Prof. Dr. Jozef Pacolet Sigrid Merckx Annick Peetermans

1. Is de thuiszorg onderontwikkeld in Vlaanderen en België? Studienamiddag Vlaamse Federatie Diensten Thuisverpleging en Hoger Instituut voor de Arbeid Leuven, Huis van Chièvres, 31 oktober 2008 Is de thuiszorg onderontwikkeld? Onderzoek naar de ontwikkelingsmogelijkheden van de thuiszorg in het algemeen en de thuisverpleging in het bijzonder* Prof. Dr. Jozef Pacolet Sigrid Merckx Annick Peetermans Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Info: Jozef.pacolet@hiva.kuleuven.be *Onderzoek in opdracht van de Vlaamse Federatie van Diensten voor Thuisverpleging

2. Onderzoeksopzet

3. Wat wilden wij weten? • Hoe zijn de uitgaven en prestaties geëvolueerd? • Zijn er regionale verschillen in ontwikkeling? • Is er substitutie tussen institutionele zorg en thuiszorg? • Zijn er tekorten? • Wat verklaart stagnatie? • Wat verklaart vraag? • Demografie en morbiditeit • Aanbodfactoren institutionele zorg • Ziekenhuiszorg • Mantelzorg en zelfzorg • Aanbod overige thuiszorg • Is de thuiszorg internationaal goed uitgebouwd? • Wat zijn de mogelijkheden en wenselijkheden in het beleid?

4. Waar hebben wij gezocht? • Macro-ontwikkelingen in de zorg • Verschillen in ontwikkeling • Beschrijvende en verklarende analyse op basis van de gezondheidsenquêtes • De Lovo-enquête • Dynamische analyse op basis van het werkelijk gebruik • Internationale ontwikkeling • Beleidsontwikkeling • Toekomstige ontwikkelingen • Beleidsconclusies

5. Gebruikte bronnen

6. Voornaamste vast-stellingen

7. 1. De thuisverpleging en de thuiszorg zijn niet onderontwikkeld

8. 1. Publieke uitgaven aan ouderenzorg van RIZIV en Vlaamse Gemeenschap, Vlaanderen, in miljoen euro

9. 1. RIZIV-uitgaven ROB, RVT, verpleegkundige thuiszorgen en totaal RIZIV-uitgaven, België, index 1994=100

10. 1. Cliënten residentiële zorg, thuiszorg en gerechtigden zorgverzekering Vlaanderen

11. 1. Bereik thuiszorg België op basis van Gezondheidsenquête 2004 Gebruikspercentage thuiszorg bij thuiswonenden t.o.v. thuiswonende bevolking in dezelfde leeftijdsgroep, 2003/2004

12. 1. Bereik thuiszorg en residentiële ouderenzorg België op basis van Gezondheidsenquête 2004 Gebruikspercentage thuiszorg, ROB/RVT en serviceflats t.o.v. bevolkingsaantal per leeftijdsgroep, 2004

13. 1. Bereik thuiszorg Vlaanderen: vergelijking gezondheidsenquêtes Gebruikspercentage thuiszorg bij thuiswonenden t.o.v. thuiswonende bevolking, Vlaanderen

14. 1. Bereik thuiszorg Vlaanderen: vergelijking gezondheidsenquêtes Aantal thuiswonende gebruikers thuiszorg, Vlaanderen

15. 1. Bereik thuiszorg Vlaanderen: vergelijking gezondheidsenquêtes Gebruikspercentage thuiszorg bij thuiswonenden t.o.v. thuiswonende bevolking in dezelfde leeftijdsgroep, Vlaanderen

16. 1. Bereik thuiszorg België: andere verstrekkers Gebruikspercentages huisartsen en kinesitherapeuten t.o.v. bevolkingsaantal, 2004

17. 1. Bereik thuiszorg België: andere verstrekkers Gebruikspercentages huisartsen en kinesitherapeuten t.o.v. bevolkingsaantal, 2003/2004

18. 2. Toch zijn er verdere ontwikkelings-mogelijkheden

19. 2. Ontwikkelingsmogelijkheden op basis van vastgestelde verschillen

20. 2. Staat Limburg model voor een betere uitbouw van de thuisverpleging

21. 2. Ontwikkelingsmogelijkheden op basis van vastgestelde noden LOVO- enquête Gebruikspercentage thuisverpleging t.o.v. totaal aantal in dezelfde leeftijdsgroep in de steekproef

22. 2. Ontwikkelingsmogelijkheden op basis van vastgestelde noden LOVO- enquête Gebruikspercentage gezinszorg t.o.v. totaal aantal in dezelfde leeftijdsgroep in de steekproef

23. 2. Ontwikkelingsmogelijkheden op basis van vastgestelde noden LOVO- enquête Aantal gebruikers thuisverpleging en gezinszorg in Vlaanderen

24. 3. De thuisverpleging is een dam tegen institutionalisering

25. 3. Transitie naar de residentiële zorgsector Gebruikspercentage thuisverpleging, residentiële zorg en de combinatie thuisverpleging-residentiële zorg, 1991-2006

26. 3. Transitie naar de residentiële zorgsector Gebruikspercentage thuisverpleging, residentiële zorg en de combinatie thuisverpleging-residentiële zorg, 1991-2006

27. 3. Transitie naar de residentiële zorgsector: dam voor opname in ROB Gemiddeld jaarlijks gebruiks% thuisverpleging bij 65-plussers i.f.v. de opname in een ROB t.o.v. het aantal 65-plussers in het transitiejaar, 2003-2005

28. 3. Transitie naar de residentiële zorgsector: dam voor opname in RVT Gemiddeld jaarlijks gebruiks% thuisverpleging bij 65-plussers i.f.v. de opname in een RVT t.o.v. het aantal 65-plussers in het transitiejaar, 2003-2005

29. 4. In Vlaanderen is er meer intensieve thuisverpleging, in Wallonië is het ruimer verspreid. Dit kan wijzen op substitutie van gezinszorg

30. 4. Verschil in bestedingen voor thuisverpleging 2005, bedrag per verzekerde, België = 100

31. 4. Regionale verschillen in het gebruik thuisverpleging Gebruikspercentage thuisverpleging t.o.v. aantal verzekerden, 1999, in %

32. 4. Regionale verschillen in het gebruik thuisverpleging Gemiddelde ZIV-uitgaven voor thuisverpleging per verzekerde, 1999, in €

33. 4. Regionale verschillen in het gebruik thuisverpleging Gebruikspercentage thuisverpleging t.o.v. bevolking per leeftijdsgroep, 2003, in %

34. 4. Regionale verschillen in het gebruik thuisverpleging Gemiddelde ZIV-uitgaven voor thuisverpleging t.o.v. de bevolking per leeftijdsgroep, 2003, in euro

35. 5. Gezinszorg en thuisverpleging ondersteunen elkaar

36. 6. In een eindelijk ‘matuur’ worden de markt is een ruime definitie van thuiszorg-ondersteunende diensten aangewezen

37. 6. Gebruik van de thuiszorg naar opleiding: ruime definitie aangewezen Gebruikspercentages t.o.v. bevolkingsaantal in dezelfde leeftijdsgroep, 1996/1997 PD= poetsdienst van de dienst bejaardenhulp

38. 6. Gebruik van de thuiszorg naar opleiding: ruime definitie aangewezen Gebruikspercentages t.o.v. bevolkingsaantal in dezelfde leeftijdsgroep, 1996/1997 PD= poetsdienst van de dienst bejaardenhulp en privé-poetsvrouw

39. 7. Indien het ene beleidsniveau zijn verantwoordelijkheid niet kan of wenst op te nemen, dient het andere niveau dit in te vullen

40. 8. Er is een opmerkelijke leemte in de thuiszorg in Brussel

41. 9. De thuiszorg dient zich niet te laten inperken door budgettaire middelen aangezien de macro-economische kost ervan beperkt blijft.

42. 10. Een beleid dat prioriteit wenst te geven aan thuiszorg dient er ook de prijs voor te betalen ‘TANSTAAFL’: ook in de thuiszorg

43. 10. Een beleid dat prioriteit wenst te geven aan thuiszorg dient er ook de prijs voor te betalen ‘There Ain’t No Such Thing As AFree Lunch’: ook in de thuiszorg

44. Huidige situatie Limburg Situatie Limburg met Vlaamse g e bruikspercentages Aantal Uitgaven Prijs per Aantal Uitgaven Prijs per in jaar in in jaar in 1 000 euro euro 1 000 euro euro Thuisverpleging 12 268 71 269 5 809 7 92 4 42 251 5 33 2 Rusthuis 4 575 46 175 10 093 5 836 52 383 8 976 Totaal 16 843 117 444 6 973 13 763 94 634 6 876 10. Budgettaire impact van het verschil in zorggebruik : het voorbeeld van Limburg

45. 11. Het beleid hoeft zich ook niet in te perken voor het gebrek aan personele middelen. Een ‘zorgkloof’ riskeert immers ook een ‘jobkloof’ te worden.

46. 3 Thuisverpleging Gezinszorg Verpleegkundig/ verzorgend personeel residentiële zorg 2.5 2 1.5 1 0.5 0 Vlaanderen Brussel Wallonië 11. Thuisvoorzieningen in 1995 in vergelijking met de residentiële ouderenzorg (aantal VTE personeelsleden per 100 65+)

47. 3 Thuisverpleging Gezinszorg Verpleegkundig/ verzorgend personeel residentiële zorg 2.5 2 1.5 1 0.5 0 Vlaanderen Brussel Wallonië 11. Thuisvoorzieningen in 1995 in vergelijking met de residentiële ouderenzorg (aantal VTE personeelsleden per 100 65+) De zorgkloof is een jobkloof: Brussel een Mini-Europa?

48. 11. Personeel in de thuiszorg en residentiële ouderenzorg, Vlaanderen (en volgens Nederlandse normen)

49. 12. Enkelvoudige thuisverpleging (en thuiszorg) blijft wijd verspreid, en is misschien zelfs een teken van betere zorg op maat, zodat overleg relatief gezien minder frequent hoeft te zijn dan gedacht

50. 12. Enkelvoudige thuiszorg: vergelijking gezondheidsenquêtes Gebruikspercentage thuisverpleging bij thuiswonenden t.o.v. thuiswonende bevolking in dezelfde leeftijdsgroep, Vlaanderen