. • Oğuz M. Röntgen Fiziğine Giriş: Diagnostik I. Adana, ÇÜ Basımevi, 1992. • Kaya T. Temel Radyoloji Tekniği. Bursa, Güneş & Nobel, 1997.