Metodi i tehnike naučnog istraživanja i analize

1. Metodi i tehnike naučnog istraživanja i analize

2. Značaj metodologije i vrste istraživanja? • Metodologija naučnog istraživanja je učenje o postupcima sprovođenja istraživanja • Rezultati određenog istraživanja se mogu priznati samo ako su dobijeni na osnovu validne metodologije • Istraživanja se mogu vršiti na različite načine, zavisno od predmeta i cilja istraživanja • Dizajn istraživanja pokazuje način na koji se dolazi do odgovora na postavljena pitanja • Ekonomija-široka lepeza pojava-ne može se govoriti o jedinstvenom skupu postupaka (metoda) i tehnika istraživanja

3. Šta je metod/tehnika? • Pod metodom istraživanja se podrazumijevaju osnovna načela (principi naučnog mišljenja i analize) na kojima se zasniva ukupna organizacija nekog istraživanja kao i analiza prikupljenih podataka • Tehnika istraživanja- skup postupaka pomoću kojih se realizuju pojedini istraživački zadaci i aktivnosti (najčešće su to tehnike za prikupljanje podataka)

4. Aspekti istraživanja • Osnovni aspekti istraživanja u svim naučnim oblastima su: • Teorijski • Empirijski • Teorijska istraživanja se bave razvojem teorija o različitim pojavama (činjenicama), tj. pronalaze njihova objašnjenja • Empirijska istraživanja utvrđuju relevantne činjenice, tj. pouzdane podatke o određenim pojavama • Teorijski i empirijski aspekti su međusobno povezani jer se teorije zasnivaju na činjenicama, a činjenice dobijaju svoj puni smisao tek u okviru teorija koje ih objašnjavaju

5. Cilj naučnih istraživanja • Želi se doći do novih saznanja teorijske i/ili praktične prirode • Otkrivanje najpostojanijih odnosa između istraživanih pojava i ustanovljavanje zakonitosti koje “vladaju” tim pojavama • Puni smisao istraživanja- tek kada se njegovi nalazi saopšte naučnoj i stručnoj javnosti (putem studija, publikacija, konferencija...)

6. Osobine naučnih istraživanja • Osobine naučnih istraživanja se mogu grupisati u dvije grupe: 1. grupa- osobine koje se odnose na način utvrđivanja činjenica (empiričnost, temeljnost, objektivnost, sistematičnost, kontrolisanost) 2. grupa- osobine koje se odnose na zaključivanje o utvrđenim činjenicama (preciznost, racionalnost, kritičnost, obrađenost, javnost)

7. Osobine naučnih istraživanja -1. grupa • Empiričnost-zasnovanost na činjenicama • Temeljnost-višestruka provjera-naučno ustanovljene činjenice moraju biti dobro utemeljene, višestruko provjerene, odnosno moraju se zasnivati na većem broju slučajeva i opita • Objektivnost-nepristrasan pristup, objektivno utvrđivanje činjenica, istraživanje ne smije biti navođeno prema definisanim hipotezama • Sistematičnost-planska priprema: šta će se istraživati, kojim metodima, pod kojim uslovima, sa kakvim ispitanicima, kako će se obrađivati dobijeni rezultati • Kontrolisanost-upoznavanje istraživača sa uslovima istraživanja i kompleksnošću faktora koji utiču na istraživanu pojavu

8. Osobine naučnih istraživanja-2. grupa • Preciznost: jezik istraživanja, odnosno preciznost formulisanja pojmova, teorija i rezultata istraživanja • Racionalnost: logičnost i dosljednost-u donošenju zaključaka treba se rukovoditi pravilima logike i naučnog zaključivanja • Kritičnost: stalno preispitivanje-stalna kritičnost prema sopstvenim i tuđim dostignućima je izvor snage nauke i bitan uslov njenog napretka • Obrađenost i statistička analiza-istraživači moraju poznavati metode obrade podataka da bi znali odabrati metod koji odgovara konkretnom istraživanju • Javnost: objavljivanje istraživanja pri čemu izvještaj o istraživanju treba dati informaciju o temi, svrsi, metodima, rezultatima i zaključcima

9. Etika u društvenim istraživanjima • Etika: razlikovanje “dobrog”i “lošeg” • Važnost etike u naučnom istraživanju (matične ćelije, kloniranje, bioinžinjering) • Etički aspekti u istraživanju • Teme i subjekti istraživanja • Proces i metodi istraživanja • Objavljivanje i korišćenje rezultata • Fundamentalni princip istraživanja: povjerenje da svi istraživači primjenjuju etičke standarde

10. Etika u društvenim istraživanjima • Etika u odnosima istraživač–istraživana osoba, grupa, organizacija • Postoje tri vrste odnosa • Istraživač je neutralan, objektivan, na distanci • Istraživač ima određene veze sa organizacijom i učestvuje do izvjesnog stepena u njoj • Istraživač je dio organizacije i aktivno učestvuje u procesima koje istražuje

11. Etika u društvenim istraživanjima • Ugovorni odnos istraživača i organizacije: • Prednost pisanog ugovora nad neformalnim dogovorom • Projektni zadatak kao ugovorni odnos • Regulišu se mnoga (ali ne sva) pitanja: predmet istraživanja, mjesto, vrijeme, metodi prikupljanja podataka, međusobne obaveze, korišćenje podataka i rezultata, povjerljivost, anonimnost ispitanika)

12. Etika u društvenim istraživanjima • Posebna etička pitanja u istraživanjima • Razvoj prijateljskih odnosa sa ispitanicima • Anonimnost ispitanika i povjerljivost njihovih iskaza • Učešće istraživača u političkim procesima i borbi moći u organizaciji • Dilema: istraživanje u interesu nauke ili oranizacije?

13. Etika u društvenim istraživanjima • Dobrovoljnost učestvovanja ispitanika • Tretman ispitanika sa poštovanjem, zaštita njegove ličnosti i podataka o njemu • Informisani pristanak: organizacija mora da bude prethodno obaviještena o svim detaljima istraživanja (identitet istraživača, cilj, metod, procedura, ispitanici, način korišćenja podataka, finansijer istraživanja) • Otvorenost istraživača: prezentiranje svih rezultata i otvorenost i spremnost na kritiku i diskusiju

14. Etika u društvenim istraživanjima Kako obezbijediti povjerenje čitalaca u rezultate istraživanja? Kako utvrditi kvalitet istraživanja? • Tri glavna kriterijuma ocjene kvaliteta kvantitativnih istraživanja: validnost, pouzdanost i univerzalnost • Pouzdanost –stepen u kome mjerila, procedura i instrument istraživanja daju iste rezultate kada se ponovi istraživanje • Validnost –istinitost rezultata, stepen u kome rezultati na tačan i istinit način opisuju predmet istraživanja • Univerzalnost –stepen u kome se rezultati mogu primjeniti u drugom kontekstu, kvalitet uzorka

15. Metode istraživanja • Eksperiment (Experiment) • Anketiranje (Survey Research) • Istraživanje u polju (Field Research) • Korišćenje sekundarnih podataka(Secondary data Analysis)

16. Anketiranje • Veliki broj ispitanika izabranih na bazi vjerovatnoće (slučajni uzorak) da bi reprezentovali svoju populaciju • Sistematska procedura intervjuisanja i realizacije upitnika da bi se postavila unaprijed definisana pitanja i zabilježili odgovori • Pitanja moraju biti numerički kodirana i analizirana • Anketiranje se može sprovoditi na dva osnovna načina: • Intervjuisanje (direktno, verbalno anketiranje) • Upitnik (indirektno, pisano anketiranje)

17. Svrha anketiranja • Deskripcija pojava (description) –distribucija karakteristika, ponašanja, stavova u populaciji • Objašnjenje uzročno posljedičnih (kauzalnih) odnosa između pojava (explanation) – otkrivanje relacija između dvije pojave i identifikovanje prirode tih odnosa, utvrđivanje uzroka i posljedica određenih pojava

18. Upotreba anketiranja • Naučna istraživanja • otkrivanje i mjerenje karakteristika, stavova ili ponašanja ljudi u istraživanjima društvenih pojava • Poslovna istraživanja • otkrivanje i mjerenje karakteristika, stavova ili ponašanja za potrebe donošenja odluka u preduzećima • Opšta društvena istraživanja • otkrivanje i mjerenje karakteristika, stavova ili ponašanja članova društva (upotreba droge, politički stavovi, stavovi prema ekologiji, navike u ishrani, korišćenje slobodnog vremena itd)

19. Vrste informacija koje se dobijaju anketiranjem • Lične informacije (porijeklo, godine, pripadnost nekoj društvenoj grupi) • Prošlo ponašanje (glasanje na prošlim izborima, prosječno dnevno gledanje televizije) • Planirano buduće ponašanje (namjere) (izlazak na sljedeće izbore, planirano ljetovanje) • Stavovi (zadovoljstvo poslom, stav o vladi) • Osjetljive informacije (korišćenje droga, sukobi sa zakonom)

20. Prednosti anketiranja • Mogu se koristiti kako za deskriptivna tako i za eksplanatorna istraživanja dok se eksperiment koristi samo za eksplanatorna istraživanja • Bogatstvo podataka • Vrlo raznovrsne teme istraživanja • Vrlo širok spektar informacija o temi istraživanja • Detaljnost informacija o ispitanicima • Mogućnost istraživanja etički osjetljivih tema što nije moguće u eksperimentu • Mogućnost ponavljanja i kombinovanja istraživanja –sekundarne i kombinovane analize

21. Nedostaci anketiranja • Metod utvrđivanja uzročno posljedičnih odnosa ograničen na asocijaciju promjene varijabli (u eksperimentu je to daleko lakše i pouzdanije) • Utvrđivanje uzročno posljedičnih odnosa je izloženo subjektivnoj interpretaciji • Teško je eliminisati suparničko objašnjenje kauzalnih odnosa ako to nije prije samog anketiranja predviđeno i moguće je samo statističkim metodom (u eksperimentu je to daleko lakše ponavljanjem eksperimenta)

22. Nedostaci anketiranja • Fleksibilnost –pitanja su definisana prije istraživanja i ne mogu se modifikovati tokom istraživanja posebno u upitniku • Socijalno poželjni odgovori • Pogrešna percpecija ispitanika • Iskrenost ispitanika • Sposobnost ispitanika da artikuliše ponašanje • Sposobnost ispitanika da memoriše ponašanje

23. Dizajn istraživanja putem anketiranja • Istraživački dizajn je ukupni plan istraživanja i odgovara na pitanja: ko, šta, kada, kako, čime se istražuje? • Istraživački dizjan se bazira na postavljanju pitanja i identifikovanju relacija između odgovora • Dva osnovna istraživačka dizajna u istraživanju putem anketiranja razlikuju se prema tome da li se pitanja postavljaju u jednoj vremenskoj tački ili u više vremenskih tačaka: • Intersektorska istraživanja (cross sectional study) • Longitudinalna istraživanja (longitudinal study)

24. Uzorak • Veliki, slučajni uzorak –obezbjeđuje se reprezentativnost kroz metode uzorkovanja • Mali, planski odabran uzorak • Broj ispitanika je relativno mali • Ispitanici nisu izabrani metodom slučajnog uzorka već na osnovu određenog kriterijuma • Kada je problem specifičan pa su i ispitanici definisani određenim kriteirjumom i kada je malo ispitanika • Kada je budžet istraživanja mali

25. Uzorak • Jedinica analize • Pojedinac • Grupa • Organizacija • Nacija (cross cultural, cross national research)

26. Planiranje anketiranja

27. Benčmarking • “Kad god poredimo podatke mi se “benčmarkujemo”” • “Kontinuelni proces mjerenja proizvoda, usluga i praksi u odnosu na najjače konkurente ili u odnosu na one koji su granski lideri” • “Metod mjerenja i unapređenja organizacionih performansi na osnovu poređenja sopstvene poslovne prakse sa najboljim praksama”

28. Benčmarking kao nauka u razvoju

29. Zašto benčmarkovati? • Dio kulture unapređenja • Olakšano postavljanje ciljeva i zadataka • Faktor motivacije-unapređivanja procesa • Rješavanje konkretnih problema • Testiranje ideja • Pronalaženje slabih strana konkurenata

30. Karakteristike benčmarkinga • Akciono usmjereno istraživanje (engl. action science) – istraživanje inspirisano rješavanjem konkretnog problema • Projektno usmjerena disciplina – razvojni alat koji služi za primjenu postojećih naučnih saznanja • Naučni karakter benčmarkinga: interpretacija i zauzimanje kritičnog stava prema konkretnim rješenjima i istraživanje drugih mogućnosti pronalaženja rešenja

31. Karakteristike benčmarkinga

32. Metodi benčmarkinga • Javno dostupni benčmarking (benčmarker prikuplja podatke iz javno dostupnih izvora, analizira ih i izvještava) • Bilateralni benčmarking (podrazumijeva pronalaženje organizacije(a) koje su najbolje u pojedinim aspektima posla, njihovo posjećivanje, studiranje prakse i primjenu prilagođene analizirane prakse) • Multilateralni benčmarking (podrazumijeva uključenost većeg broja organizacija) • Benčmarking baza podataka (obično nezavisni konsultant pravi bazu podataka o nivioma performansi više organizacija tokom vremena) • Probni benčmarking (aktivni učesnik u benčmarkingu izvodi cijeli proces bez znanja i saglasnosti benčmarkovanih organizacija) • Benčmarking ispitivanjem kupaca (aktivni učesnik u benčmarkingu izvodi cijeli proces bez znanja i saglasnosti benčmarkovanih organizacija) • Benčmarking na bazi modela poslovne izvrsnosti (modeli poslovne izvrsnosti obezbjeđuju mehanizam za poređenje performansi bilo koje grupe organizacija ocenjujući svaku od njih u odnosu na standard)

33. Pitanja u benčmarkingu Šta bi trebalo da poredimo (benčmarkujemo)? • Poslovne procese • Definisanje i razvoj proizvoda i usluga • Performanse usluge potrošača • Formiranje prodajnih cijena • Kontrolu u proizvodnji • Upravljanje zalihama • Nabavku

34. Pitanja u benčmarkingu Šta bi trebalo da poredimo (benčmarkujemo)? • Poslovne prakse (metodi ili pristupi koji olakšavaju izvođenje poslovnih procesa) • Razni izvještaji • Sistem bonusa • Organizaciona struktura koja omogućava kreiranje novih proizvoda • Trening i razvoj zaposlenih • Primjena savremenih tehnika strategijskog menadžmenta

35. Pitanja u benčmarkingu Šta bi trebalo da poredimo (benčmarkujemo)? • Kritične faktore uspjeha (karakteristike, uslovi, varijable koje imaju direktni uticaj na satisfakciju potrošača povodom proizvoda/usluge) • Upravljanje troškovima • Percipiran kvalitet • Funkcionalne karakteristike proizvoda • Imidž preduzeća

36. Pitanja u benčmarkingu Koga bi trebalo da poredimo (benčmarkujemo)? • Najbolje u grani, “najbolje od najboljih”? • Sa liste “najvećih”? • Partnere sa sličnim procesima • Kako mi izvodimo procese? (prikupljanje, mjerenje i analiza podataka povodom analiziranih procesa) • Kako oni izvode procese? Isti procesi?

37. Tipovi benčmarkinga - najpopularnija podjela • Interni benčmarking • Konkurentski benčmarking • Funkcionalni benčmarking • Generički benčmarking • Eksterni benčmarking: • Konkurentski • Nekonkurenstki • Funkcionalni • Generički

38. Tipovi benčmarkinga • Interni benčmarking • Unutar organizacije (npr. unutar organizacije se porede divizije na različitim lokacijama sa različitim proizvodnim programom) • Dobre strane: • saglasnost benčmarka se podrazumijeva, mjerila su obično usaglašena, prenos odličnih praksi olakšan (voditi računa o različitosti kultura i okruženja) • Slabe strane: • moguće “čuvanje” informacija, potencijal učenja nizak (izuzev kada je riječ o liderskoj organizacionoj jedinici u grani – na svijetu...)

39. Tipovi benčmarkinga • Konkurentski benčmarking • Tip eksternog benčmarkinga • Koristan ukoliko postoji visok stepen uporedivosti subjekata (najveća korist je po osnovu analize benčmarkovih performansi ako pripada istoj strategijskoj grupi) • Od najprostijeg (obrnutog inženjeringa) do najsloženijeg (analize procesa i generičkih aktivnosti) • Problemi se pojavljuju u slučaju direktnih konkurenata sa istim (simetričnim) ciljevima (na primer, ako je cilj i jednih i drugih tržišna penetracija istog tržišnog segmenta) • “igra sa neprijateljem

40. Tipovi benčmarkinga • Funkcionalni benčmarking • Tip eksternog i nekonkurentskog benčmarkinga • Riječ je o poređenju različitih funkcija nezavisno od pripadnosti grani ili sektoru • Učesnici nisu direktni konkurenti i spremni su za razmjenu podataka • Na primjer, benčmarking funkcije distribucije, logistike, šalterskih usluga, konstrukcije novih proizvoda, direktnog marketinga i sl.

41. Tipovi benčmarkinga • Generički benčmarking • Tip eksternog i nekonkurentskog benčmarkinga • Riječ je o poređenju koje obuhvata više funkcija (poređenje multifunkcionalnih procesa) • Preduzeća mogu da dolaze iz jedne ili iz različitih grana • Na primjer, poređenje multifunkcionalnih procesa u preduzećima u elektronskoj industriji, a koja nisu neposredni konkurenti: Westinghouse, General Electric, Xerox, Motorola, IBM, Texas Instruments, Digital Equipment Corporation

42. HVALA NA PAŽNJI!