Podstawy ekonomii w budownictwie

1. Podstawy ekonomii w budownictwie dr inż. Michał Krzemiński cz. I

2. PODSTAWOWE DEFINICJE

3. PRODUKCJA BUDOWLANA, PODZIAŁ WG KLASYFIKACJI GUS Budynki – 50% produkcji budowlanej. Dzielimy na: • Mieszkalne, • Niemieszkalne.

4. PRODUKCJA BUDOWLANA, PODZIAŁ WG KLASYFIKACJI GUS – CD. Mieszkalne: • jednorodzinne, • o dwóch mieszkaniach, • wielomieszkaniowe, • budynki zbiorowego zamieszkania.

5. PRODUKCJA BUDOWLANA, PODZIAŁ WG KLASYFIKACJI GUS – CD. Niemieszkalne: • hotele i budynki zakwaterowania turystycznego, • budynki biurowe, • handlowo-usługowe, • transportu i łączności, • przemysłowe i magazynowe, • ogólnodostępne obiekty kulturalne, • budynki o charakterze edukacyjnym, • budynki szpitali i zakładów opieki medycznej, • budynki kultury fizycznej, • pozostałe budynki niemieszkalne.

6. PRODUKCJA BUDOWLANA, PODZIAŁ WG KLASYFIKACJI GUS – CD. Obiekty inżynierii lądowej i wodnej – 50% produkcji budowlanej. W ich skład wchodzą: • Infrastruktura transportu (autostrady, drogi ekspresowe, ulice i drogi pozostałe, drogi szynowe, drogi kolei napowietrznych lub podwieszanych, drogi lotniskowe, mosty, wiadukty, estakady, tunele i przejścia podziemne i nadziemne, budowle wodne),

7. PRODUKCJA BUDOWLANA, PODZIAŁ WG KLASYFIKACJI GUS – CD. • Rurociągi i linie telekomunikacyjne i elektroenergetyczne, • Kompleksowe budowle na terenach przemysłowych, • Pozostałe obiekty inżynierii lądowej i wodnej.

8. NIEPEWNOŚĆ jest cechą rzeczywistości. Wynika z wielkiej złożoności i zmienności podmiotów w otoczeniu i z ograniczonej możliwości kontrolowania czynników kształtujących rzeczywistość

9. RYZYKO definiowane jako poniesienie straty lub szkody lub wystąpienie efektu niezgodnego z oczekiwaniem inwestora

10. BEZROBOCIE • Wpływa na obniżenie produkcji w gospodarce, prowadzi do pogorszenia poziomu życia • Stopa bezrobocia definiowana jako odsetek zasobu siły roboczej pozostających bez pracy do liczby aktywnych zawodowo

11. BEZROBOCIE – OKRESOWE • krótkookresowe– osoby pozostające bez pracy do 3 miesięcy. • średniookresowe – osoby pozostające bez pracy przez czas od 3 do 6 miesięcy. • długookresowe– osoby pozostające bez pracy przez czas od 6 do 12 miesięcy. • chroniczne (długotrwałe) –dotyczy ludzi, którzy pozostają bez pracy przynajmniej 12 miesięcy. Bezrobotni długotrwale posiadają często cechy, które ograniczają ich szanse powrotu na rynek pracy.

12. BEZROBOCIE – CD. • Bezrobocie jawne - kategoria bezrobocia odnosząca się do niepracujących, a ujawniających swoją sytuację poprzez rejestrację w Urzędach Pracy. Poziom bezrobocia jawnego nie jest zgodny ze stanem faktycznym. • Bezrobocie ukryte – występuje, gdy zwiększanie liczby pracowników nie powoduje zwiększenia produkcji.

13. BEZROBOCIE – CD. • Bezrobocie strukturalne – bezrobocie, które powstaje na tle strukturalnych rozbieżności między podażą pracy i popytem na pracę. W Polsce bezrobocie strukturalne pojawiło się wraz z restrukturyzacją podstawowych branż przemysłu takich jak górnictwo, hutnictwo, a także na skutek likwidacji PGR-ów

14. BEZROBOCIE – CD. • Bezrobocie technologiczne – bezrobocie wynikające z postępu technicznego, który powoduje zastępowanie pracy ludzi pracą maszyn i urządzeń. Ma ono charakter tymczasowy, do chwili przesunięcia zasobów zwolnionej siły roboczej do nowych zastosowań.

15. BEZROBOCIE – CD. Bezrobocie cykliczne – to bezrobocie związane z cyklicznymi zmianami produktywności gospodarki. I tak: • W okresie recesji - spada popyt na towary i usługi oferowane przez przedsiębiorstwa, co wywołuje spadek produkcji. Spadek produkcji wywołuje zaś spadek zapotrzebowania na pracę, • W okresie koniunktury - popyt na towary i usługi oferowane przez przedsiębiorstwa wzrasta, co wywołuje wzrost produkcji. Wzrost produkcji powoduje wzrost zapotrzebowania na pracę.

16. BEZROBOCIE – CD. Bezrobocie sezonowe – rodzaj bezrobocia, który jest uwarunkowany porą roku i związanymi z nią zmianami pogodowymi, wegetacji roślin itp. Występuje w zakładach pracy sezonowej np. w budownictwie, rolnictwie i innych. Bezrobocie klasyczne − oznacza rodzaj bezrobocia pojawiający się wtedy, kiedy płaca jest utrzymywana powyżej poziomu, przy którym krzywe podaży pracy i popytu na pracę się przecinają. Wynika więc z niedostatecznie elastycznego mechanizmu cenowego rynku pracy lub ze sztucznego utrzymywania płacy powyżej poziomu równowagi.

17. BEZROBOCIE – CD. Bezrobocie frykcyjne – bezrobocie związane z przerwami w zatrudnieniu z powodu poszukiwania innej pracy lub zmianą miejsca zamieszkania. Stan bezrobocia na poziomie frykcyjnym oznacza w praktyce występowanie pełnej równowagi na rynku pracy. Bezrobocie frykcyjne może pełnić pozytywną rolę jako czynnik elastyczności rynku pracy, hamowania nadmiernego wzrostu płac i umacniania dyscypliny pracy

18. BEZROBOCIE – CD. Bezrobocie dobrowolne lub bezrobocie z wyboru – zjawisko, w wyniku którego osoba bezrobotna świadomie rezygnuje z szansy podjęcia pracy. Powodem dla którego osoba jest bezrobotna z wyboru jest system socjalny, który pozwala na otrzymywanie zasiłków na tyle wysokich, aby zrekompensować utratę stałego zarobku i tym samym stworzyć zachętę do pozostawania zawodowo bezczynnym. KATAR 0,5% ZIMBABWE 95%

19. INFLACJA • Definiowana jako proces ciągłego wzrostu cen. Ekonomiści preferują inflację i cel inflacyjny na poziomie ok. 2% rocznie. • Stopa inflacji definiowana jako zmiana poziomu cen pomiędzy dwoma okresami

20. WZROST GODPODARCZY Definiowany jako proces zwiększania w czasie (z okresu na okres) rezultatów działalności gospodarczej wyrażających się w ilości i wartości wytwarzanych dóbr i usług.

21. WZROST GOSPODARCZY Czynniki wzrostu gospodarczego to: • praca (zasób siły roboczej) oznacza liczbę osób zdolnych do pracy w gospodarce • kapitał rzeczowy – środki będące produktem pracy ludzkiej jak przede wszystkim inwestycje przedsiębiorstw (budynki, maszyny, urządzenia) • zasoby naturalne – zasoby wykorzystywane do produkcji (np. ziemia) • postęp techniczny i organizacyjny – innowacje, efekt prac badawczo-rozwojowych

22. DEFINICJA RYNKU • Rynek może być określony jako ogół stosunków zachodzących między podmiotami uczestniczącymi w procesie wymiany • Forma poziomych więzi między różnymi podmiotami gospodarczymi i konsumenckimi próbującymi sprzedać i kupić towar (M. Nasiłowski) • Miejsce wymiany towaru na gotówkę lub transakcje kupna sprzedaży (M. Bryx) • Rynek światowy, krajowy, regionalny • Podział rynku na: finansowy, nieruchomości, pracy, towarowy, usług

23. POPYT • Potrzeby – uczucie braku, niedostatku np. brak mieszkania, • Popyt – zaspokajanie potrzeb uczestników rynku z wykorzystaniem środków finansowych (np. kredyt mieszkaniowy, oszczędności), • Popyt to takie zapotrzebowanie na dane dobro, za które nabywca gotowy jest zapłacić ustalona na rynku cenę, dysponując do tego celu odpowiednią sumą dochodu pieniężnego (M. Nasiłowski).

24. PODAŻ • Podaż – zaoferowanie dobra przez producenta lub sprzedającego na rynku • Wzrost cen zachęca producentów do wzrostu produkcji lub dostaw • Wzrost cen może wpłynąć na spadek popytu na dobra – obniżenie możliwości nabywania danego dobra

25. POPYT I PODAŻ • Przewaga podaży nad popytem wpływa na obniżenie cen na rynku (np. mieszkania na lokalny rynku w Warszawie) • Konkurencja pomiędzy producentami i wzrost podaży wpływa często w perspektywie długookresowej na spadek popytu i obniżenie cen

26. CENA RÓWNOWAGI • Cena równowagi – punkt przecięcia krzywej podaży z krzywą popytu • Cena równowagi – cena przy której występuje równowaga między popytem i podażą, a więc dane dobro zostanie nabyte przez konsumentów przy danej cenie

27. CENA RÓWNOWAGI D – popyt, S - podaż

28. RYZYKO PROJEKTÓW INWESTYCYJNYCH NA RYNKU NIERUCHOMOŚCI

29. RYNEK FINANSOWY A RYNEK NIERUCHOMOŚCI Finansowanie inwestycji na rynku nieruchomości komercyjnych (np. obiekty biurowe, handlowe) lub mieszkaniowych (wielorodzinnych, domów jednorodzinnych), a także inwestycji infrastruktury transportowej np. drogi, autostrady odbywa się przez rynek finansowy (np. kredyty, pożyczki, emisje obligacji)

30. ANALIZA OPINIOWANEJ NIERUCHOMIŚCI • Identyfikacja nieruchomości i określenie rodzaju nieruchomości, • Prawo do nieruchomości (prawo własności, użytkowania wieczystego, dzierżawa, najem), • Ograniczenia w rozporządzaniu nieruchomością (np. służebności przejazdu, przechodu), • Warunki ograniczające (dostęp do drogi, ograniczenia wynikające np. z ochrony konserwatora zabytków, sąsiedztwo np. parków krajobrazowych, badanie geotechniczne gruntu, duedilligence, audyt prawny).

31. AUDYT PRAWNY Celem audytu prawnego gruntu niezabudowanego lub nieruchomości zabudowanych planowanych do rozbudowy (np. nowa część obiektów handlowych), nadbudowy (np. druga lub trzecia kondygnacja, zmiany funkcji obiektów np. stare fabryki na lofty), przebudowy (obiekt przemysłowy na centrum handlowe) jest minimalizacja ryzyka inwestorów.

32. AUDYT PRAWNY Analizowane są przede wszystkim: • Wydane pozwolenia na budowę i użytkowanie obiektów • Księgi wieczyste nieruchomości (np. służebności przejścia, przejazdu, wpisy dotyczące hipotek) oraz akta ksiąg wieczystych • Akty notarialne nabycia nieruchomości

33. AUDYT PRAWNY Analizowane są przede wszystkim (cd.): • Funkcje w planie zagospodarowania przestrzennego lub zapisy w studium lub wydane warunków zabudowy i zagospodarowania terenu • Umowy dzierżawy lub najmu nieruchomości (czynsze, okres trwania umów, specjalne warunki możliwości rozwiązania umów)

34. DUE DILLIGENCE STANU TECHNICZNEGO OBIEKTU Duedelligence – ocena z należytą starannością. Podlega jej: • Oszacowanie kosztów napraw i remontów istniejących obiektów, • Określenie zużycia technicznego obiektów oraz infrastruktury technicznej, • Wskazanie koniecznych remontów i modernizacji obiektów oraz budowli, • Użytkowanie części lub całości obiektów (np. koszty napraw części obiektów nie ogrzewanych lub nie użytkowanych przez wiele lat),

35. DUE DILLIGENCE STANU TECHNICZNEGO OBIEKTU Podlega jej (cd.): • Obiekty znajdujące się pod ochroną konserwatora zabytków, pomniki przyrody • Funkcjonalność obiektów (np. magazyny, obiekty biurowe z lat 70-tych lub 80-tych, czynsze najmu, ryzyko związane ze znalezieniem długoletnich najemców w przypadku niskiej funkcjonalności obiektów, konkurencyjność obiektów magazynowych wysokiego składowania w porównaniu z obiektami z lat 60-tych lub 70-tych niskiego składowania, itp.)

36. OBRÓT NIERUCHOMOŚCI • Transakcje nabycia nieruchomości są finansowane przez przedsiębiorstwa lub osoby fizyczne ze środków własnych i środków finansowych zewnętrznych (np. pożyczki, kredyty), • Umowa nabycia nieruchomości zawarta w formie aktu notarialnego (wpis nowego właściciela lub użytkownika wieczystego do księgi wieczystej lub złożenie wniosku o założenie nowej księgi).

37. RYZYKO PROJEKTU INWESTYCYJNEGO Procesy zarządzania ryzykiem i ich cele:

38. RYZYKO PROJEKTU INWESTYCYJNEGO Procesy zarządzania ryzykiem i ich cele (cd.):

39. FINANSOWANIE INWESTYCJI W BUDOWNICTWIE • Środki własne inwestora, • Środki obce np. kredyt, pożyczka, • Środki własne i obce, • Środki finansowe publiczne i unijne, • Projekty inwestycyjne podejmowane w formule partnerstwa publiczno-prywatnego.

40. KREDYTY HIPOTECZNE Kredyt hipoteczny – długoterminowy kredyt bankowy, którego zabezpieczeniem jest hipoteka. Udzielany najczęściej na budowę lub zakup nieruchomości. • Annuita (ang. annuity) termin ekonomiczny oznaczający ustalenie równych spłat dla rat kapitałowo-odsetkowych (na przykład dla spłaty kredytu). • Alternatywa to kredyt o stałym oprocentowaniu

41. KREDYTY HIPOTECZNE WIBOR (ang. Warsaw Interbank OfferedRate) – wysokość oprocentowania kredytów na polskim rynku międzybankowym. (3,79% -18.02.13r.) LIBOR (ang. London Interbank OfferedRate) - stopa procentowa kredytów oferowanych na rynku międzybankowym w Londynie przez cztery główne banki: Bankers Trust, Bank of Tokyo, Barclays i NationalWestminster M6 0,25429 0,45990 0,62375 0,26429 0,09640

42. KREDYTY HIPOTECZNE Kalkulator Kredytowy i Materiały www.ipb.edu.pl Dydaktyka Podstwy Ekonomiki, Klakulacji Kosztów i Cen