PROJEKT :

1. Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżet państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Wytyczne do programów szkoleń, usług doradczych i praktyk zawodowych PROJEKT: Diagnoza dostosowania umiejętności i kwalifikacji zawodowych do wymogów lubuskiego rynku pracy realizowany przez: ASM – Centrum Badań i Analiz Rynku PRIORYTET II – Wzmocnienie Rozwoju Zasobów Ludzkich w Regionach DZIAŁANIE 2.1 – Rozwój umiejętności powiązany z potrzebami regionalnego rynku pracy i możliwości kształcenia ustawicznego w regionie

2. Gospodarka oparta na wiedzy wymaga zwiększenia nakładów na kapitał ludzki, ale inwestycje te powinny być racjonalne i przemyślne. Aby prowadzić do wzrostu gospodarczego, do poprawy produktywności i wzrostu dobrobytu, edukacja musi być skoordynowana z potrzebami gospodarki, dostosowywać się do zmian zachodzących na rynku pracy.

3. Wśród najważniejszych wyzwań rozwojowych województwa lubuskiego, obok zapewnienia przestrzennej, gospodarczej i społecznej spójności regionu, rozwoju przedsiębiorczości oraz efektywnego wykorzystania zasobów środowiska naturalnego i kulturowego, wskazuje się podniesienie poziomu wykształcenia społeczeństwa i zwiększenie potencjału innowacyjnego nauki i gospodarki. /Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego, 2000/

4. Analiza SWOT dla wykształcenia i edukacji w województwie lubuskim MOCNE STRONY • Równomierna sieć szkół ponadpodstawowych. • Rozwijające się ośrodki akademickie. • Uniwersytet Europejski Viadrina – Frankfurt/Słubice.

5. Analiza SWOT dla wykształcenia i edukacji w województwie lubuskim SŁABE STRONY • Niski wskaźnik osób z wyższym wykształceniem. • Zbyt duży udział zasadniczego szkolnictwa zawodowego. • Niedostateczne nasycenie niektórych kierunków samodzielną kadrą naukową • Brak takich kierunków kształcenia wyższego jak prawo i ekonomia.

6. Z Raportu Ranking zawodów deficytowych i nadwyżkowych w województwie lubuskim w 2005 roku: Struktura kształcenia w Lubuskiem nie do końca odpowiada potrzebom regionalnego rynku pracy. „Rynek pracy w lubuskim charakteryzuje się głęboką nierównowagą między popytem i podażą w przekroju zawodowym.” Wobec takiej sytuacji niezbędne jest podjęcie działań prowadzących do ograniczenia problemu niedopasowania struktury kształcenia do struktur zatrudnienia, potrzeb gospodarki i popytu na określone kwalifikacje zawodowe w regionie.

7. Budowa gospodarki opartej na wiedzy wymaga ukierunkowania regionalnej polityki edukacyjnej na następujące cele: • Powszechny dostęp do edukacji i szkoleń. • Podniesienie poziomu wykształcenia i kwalifikacji zawodowych mieszkańców województwa. • Poprawa jakości kształcenia, ze szczególnym uwzględnieniem szkolnictwa zawodowego oraz wyższego, przygotowującego absolwentów do wejścia na rynek pracy. • Skoordynowanie systemu kształcenia z potrzebami regionalnej gospodarki, • Rozwój kształcenia ustawicznego.

8. Szkolnictwo wyższeWyniki badania studentów • Większość (62,1%) badanych studentów dobrze oceniła poziom przygotowania zawodowego absolwentów przez własną uczelnię. • Ponad połowa studentów planuje podjąć pracę odpowiadającą ich kierunkowi wykształcenia (59%).

9. Większość studentów ma świadomość trudności na rynku pracy i dość nisko ocenia swoje szanse na znalezienie zatrudnienia w wyuczonym zawodzie na różnych rynkach pracy: w miejscu swego zamieszkania, w swoim powiecie, w województwie oraz na ogólnopolskim rynku pracy. ↓ Studenci widzą brak zapotrzebowania na swoje kwalifikacje i swój kierunek wykształcenia na regionalnym rynku pracy, dostrzegają rozbieżność między systemem edukacyjnym a potrzebami rynku pracy w regionie.

10. Niekorzystna struktura kierunkowa studiów • W województwie lubuskim najwięcej osób studiuje na kierunkach: ekonomicznych i administracyjnych, pedagogicznych, informatycznych oraz humanistycznych. • Bardzo niski jest odsetek osób studiujących na kierunkach techniczno-inżynieryjnych, z zakresu nauk ścisłych i matematyki. • „Uczelnie podejmując decyzje odnośnie kierunków kształcenia kierują się przede wszystkim subiektywną oceną preferencji maturzystów, opłacalnością finansową otwarcia kierunku, w najmniejszym stopniu zaś, jeżeli w ogóle, opinią pracodawców” /Raport Zatrudnienie w Polsce 2005/

11. Niewłaściwe decyzje edukacyjne młodzieży? • Młodzież wybierając kierunek studiów rzadko bierze pod uwagęswoje przyszłe szanse na rynku pracy, a przede wszystkim własne zainteresowania. • Często o wyborze kierunku studiów decyduje przypadek, moda na dany kierunek, czy jego prestiż, lub taki sam wybór znajomych. • W związku z upowszechnianiem się kształcenia na poziomie wyższym, na dzisiejszym rynku pracy wykształcenie wyższe przestało być gwarantem znalezienia zatrudnienia i stosunkowo wyższych zarobków. Obecnie liczy się nie tyle dyplom ukończenia wyższej uczelni, ale ukończony kierunek i tryb studiów, dodatkowe umiejętności i kwalifikacje ściśle związane z wykonywanym zawodem

12. Szkolnictwo wyższe - WYTYCZNE • Systematyczna analiza zmian zapotrzebowania na kwalifikacje zawodowe, na określonych specjalistów na regionalnym rynku pracy. • Dopasowanie kierunków kształcenia do potrzeb regionalnego rynku pracy. • Wspieranie kierunków kształcenia określanych jako priorytetowe w UE (nauki przyrodnicze, matematyczno-fizyczne, techniczne).

13. Szkolnictwo wyższe - WYTYCZNE • Nawiązanie współpracy z przedsiębiorcami w regionie w celu uaktualniania programów nauczania i wyposażenia absolwentów w wiedzę, umiejętności, postawy i zachowania oczekiwane przez pracodawców. • Upowszechnianie wśród studentów znajomości języków obcych oraz obsługi komputera. • Współpraca między placówkami edukacyjnymi i instytucjami poradnictwa zawodowego; rozpowszechnianie informacji wśród młodzieży o istnieniu takich instytucji.

14. Szkolnictwo zawodowe na poziomie średnimWyniki badania uczniów • Uczniowie szkół zawodowych województwa lubuskiego są oni w dużej mierze zadowoleni z poziomu przygotowania zawodowego absolwentów, jakie daje ich szkoła. • 41,5% uczniów średnich szkół zawodowych i 47,6% uczniów zasadniczych szkół zawodowych planuje pracować w wyuczonym zawodzie. • Lubuska Regionalna Strategia Innowacji: jedną ze słabych stron regionu lubuskiego jest niewystarczające praktyczne przygotowanie absolwentów do pracy w przedsiębiorstwach.

15. Praktyki zawodowe • Uczniowie doceniają znaczenie praktyk zawodowych, widząc w nich możliwość: • poznania środowiska pracy (75,4%), • uzupełnienia wiedzy teoretycznej (53,1%), • zwiększenia swoich szans na zatrudnienie w danej firmie (40,8%), • poznania nowych ludzi (32,9%), • poznania przepisów i procedur w praktyce (18,9%). • Mankamenty praktyk zawodowych wg uczniów to: • krótki czas trwania praktyk (46,1%), • przydzielanie praktykantom jedynie błahych zadań (45,2%), • niechętne nastawienie pracowników do praktykantów (25,4%), • brak określonego programu odbywanych praktyk zawodowych (21,9%),

16. Lubuscy przedsiębiorcy niechętnie organizują praktyki zawodowe: w badanej grupie pracodawców praktykantów przyjmowało 53,9% małych, średnich i dużych przedsiębiorstw i 30,8% firm zatrudniających do 9 pracowników. Istotną kwestią jest zachęcenie przedsiębiorców w regionie do włączenia się w proces kształcenia zawodowego. Współpraca między szkołami i przedsiębiorstwami w regionie odgrywa dużą rolę w dopasowywaniu systemu edukacji do potrzeb regionalnej gospodarki. Pozwala na lepsze przygotowanie absolwentów do podjęcia pracy zawodowej i zdobycie przez nich praktycznych umiejętności wymaganych przez pracodawców.

17. Szkolnictwo zawodowe • Szkolnictwo zawodowe nie powinno kształcić fachowców o wąskiej specjalności. • Dziś konieczne jest nie kształcenie w zawodzie, ale nabywanie kwalifikacji zawodowych – zespołu umiejętności umysłowych i praktycznych, opartych na odpowiadającej im wiedzy teoretycznej i praktycznej, dostosowanych do skutecznego rozwiązywania określonych zadań zawodowych • Uczniowie zasadniczych i średnich szkół zawodowych powinni nabywać w procesie kształcenia kompetencje kluczowe, na które składają się, wiedza, umiejętności (np. języki obce, technologie informacyjno-komunikacyjne), w tym umiejętności praktyczne i postawy pozwalające na swobodne i świadome poruszanie się na polskim i międzynarodowym rynku pracy.

18. Trzy czynniki decydujące o jakości kształcenia zawodowego: • przygotowanie teoretyczne, dające wiedzę zawodową umożliwiającą zdobywanie różnych zawodów o szerokim profilu; • przygotowanie praktyczne, pozwalające na sprawne wykonywanie określonych prac, specjalności, czynności, zadań, obsługiwanie określonych maszyn i urządzeń, itp.; • przygotowanie społeczne, obejmujące znajomość stosunków pracy w przedsiębiorstwie (instytucji), organizacji stanowisk pracy, znajomość i respektowanie określonej hierarchii i dyscypliny w miejscu pracy. /M. Kabaj 2002/ ↓ Niezbędne jest wprowadzenie dualnego systemu kształcenia – w którym kształcenie ogólne i zawodowe odbywa się zarówno w szkole, jak i w miejscu pracy.

19. Kształcenie zawodowe na średnim poziomie - WYTYCZNE • Dostosowywanie kierunków kształcenia zawodowego i programów nauczania do popytu na określone kwalifikacje na regionalnym rynku pracy. • Nawiązanie współpracy z przedsiębiorcami w regionie w celu realizacji dualnego systemu kształcenia. • Konieczność ciągłego dokształcania nauczycieli, przygotowania ich realizacji programów, dostosowanych do zmieniającej się rzeczywistości i potrzeb rynku pracy.

20. Kształcenie zawodowe na średnim poziomie - WYTYCZNE • Umożliwianie uczniom szkół zawodowych zdobywania kompetencji kluczowych, w tym znajomości języków obcych oraz korzystania z technik społeczeństwa informacyjnego. • Integracja systemu kształcenia tradycyjnego z ustawicznym i propagowania uczenia się przez całe życie wśród uczniów szkół zawodowych • Badanie losów i karier zawodowych absolwentów szkół zawodowych.

21. Wyniki badań przeprowadzonych wśród uczniów i studentów • Wybory rodzaju szkoły i kierunku kształcenia nie zawsze są racjonalne i przemyślane - Młodzi ludzie kierują się przede wszystkim własnymi zainteresowaniami. Często u podstaw ich decyzji leży taki sam wybór znajomych, odpowiadająca im procedura kwalifikacyjna, czy moda na dany kierunek kształcenia. • Młodzież nie ma przemyślanej, opracowanej własnej drogi zawodowej - Pytana o plany zawodowe po ukończeniu edukacji, często nie potrafi odpowiedzieć lub stwierdza, że przyjmie jakąkolwiek pracę.

22. Raport dotyczący realizacji Programu „Pierwsza Praca” w województwie lubuskim, 2005, WUP w Zielonej Górze: „Podejmowane przez młodych ludzi starania w znalezieniu zatrudnienia kończą się często niepowodzeniem. Większość z nich trafia do rejestrów urzędów pracy. Brak znajomości wymogów rynku pracy powoduje, że młodzi ludzie wybierają niewłaściwe kierunki kształcenia lub przekwalifikowania. Również często młodzi ludzie z jednej strony nie zdają sobie sprawy z własnych atutów i możliwości, z drugiej nie znając realiów rynku pracy mają zbyt wygórowane wymagania i często przyjmują postawę roszczeniową. Jednocześnie część z młodych ludzi wykazuje niską motywację do samodzielnego i aktywnego poszukiwania pracy, małą mobilność oraz reprezentuje bierną postawę na proponowaną pomoc.”

23. Poradnictwo zawodowe w woj. lubuskim • 9 Szkolnych Ośrodków Kariery • 5 Akademickich Biur Karier • Ochotnicze Hufce Pracy • Urzędy pracy • Centra informacji i planowania kariery zawodowej • Mieszkańcy województwa mają do dyspozycji wiele różnych instytucji, wspierających ich w podejmowaniu decyzji edukacyjnych i zawodowych, planowaniu drogi zawodowej, poszukiwaniu pracy. • Istotną kwestią jest zapewnienie do nich powszechnego dostępu, także mieszkańcom obszarów wiejskich oraz osobom niepełnosprawnym. • Działaniem na rzecz powszechnego dostępu do poradnictwa zawodowego jest włączanie go do systemu edukacji szkolnej.

24. Poradnictwo zawodowe - WYTYCZNE • Zatrudnienie doradców zawodowych w szkołach gimnazjalnych i średnich – dostęp młodzieży do informacji o sytuacji na rynku pracy i umiejętność określenia własnych predyspozycji pozwoli na bardziej świadome decyzje o wyborze kierunku kształcenia i zawodu. • Umożliwienie studentom kontaktu ze specjalistą w zakresie orientacji i poradnictwa zawodowego. • Włączenie do programów nauczania zajęć z zakresu orientacji zawodowej, organizowanie w szkołach spotkań z osobami wykonującymi różne zawody. • Przygotowanie kadry nauczycielskiej do zadań z zakresu poradnictwa zawodowego.

25. Poradnictwo zawodowe - WYTYCZNE • Współpraca między placówkami edukacyjnymi i instytucjami poradnictwa zawodowego; rozpowszechnianie informacji wśród młodzieży o istnieniu takich instytucji. • Powszechny dostęp do poradnictwa zawodowego dorosłych mieszkańców regionu, zwiększenie kadr doradców zawodowych, pośredników pracy zarówno w powiatowych urzędach pracy jak również w Centrach Informacji i Planowania Kariery zawodowej. • Rozwijanie poradnictwa zawodowego na odległość, promowanie i udostępnianie tej usługi przede wszystkim wśród osób niepełnosprawnych.

26. Kształcenie ustawiczne (life-long learning) • „Konieczne jest kształcenie bardziej otwarte i bardziej elastyczne, takie, które zachęcałoby do nabywania kompetencji w ciągu całego życia” /Biała Księga, KE/ • Wymagania współczesnej konkurencyjnej gospodarki powodują, że człowiek musi uczyć się przez całe życie musi wciąż odnawiać, aktualizować, poszerzać, wzbogacać swoje kwalifikacje zawodowe. • Kształcenie ustawiczne odnosi się do wszystkich form doskonalenia zawodowego: • szkolnych (nauka w formalnym systemie edukacji szkolnej), • pozaszkolnych (kursy, szkolenia, seminaria, konferencje) • poprzez samokształcenie (korzystanie z różnego typu kursów multimedialnych, audycji naukowych, książek, czasopism specjalistycznych, itp.)

27. Rozwój kapitału ludzkiego w regionie lubuskim wymaga, z jednej strony promowania kształcenia przez całe życie wśród mieszkańców województwa i upowszechniania informacji o dostępnych możliwościach edukacji ustawicznej w regionie, z drugiej – zwiększania dostępu do różnych form kształcenia ustawicznego, szczególnie na obszarach wiejskich i w małych miejscowościach oraz dbania o ich jakość i powiązanie z potrzebami regionalnego rynku pracy.

28. Wyniki badań – uczniowie i studenci • Większość badanych uczniów (66%) i studentów (63,7%) nie odbywała żadnych szkoleń w ciągu ostatnich 24 miesięcy. • Do kursów i szkoleń najwyżej ocenianych przez uczniów i studentów należą: kursy językowe, prawa jazdy oraz obsługi komputera • Dość wysoko młodzi ludzie ocenili szkolenia w zakresie rozwoju osobistego, co pokazuje zapotrzebowanie na rozwijanie kompetencji w tym zakresie.

29. Podnoszenie kwalifikacji przez osoby pracujące • Ponad jedna trzecia pracujących (34,5%) podejmuje działania mające na celu uzupełnienie i doskonalenie kwalifikacji zawodowych. • Osoby pracujące najczęściej korzystają z kursów i szkoleń (44,9%) lub podnoszą swoje wykształcenie, kontynuując naukę szkolną czy podejmując studia (39,6%). • Badani pracownicy za najbardziej korzystne z podejmowanych przez siebie samodzielnie szkoleń uznali szkolenia ze sprzedaży i obsługi klienta, kursy prawa jazdy, szkolenia w zakresie obsługi urządzeń biurowych, ubezpieczeń, praktycznego wykonywania zawodu, rozwoju osobistego, obsługi maszyn i urządzeń oraz finansów i księgowości

30. Inwestycje w kapitał ludzki • 61,5% badanych przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 9 pracowników i 40,1% mikroprzedsiębiorstw korzysta z zewnętrznych szkoleń dla pracowników. • Pracodawcy najczęściej szkolą pracowników na specjalistycznych kursach zawodowych (np. BHP, elektryczne I i II stopnia), na kursach praktycznego wykonywania zawodu oraz finansów i księgowości

31. Kształcenie ustawiczne - WYTYCZNE • Promowanie idei uczenia się przez całe życie wśród młodzieży i dorosłych, ze zwróceniem uwagi na grupy dotknięte ubóstwem, długotrwałym bezrobociem, niepełnosprawnością oraz mieszkańców wsi. • Zwiększanie dostępu do różnych form kształcenia ustawicznego, rozpowszechnianie informacji o możliwościach szkoleniowych • Rozwój różnorodnych form kształcenia ustawicznego, w tym samokształcenia oraz kształcenia na odległość.

32. Kształcenie ustawiczne - WYTYCZNE • Dopasowywanie oferty szkoleniowej do wymogów rynku pracy; np. organizowanie kursów rozwoju osobistego, kształtujących postawy i zachowania interpersonalne potrzebne w pracy zawodowej (asertywność, samodzielność, autoprezentacja, itp.) • zachęcanie regionalnych przedsiębiorców do inwestycji w zasoby ludzkie i korzystania z możliwości dofinansowania szkoleń dla pracowników • Kontrola jakości szkoleń i kursów.

33. Rozwój przedsiębiorczości • Jeden z priorytetów Strategii Lizbońskiej • Przykład województwa lubuskiego pokazuje, że dynamiczny rozwój małych i średnich przedsiębiorstw może być kołem napędowym rozwoju społeczno-gospodarczego regionu. • 18,1% badanych uczniów i 17% studentów wiąże swoją zawodową przyszłość z prowadzeniem własnej działalności gospodarczej

34. Rozwój przedsiębiorczości - WYTYCZNE • Rozpowszechnianie wśród mieszkańców regionu informacji na temat możliwości związanych z prowadzeniem własnej działalności gospodarczej. • Opracowanie programu nauczania przedsiębiorczości na kolejnych poziomach kształcenia szkolnego, który obejmowałby aspekty teoretyczne i praktyczne; włączenie praktyków, osób prowadzących działalność gospodarczą w jego tworzenie oraz w proces dydaktyczny praktyków, osób prowadzących działalność gospodarczą. • Nawiązanie współpracy między szkołami i przedsiębiorstwami w regionie, która umożliwiłaby odbywanie praktyk i staży uczniom i studentom.

35. Rozwój przedsiębiorczości - WYTYCZNE • Współpraca szkolnictwa z urzędami pracy oraz innymi instytucjami wspierania przedsiębiorczości • Przygotowanie kadry nauczycielskiej i akademickiej do propagowania i kształtowania postaw przedsiębiorczych oraz nowych możliwości działania na rynku pracy (eBusiness). • Zachęcanie młodych ludzi do przedsiębiorczości poprzez tworzenie Akademickich Inkubatorów Przedsiębiorstw oraz organizacji o podobnym charakterze działających na poziomie szkolnictwa ponadgimnazjalnego. • Objęcie szkoleniami z zakresu przedsiębiorczości nie tylko młodzieży, ale i bezrobotnych oraz osób niepełnosprawnych. • Umożliwienie jak najszerszego dostępu do szkoleń dotyczących przedsiębiorczości osób z obszarów wiejskich oraz małych miejscowości.

36. Podsumowanie • Przechodzenie do gospodarki opartej na wiedzy wymaga rozwoju kapitału ludzkiego w regionie. • System kształcenia musi być dopasowany do wymogów regionalnego rynku pracy. • Niezbędne jest współdziałanie i współodpowiedzialność wszystkich podmiotów edukacji zawodowej i rynku pracy. • Regionalni przedsiębiorcy muszą aktywnie włączyć się w proces przygotowywania młodych ludzi do podjęcia pracy zawodowej. • System kształcenia tradycyjnego musi zostać powiązany z systemem kształcenia ustawicznego, by umożliwić jednostkom rozszerzanie lub zmianę kwalifikacji zawodowych w warunkach zmieniającego się rynku pracy. • W funkcjonowaniu na rynku pracy i dopasowywaniu się do jego wymogów pomóc jednostkom muszą instytucje poradnictwa zawodowego. • Konieczne jest kształtowanie postaw przedsiębiorczych, by samozatrudnienie stało się realnym scenariuszem działania na rynku pracy dla coraz większej liczby mieszkańców w regionie i stymulowało rozwój gospodarczy.

37. Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżet państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Dziękuję za uwagę PRIORYTET II – Wzmocnienie Rozwoju Zasobów Ludzkich w Regionach DZIAŁANIE 2.1 – Rozwój umiejętności powiązany z potrzebami regionalnego rynku pracy i możliwości kształcenia ustawicznego w regionie