YAŞAM BULGULARI

1. YAŞAM BULGULARI 2011-2012 Güz Dönemi 3 Kasım 2011(Şb:02)

2. Öğrenim Hedefleri -1 • Yaşam bulgularının değerlendirilmesi süresince ölçülen dört fizyolojik komponenti listelemek • Yaşam bulgularını değerlendirmede rutin olarak kullanılan malzemeleri bilmek, • Yaşam bulgularının ne zaman alınması gerektiğini belirleyebilmek • Vücut sıcaklığını değerlendirmek için kullanılan bölgeleri gerekçesiyle tanımlamak • Nabız alınan bölgeleri tanımlamak

3. Öğrenim Hedefleri -2 • Kan basıncının, nabzın, solunumun fizyolojisini açıklayabilmek ve bunları doğru bir şekilde değerlendirebilmek • Termoregülasyonun mekanizmasını açıklayabilmek • Timpanik, oral, rektal ve aksiller vücut ısısını doğru olarak değerlendirebilmek

4. VİTAL BULGULAR • Nabzın Değerlendirilmesi • Solunumun Değerlendirilmesi • Kan Basıncının Değerlendirilmesi • Vücut Isısının Değerlendirilmesi

5. Gerekli Araçlar En önemlileri; • Gözler • Kulaklar • Eller • Bak, Dinle, Hisset

6. Diğer Araçlar • Steteskop • Tansiyon manşonu • Saat (saniye kadranlı) • Işık kaynağı • Termometre • Kalem ve kayıt formu

7. Bazı Tanımlar İnspeksiyon: Göz ile takip etmek, izlemek. Oskültasyon: Bulguların ekipmanlı veya ekipmansız dinlenmesi Palpasyon: Bulguların el ile hissedilmeye çalışılması

8. Yaşam Bulgularının Ölçümü İçin Öneriler -1 • Hastanın servise kabulü sırasında, başlangıç (baseline) değerlendirmeler elde etmek için • Yazılı tıbbi istemlere göre • Birey stabil durumda ise günde bir kez • Bir ya da birden fazla vital bulgusu anormal ise en az 4 saatte bir tekrarlanarak ölçülmelidir. • Ameliyat sonrası durumlarda olduğu gibi hızlı fizyolojik değişim riski olan durumlarda ya da birey unstabil ise her 5-15 dakikada bir olmalıdır.

9. Yaşam Bulgularının Ölçümü İçin Öneriler-2 • Bir önceki ölçümden önemli farklılık olduğu durumlarda ikinci bir kez ya da daha sık aralıklarla, • Birey kendisini farklı/kötü hissediyorsa, • Kan transfüzyonundan önce, transfüzyon süresince ve sonrasında, • Vital bulguları etkileyebilecek özellikte bir ilaç vermeden önce ve ilacın etkisini değerlendirmek için ilacı verdikten sonra

10. Yaşam Bulgularının Ölçümü İçin Öneriler-3 • Kullanılan malzemeler hastanın yaşına, özelliklerine ve ölçülerine uygun olmalıdır ve doğru ölçmelidir. • Hastayı durumundan haberdar etmelidir. • Hastada var olan değişikliklerin belirlenebilmesi gerekir. • Hastanın hastalık öyküsü, kullandığı ilaçlar ve tedavileri bilinmelidir.

11. Yaşam Bulgularının Ölçümü İçin Öneriler-4 • Vital bulgular değerlendirilirken sistematik bir yaklaşım içinde bulunulmalıdır. • İşlem esnasında sakin olunmalıdır. • Vital bulguları etkileyebilecek çevresel faktörler kontrol edilmelidir.

12. Nabzın Değerlendirilmesi Kanın sol ventrikülden büyük arterlere pompalanması ile meydana gelir. Büyük arterlerin cilde yakın oldukları yerlerde hissedilebilir. En önemlileri karotis, radial ve femoral arterlerden hissedilen nabız atımlarıdır.

14. Nabzın Değerlendirilmesi • Nabız hızı, bir dakikada palpe edilen periferal atımların sayısıdır. • Nabız önce ritmi sonrada sayısı ve volümü ile değerlendirilir. • Normalde kalbin ritmik olarak belli aralıklarla atması beklenir. • Vurumlar arasında zaman farkı var ise, nabız aritmik olarak değerlendirilir.

15. Nabzın Değerlendirilmesi • Nabız Ritmi; Düzenli ise, atım 15 saniye sayılır ve dört ile çarpılır. Ritim düzensiz ise, bir dakika boyunca sayılır.(aritmi) • Nabız Volümü (Dolgunluğu);genellikle her bir kalp atımında pompalanan kanın miktarı ya da kalbin kontraksiyon gücü ile ilişkilidir.

16. Nabzın Değerlendirilmesi • Olması gereken nabız değerleri; • Erişkin: 60 – 100 • Çocuk: 80 – 100 • Bebek: 100 – 120 Yetişkin hastada nabız sayısının 100’ün üzerine çıkmasına taşikardi, 60’ın altına inmesine bradikardi denir.

17. Nabzın Değerlendirilmesi • Nabzın Volümü; kalbin kasılma güçünün bir göstergesidir. • Çok hızlı yüzeysel nabız kan kaybına bağlı, çok dolgun bir nabız korku ve hipertansiyona bağlı olarak görülebilir.

18. Nabzın Değerlendirilmesi • Distaldeki nabızların kontrolü sırasında nabız alınamıyorsa, hastanın bilinci kapalı ise direkt karotisten nabız kontrolü yapılmalı, eğer bilinci açık ise, diğer ekstremiteden nabız kontrolü yapılmalıdır. • Bazı damar hastalıklarından dolayı (anevrizma, tıkanma) bazı arterlerden nabız alınamayabilir.

19. Apikal Kalp Hızı: Dakikadaki ventriküler kontraksiyon sayısıdır. İki nedenle en doğru yöntem olarak kabul edilir: • Kalp atımı - sesi açık ve nettir. • Periferal nabız düzensiz ya da zor hissediliyorsa ya da gerçek kalp hızı ölçümü gerekliyse apikal nabız sayımı yapılmalıdır.

21. Apikal-radyal hız: • İki hemşire tarafından aynı anda apikal ve radyal nabız hızının ölçülmesidir. • Normalde bu değerlerin aynı olması beklenir. Arada fark olması “nabız defisiti” olarak adlandırılır.

23. Nabzın Değerlendirilmesi • Bilinci açık hastalarda radial arter kullanılır. • El bileğinin proksimalinde yer alır. • Ulnar arter radial arterin hemen lateralinde, • Brakial arter dirseğin iç kısmında bulunur.

24. Nabzın Değerlendirilmesi • Bilinci kapalı hastalarda karotis kullanılır karotis larenksin laterelindedir. • Temporal arter kulağın üst kısmındadır. • Eksternal maksiller arter, mandibula açısının önünde alt çenenin iç tarafında yer alır.

25. Nabzın Değerlendirilmesi • Femoral arter ingunal • ligimentin altında, • Posterior tibial arter • medial malleolin arkasında, • Arterio dorsalis pedis • birinci ve ikinci • metatarsın arasında bulunur.

26. Nabız Hızını Etkileyen faktörler • Yaş : Yaşlara göre nabız hızı değişmektedir. • Gün içindeki değişimler: Nabız hızı sabahları düşüktür ve günün ilerleyen saatlerinde yükselme eğilimindedir. • Vücut yapısı: uzun boylu ve zayıf kişilerde kısa boylu ve şişman kişilere göre daha yavaştır.

27. Nabız Hızını Etkileyen Faktörler • Aktivite ve egzersiz: Dinlenme halinde nabız hızı yavaş, fiziksel aktiviteyle artar. • Stress :Sempatik sinir sisteminin uyarılması ve korku öfke gibi duygular kalp ve nabız hızını arttırır. • Stresli bir durum olan ağrı (özellikle orta ve ciddi düzeyde) nabız hızını arttırır.

28. devam • Vücut sıcaklığı : Vücut sıcaklığındaki 1ºC lik artış nabız hızını da 15 atım arttırır. Vücut sıcaklığındaki düşme de tersi etki gösterir. • Kan volümü : Aşırı kan kaybı kalp ve nabız hızını arttırır. Kırmızı kan hücrelerindeki azalma ya da hemoglobinin yetersiz olduğu durumlarda hücrelere oksijen gönderebilmek için kalp hızı artar. • İlaçlar: Digoxin gibi kalp ilaçları kalp hızını azaltır. Diüretik gibi intravasküler volümü azaltan ilaçlar nabız hızında ani artışa neden olabilir.

29. SOLUNUM • Solunum soluk almakla başlayan, organizmanın oksijeni kullanıp karbondioksiti vermesini kapsayan süreçtir. • Ventilasyon, havanın atmosferden akciğerlere ve akciğerlerden atmosfere hareketini ifade eder. • Ventilasyon süreci inspirasyon (soluk alma) ve ekspirasyon (soluk verme)’yi içerir. İnspirasyon aktif bir süreç olup göğüs kafesi ve kasların hareketiyle gerçekleşir. Ekspirasyon ise akciğerlerdeki havanın dışarı atılması olayı olup pasif bir süreçtir.

30. DEVAM • Beyindeki solunum merkezi olan medulla ventilasyonu kontrol eder. Medulla kandaki karbondioksit miktarına duyarlıdır ve solunum hızını buna göre düzenler. • Normal solunum otomatik ve istem dışı gerçekleşir. Ancak solunum bir dereceye kadar istemli olarak da kontrol edilebilir.

31. Solunumun Değerlendirilmesi Bazı tanımlar • Takipne: Solunum sayısının normalin üzerine çıkması, • Bradipne: Dakikadaki solunum sayısının azalması, • Hiperpne: Solunumun derinliğinin artması, • Apne: Solunumun geçici olarak durmasıdır.

32. Solunumun Değerlendirilmesi • Solunumun spanton olması gerekir, solunum sırasında herhangi bir ağrı zorlanma olmamalıdır. • Yardımcı solunum kaslarının ve burun kanatlarının solunuma katılması, solunumun zorlukla gerçekleştiğini gösterir.

33. Solunumun Değerlendirilmesi • Havayolunun parsiyal tıkanmasında solunum kesik kesik olur ve hırıltı sesi duyulur. • Tam tıkanmada ise, solunum olmaz, hasta hızla siyanotik olur ve iki eli ile boğazına sarılır.

34. Solunumun Değerlendirilmesi • Solunumun çok fazla ve yüzeysel olmaması gerekir. • Yüzeysel ve hızlı solunum şokta görülür. • Derin solunum ise bir takım akciğer hastalıklarında görülebilir.

35. Solunumu Etkileyen Faktörler • Yaş: • İlaçlar: narkotikler solunum hızı ve derinliğini azaltır. • Bronşları dilate etmek için kullanılabilen sempatomimetik ilaçlar (albuterol gibi) bireyin soluk alıp verme yeteneğini artırır. • Stres: Solunum hız ve derinliğini artırır. • Vücudun pozisyonu

36. DEVAM • Ateş: Ateşli olan bireyde solunum sistemi ekstra ısıyı vücuttan atmaya çalışır, bu nedenle solunum hızı artar. • Egzersiz: egzersiz durumlarında dokuların oksijen ihtiyacı artar. Azalan oksijen ihtiyacını karşılamak için solunum hızı ve derinliği artırılarak dokulara gerekli oksijen desteği sağlanır. • Cinsiyet: erkeklerin akciğer kapasitesi kadınlara göre daha geniş olduğundan solunum hızı erkekte dah düşük olabilir.

37. KAN BASINCI • Dolaşımdaki kanın arter duvarına yaptığı basınçtır. • Kan basıncındaki değişiklik, kan hacminde, damarların kapasitesinde veya kalbin kan pompalama gücündeki değişiklikleri yansıtır.

38. Kalbin Kompanzan Yanıtı Kan kaybı veya başka bir yetersizlikten dolayı, volümde düşüş olduğunda, öncelikle kalp bunu karşılamaya çalışır, kalp daha hızlı ve yüzeysel atar, solunum sayısı artar.

39. KAN BASINCI • Kan basıncı sistolik ve diastolik olarak ölçülür. • Sistolik basınç ventriküler kontraksiyon sırasındaki basınçtır, diastolik basınç ise ventriküler relaksasyon sırasındaki basınçtır. • Sistolik basınç arterlerin maruz kaldığı maksimum basınçtır, diastolik basınç ise en düşük basınçtır.

40. Kan Basıncı • Kan basıncı mmHg (milimetre civa) olarak ifade edilir. • Sistolik ve diyastolik kan basıncı arasındaki fark nabızbasıncıdır. • Kan akımı, kardiyak outputa eşittir. Kardiyak output ise her bir kalp atımında ventrikülün pompaladığı kan miktarı ve kalp hızıdır.

41. KAN BASINCI Nadir durumlar dışında üst ekstremitelerin üst bölümünden ölçülür. Eğer her iki üst ekstremitede yaralanmış ise, o zaman manşon femoral bölgeye sarılır ve poplitial veya dorsalis pedisten ölçüm yapılır.

42. KAN BASINCI • Hasta için uygun manşonu seçmek önemlidir. • Çocuklar ve çok şişman hastalar için uygun manşonlar kullanılmalıdır. • Manşonun uzunluğu hastanın kolunun çevre uzunluğundan en az %20 daha uzun olmalıdır.

43. KAN BASINCI • Dar olan manşonlarda sonuç daha yüksek, geniş olanlarda da daha düşük çıkabilir. • Manşon ekstremiteye, anticubital bölgenin üç cm üzerinde olacak şekilde sarılmalıdır.

44. KAN BASINCI Kan basıncı ölçümü iki şekilde yapılabilir. • Palpasyon ile, • Steteskop yardımı ile oskültasyon

45. KAN BASINCI • Oksiltasyon ile kan basıncı ölçümü yapılırken önce mutlaka palpasyon ile brakial arter bulunmalı, steteskopun diyaframı onun üzerine konulmalıdır. • Diyafram kesinlikle manşonun altında kalmamalıdır.

46. Kan Basıncı ve Nabız • Sistolik kan basıncı 90 mmHg’nın altına düşerse radial arterden, • 70 mmHg’nın altına düşerse radial ve femoral arterden. • 50 mmHg’nın altına düşerse de hiçbir nabız noktasından nabız alınamayabilir.

47. Kan Basıncını Etkileyen Faktörler • Yaş: Yaşlara göre kan basıncının normal değerleri değişebilmektedir. • Otonom Sinir Sistemi: Sempatik sinir sistemi aktivitesinde artma; kalp hızının artması, kalp kaslarının daha güçlü kasılması, su ve sodyum retansiyonuna neden olur. • Bu da kan volümünün artırır.

48. devam • Dolaşım Volümü: Kan ya da sıvı kaybı nedeniyle dolaşım volümünün azalması kan basıncında düşmeye neden olur. konjestif kalp yetmezliği ya da böbrek yetmezliği durumlarında görülen aşırı sıvı da kan basıncının yükselmesine neden olur. • İlaçlar: Örneğin diüretiklerin kan volümünü düşürdüğü; kardiyak ilaçların kalp hızı ve kasılma gücünü etkilediği; narkotik analjeziklerin ağrı ve sempatik sinir sistemi aktivitesini azalttığı için belirtilmektedir.

49. Vücut sıcaklığının düzenlenmesi • Birçok vücut sisteminin koordinasyonunu gerektirir. • İç ısının normal kalabilmesi için ısı üretimi ile kaybının dengeli olması gerekir. • Beyinde pitüter bezinde yerleşmiş olan hipotalamus vücudun termostatı gibidir. • Vücut sıcaklığındaki çok küçük değişimleri algılayabilir ve homeostazı sürdürmek için sinir sistemi, dolaşım sistemi, cilt ve ter bezlerine gerekli uyarıları gönderir.

50. Isı Üretimi • Vücut hücrelerinde meydana gelen kimyasal reaksiyonların yan ürünü olarak sürekli ısı üretilir. • Bu kollektif süreç metabolizma olarak bilinir. Isı üretim hızı bireyin metabolik hızı ile belirlenir. • Bazal metabolik hız (BMH) uyanık durumda ve mutlak dinlenme halinde iken vücudun kullandığı/harcadığı enerji miktarıdır. Egzersiz, troid hormonlarında artma, ve sempatik sinir sisteminin uyarılması ısı üretimini arttırabilir.