Implementatiemanagement bij liberaliseringstrajecten

1. Implementatiemanagement bij liberaliseringstrajecten Ministerie van Financiën Bertholt Leeftink

2. Voorbeeld 1 Slechte boekhouding energiemarkt Uit onderzoek van de Consumentenbond blijkt dat 15 procent van de consumenten van plan is over te stappen naar een andere energieleverancier in juli. Dit dreigt tot een chaotische situatie te leiden in de administratie van energie- bedrijven, want die kunnen slechts 5 procent wisselingen verwerken. Bron: Algemeen Dagblad, 16 februari 2004.

3. Voorbeeld 2 Private WAO is juist goedkoper “In tegenstelling tot wat het FD beweerde, ben ik er nog steeds niet uit wat de beste uitvoering van de verzekering voor gedeeltelijk arbeidsongeschikten is: particuliere verzekeraars of de publieke UWV.” Bron: Telegraaf, 13 februari 2004

4. Indeling presentatie • Aanleiding • Implementatiemanagement - afbakening • Analysekader • Toepassing analysekader • Voorlopige conclusies • Voorlopige aanbevelingen

5. Aanleiding • De twee voorbeelden zijn illustratief • Kenniscentrum Ordeningsvraagstukken Project samen met EZ en Financiën Doelstelling is tweeledig: • Inzicht verkrijgen in belangrijkste oorzaken van problemen in overgangssituaties. • Opstellen van aanbevelingen/handreiking.

6. Implementatiemanagement Definitie: Implementatiemanagement betreft vormgeving (vooraf) van een stapsgewijs veranderingsproces, een visie op de ontwikkelingsrichting van de verandering en sturing gedurende het proces.

7. Analysekader • Beleidscyclus • Deeltrajecten • Structuur-Gedrag-Resultaat (SGR)

8. Analysekader: beleidscyclus en deeltrajecten Beleids- evaluatie Beleids- voor bereiding Beleids- bepaling Beleidsuitvoering SGR Deeltraject 1 Deeltraject 2 Deeltraject 3 …… Omgevingsfactoren en exogene ontwikkelingen Tijd

9. Analysekader: SGR-model Omgevings- Factoren kader / Europa

10. Toepassing analysekader (1) Deregulering van het taxivervoer • Waarom de taximarkt? • Afbakening • straattaximarkt in grote steden • periode 1988 t/m 2003 • met name over tarieven en actoren

11. Toepassing: taximarkt (2) Beleidsvoorbereiding leidt tot kabinetsnota: • doelstelling: versterken rol van taxi in het verkeer- vervoerbeleid (ketenmobiliteit) • probleem: veel en gedetailleerde regels

12. Toepassing: taximarkt (3)

13. Toepassing: taximarkt (4) Welke ontwikkelingen in 1999-2002? • Structuur: minder gebruikers, meer taxibedrijven (vooral in steden), stijging van (loon)kosten • Gedrag: chauffeurs wijzen elkaar nog steeds klanten toe op standplaatsen (first in, first out), verstoring van openbare orde, geschillencommissie in 2003 • Resultaat: lagere omzet (in grote steden), zelfde waardering voor kwaliteit (cijfer 7,4), stijging van tarieven

14. Toepassing: taximarkt (5) Mogelijke oorzaken teleurstellende resultaten • Twee structuurkenmerken weinig aandacht (informatie-asymmetrie en transparantie) • Onvoldoende aandacht voor instituties en krachtenveld

15. Toepassing: taximarkt (6) Conclusies: • De beleidscyclus en implementatiestrategie zijn zorgvuldig en ordentelijk vormgegeven. • Instituties bepalen in grote mate het succes. • Eerst die structuuraanpassingen invoeren die betrekking hebben op vraagzijde van de markt: alleen dan ontstaan prikkels.

16. Toepassing: spoorsector (1) Afbakening: • 1992-2003 • Verzelfstandiging NS staat centraal: • Scheiding infrastructuur en exploitatie • Verzakelijking relatie tussen overheid en vervoersbedrijven

17. Toepassing: spoorsector (2) Voorlopige conclusies: • De beleidscyclus en implementatiestrategie zijn niet ordentelijk vormgegeven. • Geen heldere keuze voor concurrentie op het spoor en ontbreken van visie en wetgeving hierop (1992-1995) • wetgevingstraject duurt te lang

18. Toepassing: spoorsector (3) Vervolg voorlopige conclusies: • Instituties zijn van grote invloed. • Macht van vakbonden bij prestatiecontract • Na scheiding werkt NS nog te veel als geïntegreerd bedrijf • Onvoldoende oog voor strategisch gedrag • Bij toetreding Lovers: materieel • Prestatiecontract

19. Toepassing: uitvoering WAO (1) • Afbakening: • 1993 – 2003 • Bedrijfsvereningingen  uitvoeringsinstellingen  UWV • Rode draad: sociale partners op afstand en nadruk op reïntegratie Kern: uitvoering WAO Schil: materiewetgeving, ww

20. Toepassing: uitvoering WAO (2) Voorlopige conclusies: • Beleidscyclus en implementatiestrategie worden niet goed ingericht (fasering, timing). • Uitvoering op de schop zonder vooropgezet doel • Uvi’s concurreren niet op beperken schadelast • Hoge transactiekosten (in enge en ruime zin). • Indirecte kosten (interne gerichtheid, management tijd) • Directe kosten (menukosten, reorganisatiekosten)

21. Toepassing: uitvoering WAO (3) Vervolg voorlopige conclusies: • Deeltrajecten worden teveel separaat bezien. • Stelseldiscussie te veel los van uitvoeringsdiscussie (privatisering risico’s is privatisering uitvoering) • Besluit tot privatisering voordat hete hangijzers zijn opgelost. • Claimbeoordeling • Risico-selectie werkgevers

22. Voorlopige conclusies • Beleidscyclus en implementatiestrategie worden niet goed ingericht (fasering, timing): • ad hoc karakter beleidsproces spoor/sociale zekerheid • Informele regels en cultuur zijn van grote invloed: • verzet vakbonden tegen ‘rondje om de kerk’ NS • Structuurkenmerken vraagkant krijgen te weinig aandacht: • gebrek aan transparantie taximarkt • Onvoldoende oog voor strategisch gedrag marktpartijen: • manipulatie punctualiteitscijfers door NS

23. Aanbevelingen (1) 1. Geen start van een liberaliseringtraject zonder implementatiestrategie: • Fasering in tijd en deeltrajecten • Evaluatiemomenten • Monitoringsinstrumenten (effect-meting) 2. Fasering: • samenhang tussen deeltrajecten expliciet maken; • ‘no regret’ stappen eerst.

24. Aanbevelingen (2) 3. Voer een institutionele voorverkenning uit (krachtenveld) 4. Voorwaardelijke besluitvorming in hoofdbeleidsnota

25. Aanbevelingen (3) 5. Geen beleidsbepaling zonder uitvoeringstoets 6. Expliciteer transactiekosten (KBA/ex ante evaluatie)

26. “Bezint eer ge begint”