ERFGOED(GEMEENSCHAPPEN)

1. ERFGOED(GEMEENSCHAPPEN) • Snelle evoluties, nieuwe woorden sinds begin 21ste eeuw • Van waar komt het begrip nu plots? • Operationele, doelgerichte definities • Conventie van Faro • Cultureel-erfgoeddecreet 2008 • Topje van de ijsberg • Ander gebruik van dit begrip?

2. 1) Doorbraak van “(cultureel) erfgoed” in een notendop • Verbreding van het erfgoedbegrip ook ROEREND EN IMMATERIEEL • Vertaling in officiële krachtige teksten • Uitkristalliseren en erkenning van een institutioneel netwerk • Toe-eigening door en erkenning van andere groepen (gemeenschappen, vrijwilligers…) • Erfgoed op de beleidsagenda’s geïdentificeerd/ subsidiariteit • Expertise / erfgoedpraktijken meer verspreid

3. Heel snelle evolutie in de 21e eeuw: “sector boomt” • Alledaagse historische cultuur, nostalgie, verschuiven van de tijdslijn 1900 -> 2000, intermedialiteit (WWW, blogs, …) • Decreet lokaal cultuurbeleid • Begrippen verruimen: zie www.weekvandesmaak.be, BOM-Vlaanderen, erfgoededucatie • BBB, organisatie van administraties en netwerken • Decreten (volkscultuur, archiefdecreet, erfgoeddecreet, lokaal cultuurbeleid, …) op kruissnelheid • Erfgoedbeleving, herinnering, foto’s, beelden, verhalen, identiteit • Snel grenzen aftasten: hybride instellingen/expertise-instellingen, … • Steunpunten : VCV, CBV -> FARO

4. 2) Globale aanpak van glokaal erfgoed ; top-down activeren van bottom up UNESCO • Onroerend -> + • Roerend & • IMMATERIEEL • UNESCO-conventie voor de bescherming van immaterieel cultureel erfgoed (2003)

5. SAFEGUARDING

6. Artikel 11 - Rol van de lidstaten Elk lidstaat moet: (a) de nodige maatregelen nemen om de bescherming van het immaterieel cultureel erfgoed dat aanwezig is op zijn grondgebied te verzekeren; (b) (…)de verschillende elementen van het immaterieel cultureel erfgoed die aanwezig zijn op zijn grondgebied identificeren en definiëren met de medewerking van gemeenschappen, groepen en relevante niet-gouvernementele organisaties. Mini-moet, Maxi-kan

7. Artikel 15 - Deelname van gemeenschappen, groepen en individuen Binnen het kader van zijn beschermingsactiviteiten van het immaterieel cultureel erfgoed probeert iedere lidstaat de breedst mogelijke participatie te verzekeren van gemeenschappen, groepen en, als dat wenselijk is, individuen, die dat erfgoed creëren, in stand houden en doorgeven en hen actief te betrekken bij het beheer ervan.

8. 3)Europa: “heritage community”> Conventie van Faro De kader-conventie van de Raad van Europa over de waarde van cultureel erfgoed voor de maatschappij (27/10/2005) - onroerend - immaterieel, - roerend

9. Conventie van Faro, artikel 2 a: definitie van cultureel erfgoed(for the purposes of this Convention) • cultural heritage is a group of resources inherited from the past which people identify, independently of ownership, as a reflection and expression of their constantly evolving values, beliefs, knowledge and traditions. It includes all aspects of the environment resulting from the interaction between people and places through time;

10. Conventie van Faro, artikel 2 b: definitie “een erfgoedgemeenschap bestaat uit mensen die een bijzondere waarde hechten aan specifieke aspecten van cultureel erfgoed dat ze in het kader van publieke actie wil behouden en doorgeven aan toekomstige generaties” (“a heritage community consists of people who value specific aspects of cultural heritage which they wish, within the framework of public action, to sustain and transmit to future generations”) Opgelet: “cultural heritage” > “cultureel erfgoed”

11. Heritage community (memorie van toelichting bij de conventie van Faro ) “The concept of heritage community is treated as self-defining: by valuing and wishing to pass on specific aspects of the cultural heritage, in interaction with others, an individual becomes part of a community. A heritage community is thus defined as a variable geometry without reference to ethnicity or other rigid communities” (http://conventions.coe.int/Treaty/EN/Reports/Html/199.htm, Council of Europe Framework Convention on the Value of Cultural Heritage for Society, Explanatory Report.)

12. Artikel 8: omgeving, erfgoed en levenskwaliteit De deelnemers (lidstaten) nemen zich voor om alle erfgoedaspecten van de culturele omgeving te gebruiken om: a) Processen van economische, politieke, sociale en culturele ontwikkeling en planning van het gebruik van land te verbeteren, om over tot gaan tot assessments van de impact op cultureel erfgoed en tot het adopteren van verzachtende strategieën waar noodzakelijk

13. Artikel 8: omgeving, erfgoed en levenskwaliteit b) een geïntegreerde aanpak te promoten voor beleidsprogramma’s met betrekking tot culturele, biologische, geologische en landschappelijke diversiteit om een evenwicht tussen deze elementen te bereiken

14. Artikel 8: omgeving, erfgoed en levenskwaliteit c) sociale cohesie te versterken door een zin van gedeelde verantwoordelijkheid te kweken ten opzichte van die plaatsen waar mensen leven; d) kwaliteit na te streven in hedendaagse toevoegingen tot de omgeving zonder de culturele waarden daarvan in gevaar te brengen

15. 4) Cultureel-erfgoeddecreet van 23 mei 2008 • Tekst van decreet: www.kunstenenerfgoed.be: www.faronet.be Artikel 3. §1. Dit decreet heeft tot doel: 1° een cultureel-erfgoedbeleid uit te bouwen, namelijk vanuit een geïntegreerde aanpak een kwaliteitsvolle en duurzame zorg voor en ontsluiting van het cultureel erfgoed te stimuleren; 2° een netwerk van erfgoedorganisaties tot stand te brengen om de cultureel-erfgoedbeleving bij burgers te cultiveren, te representeren, te erkennen en te valoriseren; 3° een verdere ontwikkeling van de verschillende cultureel-erfgoedpraktijken, de museologie, de archiefwetenschap en het hedendaags documentenbeheer, de informatie- en bibliotheekwetenschap en de etnologie te stimuleren; 4° binnen het cultureel-erfgoedbeleid de nodige aandacht voor interculturaliteit te ontwikkelen.

16. Definities in het nieuwe cultureel-erfgoeddecreet 1° cultureel erfgoed: roerend en immaterieel erfgoed dat als betekenisdrager uit het verleden gemeenschappelijke betekenissen verkrijgt binnen een cultureel referentiekader; 2° zorg voor het cultureel erfgoed: het voor de gemeenschap bewaren en onderzoeken van het cultureel erfgoed; 3° ontsluiting van het cultureel erfgoed: het voor een zo breed mogelijk publiek zichtbaar maken van het cultureel erfgoed, het toegankelijk maken van de betekenissen van het cultureel erfgoed voor de gemeenschap en het voortdurend actualiseren van die betekenissen;

17. Cultureel-erfgoedorganisaties en cultureel-erfgoedgemeenschappen cultureel-erfgoedorganisatie: een organisatie met een publiek- of privaatrechtelijke rechtspersoonlijkheid zonder winstgevend doel die de zorg voor of de ontsluiting van het cultureel erfgoed als kerntaak heeft; cultureel-erfgoedgemeenschap: een gemeenschap die bestaat uit organisaties en personen die een bijzondere waarde hechten aan het cultureel erfgoed of specifieke aspecten ervan, en die het cultureel erfgoed of aspecten ervan door publieke actie wil behouden en doorgeven aan toekomstige generaties;

18. Binnen het decretale kader en het daardoor aangestuurde veld op Vlaams niveau: cultureel-erfgoedorganisatie - cultureel-erfgoedgemeenschap • impliciete kenmerken en elementen zijn echter ook in andere constellaties toepasbaar, ook op lokaal, intergemeentelijk en interprovinciaal erfgoedwerk. • Hybride, netwerk, … • De rest van de ijsberg (of Faro-vuurtoren) komt mee

19. 5) Een recept: “dynamisch erfgoed” “Schottendoorbrekend” • Interdisciplinair • Netwerken • Mobiliseren/betrekken • Toe-eigenen • Originaliteit / innoveren • Streken en erfgoed (gemeenschappen) moeten geconstrueerd worden/zijn er niet zo maar