İLK MÜDAHALECİLER İÇİN YAŞAM KURTARAN ÖNLEMLER VE ÇOK SAYIDA KAZAZEDE ARASINDA ÖNCELİK BELİRLEME (TRİAJ)

1. İLK MÜDAHALECİLER İÇİN YAŞAM KURTARAN ÖNLEMLER VEÇOK SAYIDA KAZAZEDE ARASINDA ÖNCELİK BELİRLEME (TRİAJ) SSG-TAG / Bölüm 3

2. TRİAJ NEDİR? TRİAJ: Fransızcada seçme, ayırma anlamına gelmektedir. Ortamda çok sayıda yaralı (hasta) bulunduğunda, önce kime yardım yapılacağını belirlemek amacıyla uygulanır. AMAÇ: En çok sayıdaki kişiye en çok faydayı sağlamaktır.

3. AMAÇ • Bu bölümün amacı afetlerde alınacak sağlık önlemlerinden en önemlilerini öğretmektir. • Bölümün ağırlıklı konusu Triaj’dır. • Dünyada en yaygın kullanılan triaj yöntemi olan “BSHM: Basit Sınıflandırma ve Hızlı Müdahale” tanıtılacaktır. • Afetlerde İlkyardım Eğitimi, bu bölümün amacı değildir!

4. AMAÇ • BSHM yöntemi yaralının: • Üç yaşamsal fonksiyonunun değerlendirilmesi ve • Yaşam kurtaran önlemlerin uygulanması tekniklerini içermektedir. • Bu nedenle önce bu teknikler tanıtılacak, sonra yöntemin uygulanışı öğretilecektir.

5. 3. Bölümün Hedefleri • Yaralıların ağırlığına göre sınıflandırılabilmesi için “SDB: Solunum, Dolaşım, Bilinç Değerlendirme” tekniğinin öğrenilmesi ve uygulanabilmesi. • “Yaşam Kurtaran Önlemler”in (havayolunun açılması, kanama kontrolü ve şok müdahalesi) öğrenilmesi ve uygulanabilmesi. • Yaralılara acil tıbbi müdahale ve hastaneye nakil önceliğini belirlemede kullanılan bir ”Tıbbi OlmayanTriaj” yöntemi olan “BSHM: Basit Sınıflandırma ve Hızlı Müdahale Sistemi”nin öğrenilmesi ve uygulanabilmesi. • Önemli ”Halk Sağlığı” konularının öğrenilmesi. • ”Afet Sonrası Psikolojik İlkyardım” stratejilerinin öğrenilmesi.

6. HEDEF 1:SDB Değerlendirme • SOLUNUM • DOLAŞIM • BİLİNÇ DÜZEYİ

7. Yaralının Değerlendirilmesinde Bireysel İlk Yardımdan Farklı Yaklaşım: NEDEN VE NASIL? • “BSHM” İlkyardımcı sayısı yetersiz • Responce Ön Bilinç Kontrolü • Breathing Solunum Kontrolü Destek Yok! • Airway Havayolu Kontrolü • Circulation Nabız Kontrolü Destek Yok! Toplumun önceliği vardır: En çok kişiye yardım hedeflenir. • “Temel Yaşam Desteği” İlkyardımcı sayısı yeterli • Responce Bilinç Kontrolü • Airway Havayolu Kontrolü • Breathing Solunum Kontrolü, Gerekirse Destek • Circulation Nabız Kontrolü Gerekirse Destek Bireyin önceliği vardır: En ileri yardım hedeflenir.

8. SDB Değerlendirme İlk Temas / Ön Bilinç Kontrolü • Bir kol boyu mesafeden • Kişi sarsılır, • “Nasılsın?” diye seslenilir.

9. SDB Değerlendirme Solunum Kontrolü Bulunduğu pozisyonda: • BAK! • DİNLE! • HİSSET!

10. SDB Değerlendirme Solunum Sayısının Kontrolü Solunum sayılır: • Yetişkinlerde normal solunum, dakikada 16-20 arasıdır.

11. SDB Değerlendirme Dolaşım / Kılcaldamar Renk Dönüm Testi • Parmağın üst kısmına bastırıp bırakılır. • Beyazlaştıktan sonra eski rengine dönme süresi kontrol edilir.

12. SDB Değerlendirme Dolaşım / Kılcaldamar Renk Dönüm Testi

13. Renk Dönüm Testi Şimdi Birlikte Deneyelim! İşaret Parmağınızın ucunu sıkıp bırakın ve rengin geri dönüşünü izleyin. Renk dönümü 2 sn. içinde gerçekleşmelidir.

14. SDB Değerlendirme Dolaşım / Bilekten Nabız Kontrolü • Kontrol 3 parmakla yapılmalıdır. • İşaret, orta, ve yüzük parmağı kazazedenin bileğinde başparmak hizasına konur. • Parmaklar bileğe oturacak şekilde bileğin ortasına doğru kaydırılır. • Fazla bastırılmadan nabız hissedilmeye çalışılır.

15. Bilekten Nabız Kontrolü Şimdi Birlikte Deneyelim! İşaret, orta ve yüzük parmağınızı bilekte başparmak hizasından ortaya doğru kaydırın. Nabız hareketini hissetmeye çalışın.

16. SDB Değerlendirme Bilinç Düzeyi Kontrolü • Bilinç düzeyini kontrol etmek için kişiye “elimi sık!” gibi basit bir komut verilir.

17. SDB Değerlendirme Bilinç Düzeyi Kontrolü • Zaman varsa kişiye zaman, yer ve durumu sorulur. Zihnin açık olup olmadığı anlaşılmaya çalışılır. Cevaplar Evet / Hayır şeklinde olmamalıdır.

18. HEDEF 2 Yaşam Kurtaran Önlemler Üç Hayati Tehlike: • Havayolunun Kapanması • Kanama • Şok

19. Travma Sonrası Yaralıların Durumu • 1.Evre - DAKİKALAR içinde ölüm. • 2. Evre - SAATLER içinde ölüm. • 3. Evre - GÜNLER içinde ölüm. Doğru şekilde müdahale edildiğinde, kazazedelerin %40’ının kurtarılma şansı vardır. Bu nedenle yaşam-kurtaran önlemler çok önemlidir.

20. Üç Hayati Tehlike Havayolu Havayolu Pharynx (Boğaz) Larynx Dil (Gırtlak) Trachea Bronşlar (Nefes Borusu) Akciğerler • Beynin çalışması için oksijene ihtiyacı vardır. • Beyin 10 dk. oksijensiz kalırsa hücrelerinin tamamı ölür. • Bu süre içerisinde havayolunun açılması hayat kurtarabilir.

21. Yaşam Kurtaran ÖnlemlerHavayolunun Açılması Baş Geri – Çene Yukarı Pozisyonu: • Bir el kazazedenin alnına yerleştirilir. • Diğer el çene altına yerleştirilir. • Çene yukarı kaldırılırken baş da yavaşça geriye itilir.

22. Yaşam Kurtaran ÖnlemlerHavayolunun Açılması • Soluk almaya başlarsa, hava yolunun açık durması için başın arkada kalması sağlanır.

23. Hatırlayalım! Şimdi Birlikte Hatırlayalım! İlk Temas / Ön Bilinç Kontrolü Bak! Dinle! ve Hisset! / Solunum Kontrolü Solunum Varsa SAY! / Yoksa Havayolunu Aç! Baş-Geri Çene-Yukarı Pozisyonu Baş-Geri Çene-Yukarı Pozisyonu (TEKRAR) Havayolunu açık tut

24. Üç Hayati Tehlike Kanamalar • Bir yetişkinin vücudunda ortalama 5 litre kan vardır. • Sadece bir litre kan kaybında bile ölümcül şok gelişebilir. • Kanama iç veya dış kanama şeklinde olabilir.

25. Kanamalar Kanamanın büyüklüğü hasar gören damarın tipine göre değişir. • Atardamarlar • Toplardamarlar • Kılcaldamarlar

26. Yaşam Kurtaran Önlemler Kanamanın Durdurulması - 1 • Doğrudan Baskı • Doğrudan yara üzerine • Emici bir malzeme ile • Steril veya • Temiz veya • Ne olursa • Veya el ile bastırılır.

27. Yaşam Kurtaran Önlemler Kanamanın Durdurulması - 2 • Doğrudan baskı uygulanır • Yara kalp seviyesinden olabildiğince yukarı kaldırılır. • Bölge hareketsiz tutulur. • Kanamanın durması dakikalar sürebilir, sabırlı olun!

28. Yaşam Kurtaran Önlemler Kanamanın Durdurulması - 3 Doğrudan baskının uygulanamadığı durumlarda veya ek önlem olarak: • Yaraya en yakın baskı noktası üzerine kuvvetlice baskı uygulanır.

29. Yaşam Kurtaran Önlemler Kanamanın Durdurulması - 4 Doğrudan Baskı Kaldırma Baskı Noktası Tekniklerin birlikte kullanılması: • Kanamaların %95’i yara üzerine doğrudan baskı ve kalp seviyesinden yukarı kaldırıp hareketsiz tutmak yolu ile kontrol altına alınabilir. • Şiddetli kanamalarda aynı zamanda baskı noktasına baskı uygulanır.

30. Kanamanın Durdurulması BASKI NOKTALARI Şimdi Birlikte Deneyelim!

31. Üç Hayati TehlikeŞok • Vücuttaki yetersiz kan dolaşımıdır. • Hücrelere yetersiz oksijen gider, hücreler beslenemez. • Hücrelerdeki ısı ve atık maddeler yeterince uzaklaştırılamaz.

32. Şok – Belirtiler • Soluk, soğuk, nemli cilt • Hızlı ve yüzeysel solunum • Hızlı nabız • Bulantı, kusma • Susuzluk Hissi • Değişken bilinç durumu • Zihin karışıklığı • Zaman ve mekandan habersizlik durumu

33. Yaşam Kurtaran Önlemler Şok’ ta Müdahale • ADIM 1: Kazazede şok pozisyonuna getirilir: Kişi sırtüstü yatırılır, Ayakları kaldırılır, Havayolu açık tutulur. • ADIM 2: Görünen kanamalar kontrol altına alınır. • ADIM 3: Vücut ısısı korunur. • ADIM 4: Kaba ve aşırı hareketlerden kaçınılır.

35. Kavramları Hatırlayalım:TRİAJ: Çok sayıda yaralı/hasta arasında öncelik belirleme BSHM: Basit Sınıflandırma ve Hızlı Müdahale Sistemi HEDEF 3 TRİAJ

36. BASİT SINIFLANDIRMA ve HIZLI MÜDAHALE SİSTEMİ (BSHM) • BSHM uygulaması dünyada en yaygın kullanılan TRIAJ yöntemidir. • Solunum, Dolaşım ve Bilinç (SDB) durumuna göre yaralıları sınıflamayı amaçlar. • 1983 yılında California’da geliştirilmiştir. (START)

37. Afetlerde Tıbbi Olmayan Yaralı Sınıflandırması - TRİAJ • Triaj, müdahale ve nakil öncesinde, kazazedeler arasında öncelik belirleme işidir. • Her kazazedeye, sağlık durumundaki aciliyete göre bir renk verilir. Yöntem uygulanırken karar verildiği anda kişinin triajı biter, ve bir sonraki kazazedeye geçilir. Değerlendirme sonucunda kişiler farklı renklerde kodlanmış 4 gruptan birisine ayrılır. Acil = A İkincil = İ Hafif = H Nefes Yok = NY

38. Çok Sayıda Kazazede ArasındaTRİAJ • Hafif –Hayati tehlike yoktur. Ancak durumları kötüleşebilir. Gözetim altında tutulmalıdır. İhtiyaç olduğunda yardım edebilirler. • İkincil– Hayati tehlike yoktur. Ancak durumları kötüleşebilir. Acil grubun müdahalesinin tamamlanmasını beklerler. Gözetim altında tutulmalıdır. • Acil – Hayati tehlike içinde olanlardır. En kısa zamanda, doktor müdahalesi gerekir. Ölüm ya da kalıcı sakatlık riski vardır. Her konuda öncelik onlarındır. • Siyah –Solunumu alınamayan kazazedeler. Gözetim altında tutulmalıdır.

39. Önce Emniyet! • Kurtarmacılar kendilerini ve yaralıları korumak için, MUTLAKA kişisel emniyet malzemelerini kullanmalıdır. • Lateks eldiven, iş eldiveni, iş gözlüğü, kask, toz maskesi, çelik burunlu ayakkabı. • Bir kutu lateks eldiven taşıyın. • Müdahale edilen her kazazede için ayrı lateks eldiven kullanılmalıdır.

40. Yaralı Sınıflandırmasında Kullanılabilecek Malzemeler • Renkli Kurdeleler • 10 cm² Büyüklüğünde Renkli Kağıtlar • Renkli Etiketler • Renkli Kalın Bantlar

41. Yaralı Sınıflandırmasında Kullanılabilecek Malzemeler

42. Tıbbi Olmayan Yaralı Sınıflandırmasında Triaj Değerlendirmesi: S D B • SOLUNUM • DOLAŞIM • BİLİNÇ DURUMU

43. Afetlerde Tıbbi Olmayan Yaralıların Sınıflandırılması - TRİAJ ÖNCE SESLİ TRİAJLA BAŞLA! KENDİNİ TANIT VE YÜRÜYEBİLENLERİN SANA DOĞRU GELMESİNİ SÖYLE YÜRÜYEMEYENLER SİZE DOĞRU YÜRÜYENLER 1. SOLUNUM BAK, DİNLE, HİSSET HAFİF NEFES YOK HAVAYOLUNU AÇ (2 KEZ) NEFES VAR NEFES YOK NEFES GELDİ HAVAYOLUNU AÇIK TUT DAKİKADA 10-30 ARASI DAKİKADA 10-30 ARASI DEĞİL! ÖLÜ ACİL ACİL 2. DOLAŞIM KILCALDAMAR RENK DÖNÜM TESTİ VEYANABIZ KONTROLÜ 2SANİYENİN ALTINDA VEYA NABIZ VAR 2 SANİYENİN ÜSTÜNDE VEYA NABIZ YOK! ACİL 3. BİLİNÇ BASİT KOMUTLARA YANIT KOMUTLARA UYUYOR KOMUTLARA UYMUYOR İKİNCİL ACİL

44. Afetlerde Tıbbi Olmayan Yaralıların Sınıflandırılması - TRİAJ Kendini Tanıt ve Yürüyebilenlerin Sana Doğru Gelmesini Söyle ! YÜRÜYEMEYENLER 1. SOLUNUM Bak Dinle Hisset ! NEFES VAR NEFES YOK Havayolunu Aç ( 2 Kez Dene ) DAKİKADA 10-30 ARASI Kılcal Damar Renk Dönüşüm Testi Veya Nabız Kontrolü 2 SANİYENİN ALTINDA VEYA NABIZVAR Basit Komutlara Yanıt SESLİ TRİAJ YÜRÜYENLER HAFİF ÖN BİLİNÇ (Omuzundan Sars Seslen!) DAKİKADA 10-30 ARASI DEĞİL NEFES YOK NEFES GELDİ ACİL ÖLÜ ACİL 2. DOLAŞIM 2 SANİYENİN ÜSTÜNDE VEYA NABIZ YOK ! ACİL 3. BİLİNÇ KOMUTLARA UYMUYOR KOMUTLARA UYUYOR İKİNCİL ACİL

45. TRİAJ SİSTEMATİĞİ - ADIMLAR • Dur, Bak, Dinle, Düşün! • Sesli triaj yap! • Bulunduğun noktadan başla! • Herkes için SDB kontrolü yap! • Tüm kazazedeleri sınıfla! • Sonuçları kaydet!

46. Basit Sınıflandırma veHızlı Müdahale BSHM BSHM FİLMİ İÇİN TIKLAYINIZ!

47. Seslenin ! Yürüyen Yaralıları HAFİF “ H ” olarak değerlendirinve Onları yardımcı olarak kullanın. • SESLENİN (sesli triaj) • NE YAPMALARI GEREKTİĞİNİ SÖYLEYİN • NEREYE GİTMELERİ GEREKTİĞİNİ SÖYLEYİN • YÜRÜYENLERİ “Hafif” “H” OLARAK DEĞERLENDİRİN • BU KİŞİLERİ DAHA SONRA TEKRAR KONTROL EDİN

48. TRİAJ – Sesli Triajla Başlar ! YARDIM EKİBİNDEN GELİYORUMSESİMİ DUYAN "BANA DOĞRU GELSİN!" SİZE DOĞRU YÜRÜYENLER HAFİF YÜRÜYEMEYENLERDEN EN YAKINDAKİYLE TRİAJA BAŞLA !

49. TRİAJ - Havayolu SOLUNUM KONTROLÜ Solunum Var Mı? / Bak, Dinle ve Hisset EVET HAYIR Havayolunu Aç (İki kez dene) Solunum Sayısını Kontrol Et HAYIR EVET Dakikada 10 -30 arası Dakikada 10-30 arası değil “ Nefes Yok=Ölü ” Olarak İşaretle ACİL “A” olarak işaretle DOLAŞIM KONTROLÜNE GEÇ ACİL “A” olarak işaretle

50. TRİAJ - Dolaşım DOLAŞIM KONTROLÜ Renk Dönüm Testi veya Nabız 2 saniyeden uzun veya nabız yok 2 saniyenin altında veya nabız var BİLİNÇ KONTROLÜNE GEÇ ACİL “A” olarak işaretle