BIOS VE DOSYALAMA SİSTEMLERİ

1. GRUP NO: 3 BIOS VE DOSYALAMASİSTEMLERİ

2. İÇİNDEKİLER • GİRİŞ • BIOS SÜRÜMLERİ • BIOS’A ERİŞİM • BIOS AYARLARINI DEĞİŞTİRMEK • BIOS’A İİNCE AYAR NASIL YAPILIR? • BIOS’A YENİ SÜRÜM EKLEMEK • GÜNCELLEME DİSKETİ YAPMAK • DOS ALTINDAN GÜNCELLEME

3. -GİRİŞ- Basic Input Output System (Temel Giriş Çıkış Sistemi) veya diğer adıyla BIOS anakartınızın üzerinde bulunan küçük bir EEPROM bellek üzerinde bulunur. Bir çeşit sadece okunabilir bellek türüdür fakat doğru ayarlar ve araçlar kullanıldığında üzerinde değişiklik yapılabilir. Bilgisayar açılırken anakarta takılı olan işlemci ilk iş olarak BIOS üzerinde bulunana yazılımı çalıştırır. Eğer sisteminiz açılırken çok yavaşlıyorsa, Windows çakılıyorsa veya bazı donanımlar sorun çıkarıyorsa bunların nedeni büyük ihtimalle yanlış yapılmış BIOS ayarlarıdır. Bu yazıda bilgisayarınızın daha hızlı ve daha iyi çalışması için ayar kutusunu nasıl oynayabileceğinizi anlatacağız. Temel Bilgiler" başlığı altında BIOS hakkında gerekli olan temel bilgileri vereceğiz. Burada BIOS'un ne olduğunu, ona nasıl erişebileceğinizi ve ayarlar arasında güvenli bir şekilde nasıl gezinebileceğinizi öğreneceksiniz. "Önemli Ayarlar" başlığında her kullanıcının bilmesi gereken bazı önemli BIOS seçenekleri hakkında bilgi vermeye çalışacağız. Deneyimli kullanıcılar isterlerse, gizli seçeneklerin ve bunların nasıl etkinleştirileceği, bazı dar boğazların nasıl giderilebileceği ve sisteme yük olan fazlıkların nasıl temizlenebileceği gibi bilgilerin bulunduğu, "BIOS İnce Ayar" bölümüne atlayabilirler

6. -BIOS SÜRÜMLERİ- Her anakart, üzerinde bulunan bileşenleri düzgün çalıştırabilmesi için kendine has bir BIOS'a sahiptir. BIOS yazılımlarının en çok kullanılan temeli iki farklı biçime sahip olan Phoenix Awar BIOS'a dayanır. Bunun dışında American Megatrends Inc. (AMI) BIOS'u kullanan bilgisayarlar görmeniz de mümkündür. BIOS menüsünün yapısı ve seçeneklerin adlandırılması üreticiden üreticiye farklılıklar gösterebilir. Hatta bir birinin devamı olan iki anakartın BIOS menüsü arasında da büyük ya da küçük farklılıklar olabiliyor. Bu durum yüzünden bütün insanların kullandığı bilgisayarlar için kesin BIOS kılavuzları yazamıyoruz. Yine de Phoenix Award BIOS üzerinde aşağıdaki açıklamalara benzer seçenekler bulmanız mümkün. Eğer bazı ayarları bilgisayarınızın BIOS menüsünde bulamıyorsanız sinirlenmeyin - ilgili işlevi veya yeteneği bilgisayarınızın BIOS'u desteklemiyor olabilir.

7. -BIOS’A ERİŞİM- Açılış sırasında BIOS, sisteminizde bulunan donanım bileşenlerini denetlerken, kullanılabilir belleği sayarken ve sabit diskleri (diğer depolama aygıtlarını da) bulurken klavyenizde bulunan özel bir tuşa basarak BIOS ayar sayfasına erişebilirsiniz. Genellikle bu işlem [Del] tuşuna basarak yapılır ancak [F2] gibi diğer tuşlar da olabilir. Açılış sırasında ekranda beliren yazılara dikkat edin: Çoğu BIOS ekranın alt taraflarında "" benzeri bir yazıyla ayarlara nasıl erişileceğini gösterir. Eğer bütün yöntemleri deneyip yine de başarılı olamadıysanız bilgisayarınızın veya anakartınızın kullanma kılavuzuna bakabilirsiniz. Bilgisayar açılmaya başladığı anda bu tuşa bir ya da iki saniye basmanız yeterli olacaktır. Her şey olması gerektiği gibi çalışırsa BIOS bellek miktarını saymayı bitirecek ve ana BIOS menüsünü açacaktır. Eğer beklenilen ekran gelmediyse bilgisayarınızı yeniden başlatıp farklı bir tuşu deneyebilirsiniz. Örneğin, pek çok taşınabilir bilgisayar [F1] veya [Esc] tuşunu kullanır. Bazen de [F2], [F10] veya [Alt+F1] tuşlarını denemek gerekebilir.

8. -BIOS AYARLARINI DEĞİŞTİRMEK- BIOS menüsündeki bir seçeneğe ulaşmak için ok tuşlarıyla ekran görüntüsü A'da olduğu gibi istediğiniz başlığı seçili hale getirin. Giriş (Enter) tuşuna bastığınızda bir alt menü veya ekran görüntüsü B'de olduğu gibi seçenekler listesi karşınıza gelir. Seçtiğiniz ayarla ilgili seçimi değiştirmek için artı [+] veya eksi [-] tuşlarını kullanabilirsiniz, [Page Up] ve [Page Down] tuşları da aynı işi göreceklerdir. Ana menü ekranından alt menülere erişebilmek için bu yöntemi kullanabilirsiniz, bazı alt menülerin de altında kendilerine ait alt menüler olabilir, istediğinizi ayara ulaşmak için gittiği yere kadar gitmelisiniz.

9. -BIOS AYARLARINI DEĞİŞTİRMEK- • "Main" veya "Standard CMOS Setup" menüsünden tarih, saat ve sabit disk ayarlarına ulaşabilirsiniz. • "BIOS Features Setup" menüsünden her çeşitten genel seçeneklere ulaşabilirsiniz. • "Integrated Peripherals" menüsünden arayüzlere ve yardımcı sistem işlevleriyle ilgili ayarlara ulaşabilirsiniz. • "Power Management Setup" menüsünden enerji tasarrufu ve güç yönetimi işlevlerine ulaşabilirsiniz. • "PnP/PCI Configurations" menüsünden hangi kesmelerin (IRQ) hangi PCI genişleme kartlarına ayrılacağını seçebilirsiniz. Eğer bu seçenekleri veya benzerlerini yukarıda anlatıldığı gibi ana menüde bulamadıysanız "Advanced" menüsü altında bulma şansınız yüksektir. • "Hardware Monitor" menüsü algılayıcılardan gelen işlemci sıcaklığı veya fan hızları gibi değerleri gösterir. Bu değerler genellikle işlemci soğutucusu ve sistem fanı içindir ama bazı durumlarda güç kaynağının fanı veya diğer fanlarla ilgili bilgi de içerebilir. • "Load Setup Defaults" seçeneği bütün ayarları fabrika ayarlarına geri döndürür ve yaptığınız bütün değişiklikleri siler. Yanlış ayarlar yaptığınızda ve sistem bu yüzden kilitlenmeler yaşadığında bu ayar çok işe yarayabilir.

10. -BIOS’A İNCE AYAR NASIL YAPILIR?- Bu bölümde hırslı kullanıcılar, sistem açılışını nasıl en hızlı şekilde yapabileceklerini, ekran kartlarını nasıl hızlandırabileceklerini, işlemcilerinin gücünü nasıl son noktaya kadar kullanabileceklerini, yongaseti ayarları üzerinde nasıl oynayabileceklerini ve belleklerinden en iyi başarımı nasıl elde edebileceklerini öğrenebilirler. Açılış Sırasında Power-on Self-Test (POST) Sonuçlarını Göster Bilgisayarınız açılırken, ne olup bittiğini görmek yerine genellikle üreticinin renkli logosunu görürsünüz. Şirin resimler görmek yerine bilgisayarınızın açılırken yaptığı testlerin sonucunu görebilirsiniz (veya görmelisiniz). İşte bunu yapmanın yolu. "Advanced BIOS Features" menüsünün altında bulunan "Full Screen LOGO Display" seçeneğini "Disabled" olarak ayarlayın. Bu ayardan sonra sisteminiz açılırken yaptığı bütün sınamaların sonuçlarını ekranda gösterecektir.

11. -BIOS’A İNCE AYAR NASIL YAPILIR?- Bilgisayarınızı İki Kat Hızlı Açın Bu ayar sayesinde bilgisayarınızın açılırken çeşitli bileşenleri incelemesini atlatabilirsiniz. Örneğin, takılı olan bellek miktarına üç kere yerine sadece bir kere bakılır; böylece bilgisayarınız neredeyse iki kat daha hızlı açılabilir. "Advanced" veya "Advanced BIOS Features" menüsünden "Quick Power On Self Test" veya "Quick Boot" seçeneğini "Enabled" olarak ayarlayın. Uyarı: Bu ayarı yaptıktan sonra donanım sorunlarıyla karşılaşırsanız BIOS ekranına geri dönüp aynı seçeneği "Disabled" olarak ayarlayarak sorunun tam olarak nereden kaynaklandığını bulabilirsiniz.

12. -BIOS’A İNCE AYAR NASIL YAPILIR?- Saat Hızı Ayarlarını Değiştirin Bu ayarı yaptığınız zaman FSB hızaşırtması yaparken AGP ekran kartlarının yaşadığı sorunlardan kurtulabilirsiniz. "AGPCLK/CPUCLK" ("AGP Clock" şeklinde de olabilir) ayarı üreticisi tarafından hızaşırtma imkanı sunulan anakartlarda bulunur. Eğer böyle bir seçenek varsa "Fix" olarak ayarlayın. Böylece FSB hızını arttırırken aynı zamanda AGP hızını da arttırmamış oluyorsunuz. "1/1" seçeneği ekran kartınızın FSB ile aynı hızda çalışacağını gösterir. Bu ayarı "2/3" yaparsanız AGP saat hızını FSB saat hızının 2/3 olarak ayarlarsınız yani FSB 100 MHz çalışıyorsa AGP 66 MHz olarak çalışır.

13. -BIOS YENİ SÜRÜM YÜKLEMEK- Anakart (veya sistem) üreticinizin internet sitesine gidin ve destek sayfalarına bir göz atın. Anakart veya sisteminizin model numarasını bulun (ekran görüntüsü N). Model isimleri genellikle "GA-686BX", "A7N8X-E" veya "K8T Neo2" gibidir. Eğer aramalarda her hangi bir sonuca ulaşamazsanız sadece model adını yazmayı deneyin. Bazen bu şekilde de bir sonuca ulaşamazsınız bunun nedeni büyük ihtimalle anakart kutusunda yazan isimle model isminin bir birini tutmamasıdır (örneğin "K8T-Neo" ve "MS-6702 Version 1.0"). Böyle bir durumla karşılaşırsanız anakartınızı model isminden bulmak yerine uzun yoldan listelere bakarak anakartınızı tanımlamaya çalışın. Doğru modeli bulduğunuzda "Downloads" veya "Support" bölümünden gerekli yazılımı ve güncellemeyi indirebilirsiniz.

14. -GÜNCELLEME DİSKETİ YAPMAK- Normalde BIOS güncellemesi indirdiğinizde genellikle içinde pek çok dosya olan bir ZIP dosyası gelir. Dosyalardan biri BIOS'un güncel yazılımını içerir, bu dosyanın adı genellikle "W7176IMS.110" veya "AN8D1007.BIN" gibi bir şey olur. Ayrıca sıkıştırılmış dosyanın içinde kurulum yönergelerini içeren bazı yazı belgeleri de bulabilirsiniz. Yürütülebilir .EXE uzantılı dosya BIOS güncellemesini yükleyecek olan dosyadır. BIOS dosyasının içinde bulunan bilgileri anakart üzerindeki yongaya aktarır. Awar BIOS'lar için bu dosya genellikle "awdflash.exe" şeklinde adlandırılır. Ayrıca güncellemeyi kendiliğinden yapacak veya kolaylaştıracak bir dosya da "start.cmd", "flash.bat", veya "autoexec.bat" adı altında bu pakete dahildir. Bu dosyaların hepsini "C:\BIOS\" dizinine açın. Eğer indirdiğiniz BIOS güncelleme dosyası kendi kendini açan bir sıkıştırma tipine sahipse bu dosyayı belirttiğimiz dizine kopyalayın ve orada çalıştırın.

15. -DOS ALTINDAN GÜNCELLEME- Sisteminizin kararlı bir durumda olduğunu ve duvardaki fişe takılı olduğundan emin olun. Daha önce de söylediğimiz gibi taşınabilir bilgisayarınızı kesinlikle pilden çalışırken güncellemeyin. Sisteminizi yeniden başlatın ve daha önceden hazırladığınız DOS disketiyle başlatın. Komut satırı geldiğinde flaş programının ismini yazın ve onun arkasından BIOS verisini içeren dosyanın ismini yazın. Award BIOS güncellemesi için şu şekilde görünmesi lazım: A:\>awdflash.exe w6330vms.360 Geri kalan işlemler için yazılım sizi yönlendirecektir.