1 / 14

LEKSION III : Analizë e strukturës së fjalës Fjalëformimi me prejardhje

LEKSION III : Analizë e strukturës së fjalës Fjalëformimi me prejardhje. Fjalëformimi.

griffith-trujillo
Download Presentation

LEKSION III : Analizë e strukturës së fjalës Fjalëformimi me prejardhje

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. LEKSION III :Analizëe strukturëssëfjalësFjalëformimime prejardhje

  2. Fjalëformimi Nëpërmjetbashkëlidhjessëllojevetëndryshmetëmorfemavedhetëfjalëvemundtëformohenfjalëtëreja. Kështu, nëpermjetbashkimittëmorfemëspun- dhemorfemëstjetër-o formohetfjala e re puno; nëpërmjetbashkimittëmorfemësri- dhefjalëspunojformohetfjalaripunoj; nëpërmjetbashkimittëfjalëveme, gjithëdheatëformohetfjalamegjithatë. Pra, procesiifjalëformimitlidhet me ndryshimin e njëfjaleekzistuese, pasojë e sëcilësështënjëfjalëdytësore, qëështënëpërdorim, oseqë del edhesikrijimiri. Bashkëlidhjet e morfemaveosetëfjalëvepërndërtimin e fjalëvetërejandjekinrregullaosemodeletëcaktuara. Ngamënyra se sibashkohenmorfemat, dallohenedhemënyrat e formimittëfjalëve.

  3. Nëgjuhënshqipedallojmëkëtomënyrafjalëformimi: 1. Prejardhjen me llojet e saj: • Me prefikse (parashtesa) • Me sufikse (prapashtesa) • Pa afikse (ndajshtesa) • Me cirkumfikse (rrethshtesa) • Me nyja • Kontekstoreose me konversion 2. Kompozimin (përbërjen) • Kompozimi me fjalëtëmëvetësishme • Kompozimi me përngjitje 3. Përzierjen

  4. Mënyra e prejardhjes Prejardhjaështëmënyra e formimittëfjalëvenëpërmjetbashkimittëafikseve (ndajshtesavefjalëformuese) me temafjalëshose me fjalë. Psh: këngëtar(ngatemakëngëdheafiksi tar) Punëtor(tema tor dheafiksi tor) ihapur(afiksi I dhehemahapur )

  5. Prejardhja me prefikse (parashtesa) • Ështëformimiifjalëve me anëprefiksesh (parashtesa) • Për – shkruaj • Shpër-ndaj • Për-hap • Anti-popullor

  6. Prejardhja me sufikse (prapashtesa) • ështëformimiifjalëve me prapashtesa • Vend-os • Hap-je • Mirë-si • Bukur-i

  7. 1. Sufiksetkanëfunksionklasifikues, edhe e formojnëfjalën e re edhepërcaktojnëpjesën e ligjëratëskuajohyn. • P.sh.mesufikset-im, -je formohenfjalët: punim, hapje. • 2. U pasngjitenvetëmtemave e jofjalëve. • 3.Ka sufiksetëcilattërheqintheksin e fjalës • (O`rë) ora`r

  8. Prejardhja pa afikse(ndajshtesa) • ështëformimi I fjalëve pa ndonjëafiks ( ndajshtesë), por me lidhjekuptimoretëmotivueshme • P.sh. Emrirrjedhë (rrjedha e ujit) • foljamyk (emrimyk) • Foljakrip(ukrip) ngaemrikripetj.

  9. Prejardhja me nyja • ështëformimiifjalëve me anëtëparavendosjessënyjave, • p.sh. idalë, • iqeshur, • ihapur, • tëpunuar , • tëmësuar, • tëmësuarit,

  10. Prejardhjakontekstoreose me konversion • ështëpërftimiifjalëvepërmeskalimitnganjëpjesëligjëratenënjëtjetër, nëkushtetëcaktuarakontekstore. • Pra, kyllojformimimundtëtrajtohetsinjëllojprejardhjeje e kushtëzuarngarrethanatëcaktuarasintaksore. Kështu, fjalaafërpërdoretsindajfolje(E mbantegjithmoneafërkëshilltarin,) pornënjëkonteksttjetëredhesiparafjalë(Afërkëshilltaritmbanteedhekodinligjor). • Fjalaplaknënjëkontekstmundtëpërdoretedhesiemër(ishtetepër e dhimbshmetashihjeatëplak, qëtanimezingrihejnëkëmbë), nënjëkonteksttjetër, edhesimbiemer: (Kyburrëplaktanimeritonmëshumërespekt)

  11. Prejardhjakontekstoreose me konversion, sillojformimi, ngjason me formimin pa afikse (ndajshtesa). Ndryshimetlidhenvetëm me kufizimet e formimeve pa ndajshtesëdhe me rrethanënqëkëtoformime, nganjëherë, shoqërohenedhe me ndryshimefonetike. • Kështu, foljetkrip, sit, shosh, qëvijnëngaemratpërkatëskrip, site, shoshe, sifoljenuk e ruajnëzanorentematikefundore-e:

  12. Bënianalizënmorfemuesetëfjalëvetëmëposhtme:

  13. Gjeniparashtesatnëfjalët e grupittëparëdheprapashtesatnëatotëgrupittëdytë. a) përmbledh, nënkryetar, zbardh, skuq, ipaplotë, rindërtoj, mbingarkoj, b) urdhëroj, tregtar, vendos, traktorist, lumturi, hyrje, nisje, ikapshëm, shtëpizë. • Ja tri rrënjë, punë, komb, anë, besë. Gjenidhjetëfjalë duke ibashkuar me këtoparashtesa e prapashtesa : sor, im, ësi, tor, im, tar, ndër, mos • Formonifjalëtëreja duke u shtuarfjalëve: argjend, central, dritë, peshk, akull, Prishtinë, iegër, plak, frikëkëtoprapashtesa , atar, ore, as, is, tar, acak, ëri, are, si. • Plotësonifjalëtqëvijojnë me parashtesat : pa, mos, para, jo, sipër, për. barazi, ibanueshëm, ipijshëm, mirënjohje, besim, normal, shkollor, faqe, caktoj, forcoj, buzë. • Me ndihmën e parashtesave : ç/sh-/zh-formonifjalëtqëtregojnëtëkundërtën e fjalëvetëmëposhtme : organizoj, vulos, qep, dredh, thur, orientoj

  14. Kujdes! • Parashtesazh-vendosetpërparafjalëveqëfillojnë me njëngakëtobashkëtingëllore: f, k, p, q, t, th. • Parashtesazh-vendosetpërparafjalëveqëfillojnë me njëngakëtobashkëtingëllore: b, d, g, gj, v. • Parashtesaç-vendosetpërparafjalëveqëfillojnë me njëngakëtobashkëtingëllore: l, ll, r, rr, m, n, nj, j.

More Related