Erfgoed en identiteit

1. Erfgoed en identiteit Zorgen voor ons erfgoed in de 21ste eeuw Stichting Behoud Erfgoed Oirschot Oirschot, 19 september 2011 Drs. J.P.C.A. Hendriks Hoofd Bureau Cultureel Erfgoed

2. Géén apart beleid voor: • Archeologie • Architectuur • Bouwhistorie • Monumentenzorg • Cultuurhistorie maar dwarsverbanden Nota vastgesteld op 14 februari 2008 Door integrale opzet uniek in Nederland Niet langer beleid per erfgoedonderdeel Ingebed in het totale gemeentelijk beleid

3. Opzet lezing: • ErfgoedVisie Breda 2. Identiteit en erfgoed / culturele planologie - Wat is cultureel erfgoed? 3. Inventarisatie 4. Zorg en waardering - Erfgoedverordening - BBE-kaarten - Bestemmingsplannen - Erfgoedmeetlat 5. Publieksparticipatie

4. WAT IS CULTUREEL ERFGOED ? Cultureel erfgoed omvat die materiële, immateriële, zichtbare en onzichtbare overblijfselen van onze maatschappelijke ontwikkeling, die wij waardevol vinden voor ons gemeenschappelijke geheugen en identiteit.

5. Visie van Stichting Behoud Erfgoed Oirschot: Ons cultureel erfgoed is waardevol voor onze samenleving. Het is een verbindend element. Iedereen wil graag wonen in een omgeving die sfeer uitstraalt en waarin wij ons thuis voelen, verbonden met ons verleden. Juist met het oog op behoud van karakter (identiteit, jh), bescherming van ons verleden en onze cultuur is het belangrijk dat waardevolle historische landschappelijke complexen en bouwwerken (overblijfselen, jh) niet te gemakkelijk worden afgeschreven en dat monumentale, vitale bomen behouden blijven. Bron: www.sbeo.nl

6. VISIE Cultureel erfgoed is een integraal onderdeel van de identiteit en de stedelijke en landschappelijke ontwikkeling van Breda, waardoor ontmoetingen van heden en verleden gelden als uitdaging en inspiratiebron voor de toekomst. Verleden verankeren in nieuwe ontwikkelingen = Culturele planologie = MoMo

7. Inventarisatie historische geografie, wederopbouwarchitectuur en industrieel erfgoed

8. Inventarisatie historische bebouwing en bouwhistorie Geel: indifferent Groen: behoud wenselijk Blauw: behoud noodzakelijk

9. Inventarisatie d.m.v. proefsleuven, archeologisch onderzoek en non-destructief onderzoek

10. Zorg voor en waardering van het erfgoed • Monumentenwet 1988  • Visie: ErfgoedVisie Breda ‘Erfgoed in context’  • Erfgoedverordening • Beleidsadvieskaarten Breda’s Erfgoed (BBE) • Archeologie • Gebouwd erfgoed • Historische geografie • Bestemmingsplannen • Erfgoedmeetlat

11. Breda heeft: • 679 beschermde rijksmonumenten • 366 beschermde gemeentelijke monumenten • 23 potentiële gemeentelijke archeologische monumenten • 2 rijksbeschermde stads- en dorpsgezichten • 1 beschermd archeologisch rijksmonument Voorstel tot uitbreiding van het rijksbeschermde stadsgezicht – december 2011

12. Erfgoedverordening 2011 Bevat regels voor: Hfst 2: Aanwijzing tot gemeentelijk monument, inclusief voorbescherming, termijnen en weigeringsgronden. Hfst 3: Instandhouding van gemeentelijke monumentale zaken. Hfst 4: Rijksmonumenten Hfst 5: Instandhouding van archeologische terreinen Wordt van kracht per 1 oktober 2011

13. Uitsneden uit BBE-1 kaart Archeologie en BBE-2 kaart Gebouwd erfgoed

14. Uitsnede uit bestemmingsplan Ginneken (2011)

15. Artikel 17 Waarde – Archeologie 17.1 Bestemmingsomschrijving De voor ‘Waarde – Archeologie’ aangewezen gronden zijn, behalve voor de andere daar voorkomende bestemmingen, mede bestemd voor de bescherming en veiligstelling van de archeologische waarden. 17.2 Bouwregels In afwijking van het bepaalde bij de andere bestemmingen mag niet worden gebouwd, anders dan uitsluitend bouwwerken, geen gebouwen zijnde, ten behoeve van de bestemming ‘Waarde – Archeologie’, met uitzondering van: Gebouwen ter vervanging van bestaande gebouwen, waarbij de bestaande oppervlakte van het gebouw niet wordt vergroot of veranderd en ook de situering gelijk blijft en waarbij bijbehorende grondwerkzaamheden niet dieper gaan dan 0,30 meter ten opzichte van het bestaande maaiveld; De bouw of uitbreiding van bouwwerken tot een oppervlakte van maximaal 100 m2; Met inachtneming van het bepaalde in de overige voor dat perceel geldende bestemmingen.

16. Hoe werkt dat in Breda? Een ontwikkelaar meldt zich met een idee/basisplan bij de gemeente; dit wordt besproken bij de Intake, waarin diverse ambtenaren zitting hebben. Daar wordt bekeken óf en zo ja welke, actie er moet worden ondernomen. De ontwikkelaar wordt hier snel van in kennis gesteld. Indien er sprake is van activiteiten in een rood of groen gebied en het idee/basisplan gaat uit van meer dan 100 m2 of dieper dan 0,30 meter –mv vindt een gesprek plaats over wenselijkheid en haalbaarheid. Indien idee/basisplan wordt voortgezet moet er een PvE komen dat door het bevoegd gezag wordt goedgekeurd. Ontwikkelaar kan met dit PvE archeologische marktpartijen vragen om een inventariserend veldonderzoek d.m.v. proefsleuven uit te voeren. Het rapport daarvan wordt aan het bevoegd gezag voorgelegd en indien akkoord bevonden wordt een Selectiebesluit genomen. Met dit Selectiebesluit wordt voldaan aan deze eis van de Omgevingsvergunning.

17. De erfgoedmeetlat omvat: • Archeologische waarden • Cultuurhistorische waarden • Architectuurhistorische waarden • Landschappelijke waarden • Ensemblewaarden • Gaafheid / herkenbaarheid • Zeldzaamheid • Belevingswaarde

18. Score • < 3,5 – onvoldoende waardevol om voor bescherming in aanmerking te komen • Tussen 3,5 en 4,5 – potentieel gemeentelijk monument • 4,5 – potentieel rijksmonument Bestemmingsplan: Monumentale boerderijen • In de primaire bestemming • mogelijkheid tot omvormen naar wonen (splitsen tot 3 eenh.) • alternatief gebruik monumentale bijgebouwen • alleen wanneer cultuurhistorische waarden in plan behouden blijven

19. Breda, Tilburgseweg 239 Bouwjaar: 1892 Opdrachtgever: Fam. Ingenhousz (?) Type: Brabantse langgevelboerderij van één bouwlaag en zadeldak met wolfseind Bijgebouwen: Bakhuis (op 15 m) Schuur (vervangen na WO II)

20. Breda, Tilburgseweg 239 Woongedeelte in het zuiden Stalgedeelte in het noorden Voordeur in westgevel is geflankeerd door twee vensters met luiken en geeft toegang tot de ‘herd’ met twee bedsteden en plattebuiskachel Keukendeur in oostgevel Gevelsteen met reliëf Maria met kind Opkamer verlicht door smal venster in kopgevel. Hieronder de kelder. Alle vensters voorzien van zesruits schuiframen Bedrijfsgedeelte heeft twee dubbele schuurdeuren. Dubbelrijige grupstal met hafronde houten vierruits ramen Forse muurankers verankeren twee onderslagbalken die worden ondersteund door 2 x 2 standvinken Hiertegen zijn koestaken zichtbaar In bakhuis zijn rookkap en ovendeur nog aanwezig

21. Breda, Tilburgseweg 239 Waardering: Interieur van woonhuis, stalruimte en bakhuis is zeer gaaf Bedrijfsaanpassingen zijn zorgvuldig uitgevoerd Er is sprake van een algemeen historische waarde als uitdrukking van de oorspronkelijke agrarische functie Typologische waarde: goed voorbeeld van een boerderij van het Brabantse langgeveltype uit einde van de 19de eeuw

22. Waardering: Ensemblewaarde door boerderij, bakhuis en schuur én combinatie met nr. 241 Bouwgeschiedenis is goed afleesbaar Een van de weinige nog bestaande gave boerderijen in de omgeving Score op de erfgoedmeetlat: I Archeologische waarde: n.v.t. II Cultuurhistorische waarde: 3,33 III Architectuurhistorische waarde: 3,00 IV Landschappelijke waarde: 4,00 V Ensemblewaarde: 4,00 VI Gaafheid: 4,00 VII Zeldzaamheid: 3,50 VIII Belevingswaarde: 3,67 Gemiddelde: 3,64

23. En nu? • Score is 3,64 • Score is hoger dan 3,50 • Score is lager dan 4,50 • Tilburgseweg 239 is geen potentieel rijksmonument • Tilburgseweg 239 is wel een potentieel gemeentelijk monument • Oktober 2011: aanwijzing tot gemeentelijk monument

24. www.archeologie.breda.nl Publieksparticipatie

25. Dank u voor uw aandacht jpca.hendriks@breda.nl