TURYSTYKA A ŚRODOWISKO NATURALNE

1. TURYSTYKA A ŚRODOWISKO NATURALNE Wykłady - 10 h Ćwiczenia - 10 h Projekt - 24 h AFD Stacjonarne

2. Konsultacje Prof. nadzw. dr hab. inż. Jan Krupa Wtorek (według dat) w godz. 11.30-13.00 Czwartek (według dat) w godz. 11.00 – 12.30 pok. KA110A i w czasie zjazdów – sobota i niedziela według dat (przed lub po zajęciach) tel. (0-17) 866 15 23 jkrupa@wsiz.rzeszow.pl

3. Egzamin: Wykłady – egzamin ustny 3LTD-2012 Ćwiczenia - zaliczenie z oceną Projekt - zaliczenie z oceną Kryteria oceny z egzaminu/ćwiczeń/ projektu podano w Karcie Przedmiotu (dysk S) i w syllabusie

4. Literatura • Bohdanowicz P., Turystyka a świadomość ekologiczna, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2006. • Alejziak W., Turystyka w obliczu wyzwań XXI wieku. Wydanie drugie, Albis, Kraków 2000. • Zaręba D., Ekoturystyka, Wyd. PWN, Warszawa 2010.

5. 4. Kozłowski S., Ekorozwój: wyzwanie XXI wieku. PWN, Warszawa 2002. 5. Bohdanowicz P., Turystyka a świadomość ekologiczna, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2006. • GaworeckiW. W., Turystyka, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2007. • Kurek W., (red.) Turystyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.

6. Literatura uzupełniająca • Staniewska-ZątekW., Turystyka a przyroda i jej ochrona, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań 2007. • Wnuk Z., Ziaja M. (red.), Turystyka w parkach krajobrazowych, Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów 2009.

7. 10. Ekologia i ochrona środowiska a wybrane aspekty rozwoju społeczno-gospodarczego. (red.) J. Krupa, J. Strojny, W. Tabasz, Wyd. Mitel, Rzeszów 2005. 11. „Innowacje ekologiczne w rozwoju społeczno- gospodarczym”(red.) L. Woźniak, J. Krupa, J. Grzesik), Wyd. WSIiZ, Rzeszów 2006.

8. 12. Turystka wiejska, ochrona środowiska i dziedzictwo kulturowe Pogórza Dynowskiego, (red.) J. Krupa i T. Soliński, Wyd. Związek Gmin Turystycznych Pogórza Dynowskiego, Dynów 2011. 13. Ochrona środowiska w aspekcie zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego Pogórza Dynowskiego, (red.) J. Krupa i T. Soliński, Wyd. Związek Gmin Turystycznych Pogórza Dynowskiego, Dynów 2012.

9. 14. Ochrona środowiska, krajobraz przyrodniczy i kulturowy Pogórza Dynowskiego a rozwój turystyki, (red.) J. Krupa, Wyd. Związek Gmin Turystycznych Pogórza Dynowskiego, Dynów 2013. 15. Krupa J., Krupa K. 2010. Ochrona przyrody i krajobrazu na Roztoczu Środkowym a rozwój turystki, [w:] M. Jalinik (red.), Turystyka na obszarach przyrodniczo cennych, Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej, Białystok, s. 210-229.

10. 16. Krupa J., Hałys J. 2011. Problematyka ochrony środowiska w aspekcie rozwoju turystyki wiejskiej, [w:] J. Krupa i T. Soliński (red.), Turystyka wiejska, ochrona środowiska i dziedzictwo kulturowe Pogórza Dynowskiego, Wyd. Związek Gmin Turystycznych Pogórza Dynowskiego, s. 107-129. 17. Krupa J., Dec B. 2012. Proekologiczne działania w usługach turystycznych, [w:] Ochrona środowiska w aspekcie zrównoważonego rozwoju społeczno- gospodarczego Pogórza Dynowskiego, (red.) J. Krupa, T. Soliński, Wyd. Związek Gmin Turystycznych Pogórza Dynowskiego, Dynów, s. 15-33.

11. 18. Krupa J., Dec B. 2012. Ochrona przyrody w Bieszczadzkim Parku Narodowym, a rozwój turystyki, [w:] Problemy ochrony przyrody, korzystania ze środowiska i promocji walorów turystycznych południowo-wschodniej Polski, wschodniej Słowacji i zachodniej Ukrainy, (red.) J. R. Rak, Wydawnictwo Muzeum Regionalnego im. Adama Fastnachta w Brzozowie, Brzozów, s. 35-58.

12. Tematyka wykładów: Wstęp do problematyki turystyki Walory turystyczne Pojęcia: EKOLOGIA i SOZOLOGIA Biosfera i jej elementy Ekosystem i jego elementy

13. Tematyka wykładów: Środowisko naturalne – pojęcie i składowe Zagrożenia dla środowiska naturalnego Eufunkcje i dysfunkcje turystyki Działania prośrodowiskowe w turystyce

14. Ludzie, którym leży na sercu dobro świata,sądzą, że los samej Ziemi zależy od przetrwaniajej przyrody w nienaruszonym stanie

15. „Nadszedł czas, aby zrozumieć, że przyroda bez człowieka będzie istniała, ale człowiek bez przyrody już nie”

16. Pojęcie turystyki Turystyka – jest to ogół wszystkich czynności osób, które podróżują i przebywają w celach wypoczynkowych, służbowych lub innych nie dłużej niż rok bez przerwy, poza swoim codziennym otoczeniem oraz mają styczność ze środowiskiem odwiedzanym (przyrodniczym, kulturowym, bądź społecznym).

17. Istota turystyki Turystyka jest rodzajem podróży. Nie każda jednak podróż jest turystyką. Definicja wyłącza podróże w celach dojazdu do pracy i czysto lokalne, np.  do szkół czy sklepów.

18. Wyróżnia się trzy kategorie turystyki: • turystykę wewnątrzkrajową – obejmującą turystykę krajową i przyjazdową; • turystykę narodową – obejmującą turystykę krajową i wyjazdową (emigracja); • turystykę międzynarodową –obejmującą turystykę przyjazdową i wyjazdową.

19. Turystyka narodowa zwana również turystyką etnicznąjest ściśle związana z pojęciem diaspora i skupisk etnicznych. Możemy poznać elementy i zjawiska kulturowe innych grup etnicznych, ich literaturę, dzieła sztuki, talenty artystyczne i obyczaje.

20. Rodzaje turystyki o dużym potencjale rozwojowym • Turystyka przyrodnicza (głównie na obszarach chronionych); • Turystyka piesza (łączy w sobie t. przyrodniczą, kulturową i agroturystykę); • Turystyka rowerowa (ścieżki rowerowe); • Turystyka wodna (żeglarstwo, kajakarstwo); • Turystyka konna (obszary leśne i łąki); • Turystyka wiejska (i agroturystyka); • Ekoturystyka (i turystyka ekologiczna);

21. Turystyka zdrowotna (i uzdrowiskowa); • Turystyka biznesowa; • Turystyka szkoleniowa (kongresowa, konferencyjna); • Turystyka morska (wycieczki morskie); • Turystyka narodowa (etniczna); • Turystyka polonijna (powrót do ojczyzny); • Turystyka socjalna (urlopowa); • Turystyka pielgrzymkowa (i religijna); • Turystyka kulturowa (i kulturalna).

22. Każda forma turystyki ingeruje w środowiskoprzyrodnicze i zagraża jego jakości EKOTURYSTYKAto ruch turystyczny, którego głównym celem jest zachowanie trwałego, zrównoważonego rozwoju, zasobów i walorów turystycznych poprzez: integrację działalności turystycznej z celami ochrony przyrody oraz życiem społeczno- gospodarczym, kształtowanie nowych postaw i zachowań turystów i organizatorów ruchu turystycznego.

23. TURYSTYKA EKOLOGICZNA– forma ruchu turystycznego, minimalizująca negatywny wpływ turystyki na stan środowiska przyrodniczego (miejsca recepcji turystycznej), bez względu na motywy podjęcia podróży: • wypoczynek, leczenie, sport, rozrywka, • odwiedziny krewnych, t. krajoznawcza, • t. kulturowa, oświatowa, religijna itp…

24. Przestrzeńturystyczna to przestrzeń geograficzna (fizyczno- geograficzna), obejmuje powierzchnię ziemi zróżnicowaną jakościowo pod względem fizycznym, biologicznym i geochemicznym. Przestrzeń geograficzna jest wyznaczana przez środowisko geograficzne, rozumiane jako ogół elementów przyrodniczych, wśród których żyje i funkcjonuje człowiek.

25. Przestrzeńturystyczna

26. Walory turystyczne 1.toelementy środowiska przyrodniczego lub kulturowego, które stanowią lub mogą stanowić cel ruchu turystycznego. Jest to zarówno główny cel (motyw), jak i cel poboczny, uwzględniany z okazji przyjazdu, bądź pobytu w danym regionie czy miejscowości (turystyka zdrowotna, biznesowa, pielgrzymkowa).

27. Walory turystyczne 2. to zespół elementów środowiska naturalnego oraz elementów poza przyrodniczych, które wspólnie lub każde z osobna są przedmiotem zainteresowań turysty. Jest to suma składników, stworzonych przez naturę (walory przyrodnicze), ukształtowanych przez historię i tworzonych przez współczesność (walory kulturowe).

28. Walory turystyczne można również podzielić ze względu na punkt położenia: • punktowe (np. dany obiekt, miasto); • powierzchniowe (np. obszar parków narodowych); • liniowe (np. trasa szlaków turystycznych). http://www.google.pl

29. Wyróżniamy walory: • wypoczynkowe (tereny o atrakcyjnym środowisku przyrodniczym, urozmaiconym ukształtowaniu powierzchni); • osobliwości przyrodnicze oraz elementy kulturymaterialnej i duchowej; • specjalistyczne:obszary umożliwiające uprawianie wędkarstwa, myślistwa, jeździectwa, kajakarstwa.

30. Walory krajoznawcze dzielą się na: 1.WALORY PRZYRODNICZE: - naturalne, powstałe bez udziału człowieka (żywe i martwe – skałki, wąwozy, jaskinie, wodospady); - powstałe przy udziale człowieka (muzea, ogrody); - mała ingerencja człowieka (parki, punkty widok.). 2.WALORY KULTUROWE (antropogeniczne): np. muzea i rezerwaty archeologiczne, zabytki architektury i budownictwa, imprezy kulturowe, miejsca pielgrzymkowe.

31. WALORY PRZYRODNICZE: Środowisko przyrodnicze (środowisko naturalne)obejmuje następujące elementy: • Budowa geologiczna; • Rzeźba terenu; • Klimat; • Stosunki wodne; • Gleba; • Organizmy żywe.

32. Środowisko przyrodnicze • Jedną z zasadniczych właściwości środowiska przyrodniczego jest równowaga naturalna, która zachodzi, gdy odpływ i dopływ energii i materii w przyrodzie są zrównoważone. • Środowisko przyrodnicze znajduje się w ciągłej interakcji z człowiekiem.

33. Granice odporności środowiska na działalność turystyczną Naturalne („zdrowe”) środowisko przyrodnicze charakteryzują dwie podstawowe właściwości: - bioróżnorodność i -zdolność do zachowania równowagi ekologicznej. W turystyce granice odporności środowiska przyrodniczego i kulturowego oraz infrastruktury na obciążenia inwestycyjne i eksploatację obiektów określa się 2 wskaźnikami: chłonności naturalnej i pojemności turystycznej.

34. Chłonność naturalna odnosi się do środowiska przyrodniczego i oznacza maksymalną liczbę turystów, która może swobodnie penetrować dany obszar, bez obawy powstania w nim ujemnych zmian ekologicznych - wyrażona wskaźnikiem dopuszczalnego obciążenia na jednostkę powierzchni, przy zachowaniu komfortu wypoczynku turyście i nie powoduje degradacji degradacji środowiska.

35. Chłonność naturalna określanie tego wskaźnika wiąże się w szczególności z badaniem roślinności, która stanowi najważniejszy element środowiska rekreacyjnego i wyznacznik atrakcyjności turystycznej danego obszaru. http://www.google.pl

36. Pojemność turystyczna dotyczy bezpośrednio infrastruktury turystycznej i paraturystycznej, obiektów muzealnych i zabytków, regionów recepcji turystycznej. Oznacza maksymalną liczbę turystów, jaka w tym samym czasie może korzystać z infrastruktury turystycznej, komunalnej regionu nie powodując obniżenia się jakości usług i zakresu produktów turystycznych.

37. Pojemność turystyczna określa granice odporności środowiska przyrodniczego, regionu recepcji oraz infrastruktury na działalność turystyczną w zakresie: -ekologicznej pojemności turystycznej (ekosystem, krajobraz mogą jeszcze tolerować skutki rozwoju turystyki); - kulturowej i społecznej pojemności turystycznej (szkodliwy wpływ na społeczność lokalną); - psychologicznej pojemności turystycznej (wartości estetyczne i rekreacyjne zostają zniszczone).

38. Ochrona środowiska definiowana jest jako zespół działań prawnych, organizacyjnych i technicznych mających na celu kontrolę i poprawę warunków życia ludzi (zachowanie czystości powietrza i wód, ochronę powierzchni ziemi i jej zasobów surowcowych, zagospodarowanie odpadów, oczyszczanie ścieków, itp.) oraz ochrona dóbr antropogenicznych (infrastruktury socjalnej, przemysłowej, komunikacyjnej, kulturowej itp.).

39. Ochrona elementów antropogenicznych środowiska „Nie wystarczy tylko coś chronić, trzeba to użytkować, bo inaczej ulegnie zniszczeniu” http://itvleszno.pl/ochrona-posiadanych-dobr-materialnych http://www.wss.edu.pl

40. Chiny – nowoczesność i tradycja http://turystyka.interia.pl/galerie/galeria/wielki-mur-chinski

41. Ochrona przyrody definiowana jest jako działalność zmierzająca do zachowania i restytuowania zasobów przyrody żywej i nieożywionej. http://www.google.pl

42. E U F U N K C J E(pozytywne skutki turystyki): Funkcje: • wypoczynkowa i zdrowotna, • wychowawcza i kształceniowa, • miastotwórcza i ekonomiczna, • etniczna i polityczna, • kształtowania świadomości ekologicznej, • edukacji kulturowej.

43. 1. ZDROWOTNA • lecznicza, • rehabilitacyjna, • profilaktyczna (wczasy zdrowotne, uzdrowiskowe, geriatryczne). Turystyka może wpływać na ogólny rozwój sprawności i wydolności fizycznej organizmu (następuje regeneracja sił fizycznych, ale również oddziałuje ona na siły psychiczne).

44. ZDROWOTNA przeciwdziała procesom starzenia się organizmu, poprzez kontakt z naturalnym środowiskiem przyrodniczym następuje pozytywne oddziaływanie na organizm ludzki różnorodnych bodźców fizycznych, takich jak: słońce, las, śnieg, morze, jezioro. http://www.google.pl

45. 2. WYPOCZYNKOWA • rekreacyjna i • usportowiona. Na walory wypoczynkowe składa się zespół cech niezbędnych, jak:czyste powietrze, cisza, niski stopień urbanizacji, walory estetyczne krajobrazu oraz brak przeciwwskazań klimatycznych. http://www.google.pl

46. WYPOCZYNKOWA Cechy korzystne wypoczynku to: walory lecznicze, korzystne warunki bioklimatyczne, szczególne walory widokowe krajobrazu oraz warunki do uprawiania czynnego wypoczynku, które podnoszą wartości wypoczynkowe terenu. http://www.google.pl

47. 3. KSZTAŁCENIOWA • edukacyjna i • poznawcza. W miejscu tymczasowego pobytu poznajemy zabytki, dzieła sztuki, instytucje kulturalne, obszary pamięci narodowej, kulturę ludową kształtując tym samym odpowiedni stosunek do dóbr kulturalnych i sztuki. http://www.google.pl

48. 4. WYCHOWAWCZA kształtowanie osobowości człowieka oraz przygotowanie go do życia w społeczeństwie. Turystyka skłania do samodzielnego zdobywania wiedzy oraz wdraża do racjonalnego spożytkowania czasu wolnego. Kształtuje postawy międzyludzkie, postawy społeczne.

49. 5. POZNAWCZA • kształcąca. Turystyka daje możliwości do zdobycia umiejętności potrzebnych do rozwoju określonych uzdolnień lub zainteresowań czy nawet ogólnej sprawności umysłowej. Kształtowanie umiejętności obserwacji, aktywnego, świadomego zdobywania wiedzy czy naukowego poglądu na świat.

50. 6. KSZTAŁTOWANIA ŚWIADOMOŚCI EKOLOGICZNEJ polega ona na kontakcie ze środowiskiem przyrodniczym. Obowiązują dwie zasady: etyczna i operacyjna. Etyczne: świat posiada ograniczone zasoby, które muszą służyć wszystkim, a sposób życia musi być dopasowany do środowiska. Operacyjne: wielokrotne wykorzystanie tych samych zasobów (recycling), zwiększanie wykorzystywania zasobów odnawialnych.