Prof. dr. Jozef Pacolet Hoger instituut voor de arbeid, Katholieke Universiteit Leuven

1. Internationale dag van en met de ouderenEen maatschappij voor alle leeftijdenColloquium georganiseerd door de FOD Sociale Zekerheid Brussel, RSZ Auditorium, 1 oktober 2007 Van rijkdom van de ouderdom* naar bestaansonzekerheid** Over uitgaven en koopkracht van de ouderen in het algemeen en hulpbehoevende ouderen in het bijzonder. Prof. dr. Jozef Pacolet Hoger instituut voor de arbeid, Katholieke Universiteit Leuven *Onderzoek in opdracht van ACV – Mecenaatkrediet NBB m.m.v. Griet Cattaert en Alex Van Steenbergen **Onderzoek in opdracht van de CM Zorgkas Vlaanderen m.m.v. Nele Spruytte en Sigrid Merckx

2. Deel I: Rijkdom van de ouderdom • Geen misverstanden: de belangrijkste rijkdom is gestegen levensverwachting • Inkomenssituatie en bestedingsprofiel • Spaarprofiel • Deel II: Bestaansonzekerheid voor chronisch zieken • 4. Extra uitgaven voor medische en niet medische kosten voor afhankelijke ouderen • Confrontatie met hun beschikbaar inkomen: bestaansonzekerheid • 6. Remedies van de sociale bescherming • 7. Referenties

3. 1. Geen misverstand: de grootste sociaal-economische vooruitgang is dat wij langer leven en langer gezond leven

4. Levensverwachting voor mannen en vrouwen op de leeftijd van 0 jaar en 65 jaar, in België in 2001 Levensverwachting in jaren DFLE MDLE SDLE 81,67 0 jaar Vrouwen 66,14 7,81 7,72 Mannen 62,82 6,62 5,98 75,42 20,23 65 jaar Vrouwen 11,16 3,74 5,33 Mannen 9,67 3,01 3,55 16,23 0 20 40 60 80 100

5. Levensverwachting voor mannen en vrouwen op de leeftijd van 65 jaar, in België, evolutie 1997 - 2004 Bron: Cijfers 2001: Van Oyen, 2006, op basis van Volkstelling 2004; Cijfers 1997 en 2004: Van Oyen, 2007, op basis van Gezondheidsenquête

6. Evolutie van de lichamelijke invaliditeitsgraad onder 65-plussers in de periode 1966-2001 (in %) Lichamelijke invaliditeitsgraad % 100 Valide Semi-valide Invalide 90 84 83 80 76 75 70 60 50 40 30 20 16 16 13 11 9 8 10 5 4 0 1966 1974 1985 2001

7. 2. Inkomenssituatie en bestedingsprofiel van de ouderen

8. Evolutie van de totale consumptieuitgaven in prijzen van 2004, België, 1978-2004, in euro per jaar

9. Evolutie van de totale consumptieuitgaven per capita in prijzen van 2004, België, 1978-2004, in euro per jaar

10. Evolutie van de totale consumptieuitgaven per gezin in prijzen van 2004, België, 1988-2004, index 1988=100

11. Evolutie van de totale consumptieuitgaven per capita in prijzen van 2004, België, 1988-2004, index 1988=100

12. Vergelijking naar leeftijd van de totale consumptieuitgaven per gezin, België, 1988-2004, index -35 jaar = 100

13. Vergelijking naar leeftijd van de totale consumptieuitgaven per capita, België, 1988-2004, index -35 jaar = 100

14. Relatieve consumptieuitgaven per huishouden per uitgavencategorie, België, 1987-1988

15. Relatieve consumptieuitgaven per huishouden per uitgavencategorie, België, 2004

16. Betekenis van woningbezit voor consumptieniveau

17. Statuut in verband met de woning, naar leeftijdsgroep referentiepersoon, België, 2001, aantallen en in % van totaal

18. 3. Spaarprofiel van de ouderen

19. Spaarquote (in % van het totaal beschikbaar inkomen) op basis van het huishoudbudgetonderzoek bij gepensioneerde huishoudens en alle huishouden, 1978-2002 en vergelijking met de nationale rekeningen

20. Verschil in besteedbaar inkomen en spaarcapaciteit tussen een actieve en niet actieve senior (55-65 jaar), 1996- 2002, in euro en spaarquote als perunage van beschikbar inkomen

21. Zuiver leeftijdsprofiel sparen gezinnen : geschatte waarden

22. Leeftijd en cohortprofiel totaal sparen : geschatte waarden

23. Leeftijd en cohortprofiel woningsparen: geschatte waarden

24. Leeftijd en cohorte-profiel van woningbezit

25. 3 bis. Een overgangstabel tussen de huishoudbudgetenquête en de kosten voor de zorg van chronisch zieke (vooral) ouderen

26. Consumptieuitgaven per gezin en per verbruikseenheid in huishoudbudgetenquête 2004, inkomen per gezin in onderzoek over bestaansonzekerheid en inkomensgrens per verbruikseenheid voor bestaansonzekerheid

27. 4. Extra uitgaven voor medische en niet-medische kosten voor chronisch zieken

28. Totale kosten voor de chronisch zieken, vergelijking gerechtigden zorgverzekering met zorgforfait, in euro per maand, recente en vroegere evidentie

29. Medische kosten ten laste van de chronisch zieke in de thuiszorgsituatie in Vlaanderen, in euro per maand, 2005

30. Medische en niet-medische kosten ten laste van de chronisch zieke in de thuiszorgsituatie in Vlaanderen, in euro per maand, medio 2006, in vergelijking met de toekomstige tegemoetkoming van 125 euro

31. 5. Confrontatie met beschikbaar inkomen en bestaansonzekerheid

32. Bestaansonzekerheid

33. 6. Remedie voor bestaansonzekerheid: sociale bescherming

34. Impact van de medische en niet-medische kosten, de maximumfactuur en de Vlaamse Zorgverzekering op de objectieve bestaansonzekerheid bij chronisch zieken, als % van totaal zorgbehoevende personen die mantelzorgpremie genieten in Vlaamse Zorgverzekering Bron: Pacolet, J., N. Spruytte, S. Merckx, (2007). Bestaansonzekerheid in Vlaanderen bij chronisch zorgbehoeftige zieken thuis: belang van de Vlaamse Zorgverzekering, CM-Informatie, 2007 (228), 25 – 40

35. 7. Referenties • Lees hierover meer in • Pacolet, J., Cattaert, G., & Van Steenbergen, A. (2006). De rijkdom van de ouderdom herbekeken. De gids op maatschappelijk gebied, 2006 (5), 5-20 • Pacolet, J., Van Steenbergen, A. (2007). Bestaat de spaarparadox in België, in . Cantillon, K. Van den Bosch, S. Levebure (red.), Ouderen in Vlaanderen 1975 – 2005, 203-230 • Pacolet, J., N. Spruytte, S. Merckx, (2007). Bestaansonzekerheid in Vlaanderen bij chronisch zorgbehoeftige zieken thuis: belang van de Vlaamse Zorgverzekering, CM-Informatie, 2007 (228), 25 – 40 • Pacolet, J., N. Spruytte, S. Merckx, (2007). Précarité des personnes malades chroniques ou dépendantes soignées à domicile en Flandre: l’importance de l’assurance dépendance flamande, MC-Informations, 2007 (228), p. 25 – 40 • Zie ook : Pacolet, J., Deliège, D., Artoisenet. C., Cattaert, G., Coudron, V., Leroy, X., Peetermans, A., & Swine, Ch. (2005). Vergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg in België. Rapport Directie –generaal Sociaal Beleid FOD Sociale Zekerheid 2004/32036. (ook in het Frans beschikbaar) • Terugblik: Referatenboek van de slotconferentie Internationaal Jaar van de ouderen 18 april 2000, Een samenleving voor alle leef-tijden: eenentwintig aandachtspunten voor de eenentwingtigste eeuw, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Brussel, 2000