ADI: SOYADI: SINIFI: NO: KONU:

1. ADI: SOYADI: SINIFI: NO: KONU: UFUKCAN ESKİ 10/A 692 Yazılı edebiyat Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski

2. Yazılı Dönem Edebiyatı Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski

3. Yazıya ilk aktarılan eserlerin bulunduğu dönemdir. Türkçe yazılı belgeler 6. yüzyıldan kalan Yenisey ve 8. yüzyıldan kalan Orhun Yazıtları’dır (Köktürk Kitabeleri). Orhun Yazıtları, Türklerin edebî değer taşıyan ilk yazılı metinleridir. Yazıtlarda kullanılan dil. bütün dış etkilerden uzak, saf Türkçedir. Uygur yazıtları da bu dönemin eserlerindendir. Bu dönemde Türkler kendi alfabelerini (Göktürk, Uygur) kullanmışlardır. Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski

4. Yazılı Dönemin Genel Özellikleri Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski

5. Yazılı dönem eserlerinde edebi bir dil kullanılmıştır. • Yazılı eserlerde döneme özgü özellikler görülür. • M.S 8. yüzyılda yazılan Göktürk Yazıtları (Göktürk Kitabeleri, Orhun Abideleri/Anıtları) ile Uygur metinleri Türk edebiyatının ilk yazılı ürünleri kabul edilmektedir. • 8. yüzyıldan önce yazıldığı bilinen YeniseyYazıtları’nda gelişmiş bir Türkçe kullanılmadığı için bu yazıtlar ilk yazılı, örnek olarak değerlendirilmez. Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski

6. Göktürklerde, Göktanrı inancı vardır. Göktanrı inancı Göktürk Yazıtları’na da yansımıştır. Göktürkler milli bir alfabe olan Göktürk alfabesini kullanmışlardır. • Bu dönemde hem dini hem din dışı konular işlenmiştir. • Uygur alfabesinin ardından İslamiyet’ten sonra Arap alfabesi kullanılmıştır. Arap alfabesinden sonra ise Latin alfabesine dayalı yeni Türk alfabesi kullanılmıştır. Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski

7. I. Göktürk Orhun Yazıtları Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski

8. Orhun Abideleri, Göktürk İmparatorluğu’nun ünlü hükümdarı Bilge Kağan devrinden kalma altı adet yazılı dikilitaştır. • Türk ve Türkçe adı, ilk kez Doğu Göktürkler dönemine ait bu yazıtlarda geçmektedir. • Yazıtların üçü çok önemlidir. Anıtların olduğu yerde yalnızca dikilitaşlar değil, yüzlerce heykel, balbal, şehir harabeleri, taş yollar, su kanalları, koç ve kaplumbağa heykelleri, sunak taşları bulunmuştur. Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski

9. Orhun Abideleri’ni ilk kez 1889 yılında Rus tarihçi Yardintsev bulmuştur. 1890′da bir Fin heyeti, 1891′de de bir Rus heyeti burada incelemelerde bulunmuştur. • Bu heyetler yazıları çözememişlerdir. Fakat 1893 yılında Danimarkalı bilgin Vilhelm Thomsen. 38 harfli alfabeyi çözerek yazıtları okumayı başarmıştır. • Yazıtlar, Türklerin ilk ulusal alfabesi olan Göktürk alfabesi ile yazılmıştır. Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski

10. Alfabenin dördü ünlü, otuz dördü ünsüz harflerden oluşur. Yazıda harfler birbirine birleştirilmez, kelimeler de birbirlerinden iki nokta üst üste konularak ayrılır. Sağdan sola ve yukarıdan aşağıya yazılır. Orhun abidelerinde yazılar yukarıdan aşağıya yazılmış ve sağdan sola doğru istiflenmiştir. Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski

11. Göktürk Yazıtları’ndan Bir Bölüm Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski

12. Tengri tek Tengridebolmış Türk Bilge Kağan bu ödkeolurtum. Sabimin tüketieşidgil. Ulayu ini yigünüm oğlanım birikioguşum budunum biriye şadpıtbegleryınyatarkat buyruk beglerOtoz (Tatar..) Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski

13. Günümüz Türkçesiyle Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski

14. Tanrı gibi gökte olmuş Türk Bilge Kağanı, bu zamanda oturdum. Sözümü tamamıyla işit. Bilhassa küçük kardeş yeğenim, oğlum, bütün soyum, milletim, günyedekişadpıt beyleri, kuzeydeki tarkat, buyruk beyleri, Otuz Tatar… Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski

15. Kültigin Anıtı Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski

16. Kültigin yazıtında Göktürk tarihine ait olaylar, Bilge Kağan’ın ağzından nakledilerek birlik, bütünlük mesajı verilir. • 3,35 metre yükseklikte, kireç taşından yapılmış ve dört cephelidir. • Yazıt, geçen yaklaşık 1300 yıllık süreç içinde önemli ölçüde tahrip olmuştur. Zira yazıtın doğu ile kuzey yüzlerini birleştiren kısım yıldırım düşmesi sonucunda parçalanmıştır. • Orijinalinde kaplumbağa kaide üzerinde bulunan yazıt, bu kaidenin de parçalanması üzerine 1911 yılında, sunak taşından kesilen granit bir blok üzerine oturtulmuştur. Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski

17. Bilge Kağan Anıtı Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski

18. 734 yılında ölen Bilge Kağan adına oğlu Tenri Kağan tarafından yaptırılan bu anıt 735 yılında dikilmiştir. • Yazıtta Bilge Kağan’ın ağzından devletin nasıl büyüdüğü anlatılmakta ve Kültigin’in ölümünden sonraki olaylardan söz edilmektedir. • Yaklaşık 3.75 metre yüksekliğinde olan yazıt, dört cephelidir. • Yazıtın doğu yüzünde 41, kuzey ve güney yüzlerinde 15′er satır Göktürk harfli Türkçe metin bulunmaktadır.  • Batı yüzünde ise, (KölTigin yazıtında olduğu gibi). Çince bir metne yer verilmiştir. Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski

19. Tonyukuk Anıtı Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski

20. Tonyukuk anıtı dört cepheli iki dikilitaş halindedir. Yazılar diğer taşlara göre daha silik durumdadır. • Tonyukuk, Bilge Kağan’ın babası İlteriş Kağan’ın amcası Kapgan Kağan’ın ve Bilge Kağan’ın baş bilicisi yani baş veziri idi. • Bu anıtı ihtiyarlık devrinde kendisi diktirmiştir ve yazılar da kendisine aittir. • Birinci yazıtta 35. ikinci yazıtta 27 satır Göktürk harfli Türkçe metin bulunmaktadır. Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski

21. Tonyukuk Anıtından Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski

22. Ben Bilge Tonyukuk’um. Çin ülkesinde doğdum. Türk milleti Çin ‘de tutsak idi. Türk milleti hanını bulmayınca Çin’den ayrıldı, han sahibi oldu. Hanını bırakıp yine Çin’e tutsak düştü. Tanrı şöyle demiş: Han verdim, hanını bırakıp tutsak düştün. Tutsak düştüğün için Tanrı öldürdü. Türk milleti öldü, bitti, yok oldu. Türk Sır milletinin yerinde boy kalmadı.“Türk, Oğuz beyleri, kavmi, işitin yukarıda gök basmasa, aşağıda yer delinmese Türk milleti ülkeni, töreni kim bozar?” Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski

23. Göktürk Genel Özelliklerini Şu Şekilde Özetliyebiliriz Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski

24. Türklerin ilk yazılı eseridir. • Doğu Göktürklerin tarihine ışık tutar. • Söylev türünde yazılmıştır. • Oldukça gelişmiş ve işlenmiş bir dil kullanılmıştır. • Türk dilinin gelişmişlik düzeyine ilişkin etraflı bilgiler edinilebilir. • Hem dinî hem de din dışı konular işlenmiştir. • Tarih, coğrafya ve edebiyata kaynak olacak niteliktedir. • Türk tarihini, toplumun yaşam biçimini, dünyaya bakış tarzını ortaya koyar. • Kitabelerde idarecilerin ve sultanların halkı aydınlatması, yaptıklarının hesabını halka vermesi söz konusudur. • “Türkçe”, “Türk” gibi dil ve millet isimleri ilk kez bu yazıtlarda yer almıştır. • Bir yüzleri Göktürk alfabesiyle, diğer yüzleri Çince yazılmıştır. Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski