FİDAN DİKİMİ ve MEŞE TOHUMU EKİMİNİN PRATİK ESASLARI

1. FİDAN DİKİMİ ve MEŞE TOHUMU EKİMİNİN PRATİK ESASLARI Celal ERGÜN Eğitim Bölümü Başkanı

2. Niçin Fidan Dikiyoruz ? Temiz hava ve bol oksijen için. Küresel ısınmayı önlemek için. Toprak oluşumunu hızlandırmak için. Erozyon ve çölleşmeyi önlemek için. Su kaynaklarımızın kurumasını önlemek için. Odun hammaddesi üretimi için Binlerce aileye iş imkanı yaratmak için.

3. Niçin Fidan Dikiyoruz ? Kişi başına düşen orman alanını sabit tutabilmek için. Daha düzenli bir iklim ve yağış düzenine sahip olabilmek için Ormanlarda yaşayan canlılara yaşam ortamı sağlamak için. Biyolojik zenginliğimizi korumak için. Gelecek nesillere sağlıklı bir ortam bırakmak için

4. X 10 fidan X 150 fidan Üretiminden sorumlu olacağımız Karbondioksit tüketmek için kaç fidan dikmemiz gerekir? Yeni Doğan Bir Bebek için 50 Yaşındaki Yetişkin

5. Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı Yanıp kömür olan 4.000.000 ağaç 200.000 nüfuslu bir kentin yıllıkoksijen tüketimini karşılamaktaydı.

6. FİDAN DİKİM ESASLARI

7. Tür Seçimi Bir yörenin ağaçlandırılmasında, güvenilir orijin denemeleri sonuçları elde edilinceye kadar, yalnızca lokal ırklardan elde edilen tohumlar kullanılmalıdır. Aksi halde Türkiye ormanları, bu hızla giden ağaçlandırma faaliyetleri karşısında, kısa süre sonra lokal ırkları ortadan kaldırılmış, onun yerine biyolojik uyum değerlerinin ne olduğu bilinmeyen ağaçlarla dolu genetik bir çöle ve biyolojik kaosa dönüşebilir. Kaynak:Çevre Sorunları, Biyolojik Çeşitlilik ve Orman Gen Kaynaklarımız. Prof. Dr. Kani IŞIK, TEMA Vakfı Yayınları No:25, s. 145.

8. Fidanı Tanıyalım Tepe Sürgünü ucu Tepe Tomurcuğu G Ö V D E G Ö V D E Gövde Yan Sürgünler Kök Boğazı Kök Boğazı KÖK KÖK Kök Sistemi

9. 80 - 100 cm. Diri Örtüden Temizlenen Kısım Çukur Açılacak Kısım Çapı 25 - 40 cm. 80 - 100 cm. Adi Çukur Dikimi

10. Adi Çukur Dikimi (Tüpsüz Fidan) Mineral Toprak Humuslu Üst Toprak Çukur Derinliği Yaklaşık : İğne Yapraklılarda : 30 cm’dir. Geniş Yapraklılarda : 80 cm’dir.

11. Adi Çukur Dikimi (Tüpsüz Fidan) Can suyu verilir. Kök Boğazı 1 veya 2 cm. Toprak içinde kalacak

12. Tüplü Fidan Dikimi Tüp içindeki toprak nemli değil ise, tüpten çıkarırken köklerin etrafındaki toprak dağılır. Tüpü çıkartmadan önce tüpün içindeki toprağı mutlaka ıslatınız.

13. Tüplü Fidan Dikimi Fidanın Tüpten Çıkarılışı Can suyu verilir.

14. Dikim Mevsimi Yörelere ve iklim koşullarına göre değişmekle birlikte genellikle; Geniş yapraklı ağaçlarda: 15 Kasım’da başlar, 15 Mart’a Kadar devam eder. İğne yapraklı ağaçlarda (Bazı türler hariç) : 3 yaşına kadar çıplak köklü (tüpsüz) dikilebilir. 3 yaşından sonra tüplü dikilir. Tüplü Fidanlarda; İLKBAHAR, SONBAHAR ve KIŞ mevsimlerinde dikilir.

15. Dikim Terasları Yapılması 2 - 3 m. 30 cm 80 cm

16. Meşe Tohumu Ekimi Esasları

17. Tohumun Olgunlaşması Genel olarak yurdumuzda meşe tohumları Ekim ve Kasım aylarında olgunlaşır. Olgunlaşma palamutların dökülmeye başlamasıyla anlaşılır. Meşelerde bol tohum yılları periyodiktir. Hava şartlarına göre 3 - 4 yılda bir bol tohum oluşur. Bazı meşe türlerinde çimlenme yetenekleri farklıdır. Örneğin; sapsız meşe rutubetli ortamda çok çabuk çimlenme belirtileri göstermesine rağmen, saplı meşede çimlenme çok zayıftır. Saplı Meşe (Q. robur) Sapsız Meşe (Q. Petraea)

18. Tohum Hasadı Olgunlaşma zamanında yere dökülen tohumlar toplanır. Hasatta en önemli husus olgunlaşma zamanını iyi tayin etmektir. Öncelikle erken dökülen tohumlar kurtlu ve kötü nitelikli olabilir. Dolayısıyla Ekim sonu ve Kasım ayı başında toplama en uygun zamandır. (Ege Bölgesinde Eylül sonu, D. Anadolu Bölgesinde Aralık başı olabilir.) Dökülmenin çok yoğun olduğu zaman, olgunlaşma zamanı için en uygun zamandır. KASIM EKİM Pt. S. Ç. P. C. Ct. Pz. Pt. S. Ç. P. C. Ct. Pz. 1 1 2 3 4 5 2 3 4 5 6 7 8 6 7 8 9 10 11 12 9 10 11 12 13 14 15 13 14 15 16 17 18 19 13 14 15 16 17 18 19 16 17 18 19 20 21 22 20 21 22 23 24 25 26 20 21 22 23 24 25 26 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 27 28 29 30 27 28 29 30 30 31 Yörelere göre ARALIK başına uzar.

19. Tohum Hasadı İki yılda olgunlaşan meşe türlerinde, ikinci yıl sürgünlerinde oluşan tohumların toplanmamasına dikkat edilmelidir. Zira bu tohumlar bir yıl sonra olgunlaşacak olan “koruk” lardır. (Olgunlaşan tohumlar kahverengi bir renk alır.) Toplanan tohumların (palamutlar) kızışmalarını önlemek için havadar hangarlarda 15 - 20 cm kalınlığında serilerek ilk günlerde en az iki defa karıştırılarak en fazla 8 - 10 gün sonunda torbalara alınmalıdır.

20. Tohumların Saklanması(1) Eğer tohumlar bekletilecekse, küçük küçük kanaviçe çuvallar içinde, havadar sıcaklığı +6° ile 8°C yi geçmeyen zemini toprak ve beton bodrumlarda saklanabilir. +ºC 8 6 0

21. Tohumların Saklanması(2) Araştırma sonuçlarına göre : İdeal saklama; 10 litrelik galvaniz kaplarda ortasına delikli metal boru sokularak yapılır.

22. Tohumların Saklanması(3) Bu şekilde saklamalarda mantar oluşarak tohumlara zarar vermesini önlemek için kullanılan en kolay metotlardan biri de ; seçilmiş tohumların süzgeçli tenekelerde, +4°C sıcaklığındaki su içinde 2,5 saat tutulmasıdır. Bu sudan çıkarılan tohumların yüzeyi, delikli yürüyen bant üzerinde kurutulur. Veya mantar ilacı ile muamele edilir. Eğer uzun süreli saklamak gerekiyorsa; mantara karşı tedbir alınmış tohumlar açık plastik kaplar içerisinde -1° ile -2°C derecesinde %90-100 nispi rutubetli olan depolarda 1 yıl saklanabilir. En önemli husus tohum rutubetinin %25’ten aşağıya düşmemesidir.

23. Arazinin Hazırlanması(1) Makineli çalışmanın uygun olmadığı yerlerde (meyil, taşlık, gibi olumsuz faktörlerle, toprağın cepler şeklinde yer yer uygun olan yerlerde) elle dikim çukurlarının açılması

24. 80 cm 80 cm Arazinin Hazırlanması(2) Önce ocak açılacak yer yüzeysel olarak her türlü işlenmeyen maddelerden temizlenir. Varsa yüzeysel taşlılık, ocak açılacak yerde temizlenir ve açılacak ocağın alt bölümünde düzgünce yığılır.

25. 30 cm. Ekim Ocaklarının Açılması Bu işlem yapıldıktan sonra sivri uçlu kazma ile yetişme şartları uygun olan üst toprak (yaklaşık 10 - 20 cm) kazılarak bir kenara yığılır. Sonra 30 cm’ye kadar toprak derinlemesine çukur tabanı kazma ucu ile kazılarak gevşetilir. Gevşetmenin çok iyi yapılması gerekir. Derin toprak işlemesi çok önemlidir. Böylece ekilecek tohuma iyi bir yetişme ortamı hazırlanır. Humuslu Üst Toprak

26. Tohum Seleksiyonu Toplanan tohumlar su dolu bidonlara atılır. Üstte yüzenler alınarak imha edilir. Çünkü bu tohumlar kurt yeniği, çürük veya çimlenme yeteneği çok düşük veya olmayan tohumlardır. Dibe çöken tohumlar çimlenme yeteneği yüksek, sağlam tohumlardır. Atılacak Ekilecek Eğer arazi hazırlığımız yapılmış ise ve tohumlar hemen ekilebilecekse, sağlam tohumlar hemen araziye intikal ettirilerek ekilir. Sudan çıkarılan tohumların yüzeylerinin kurutulması mutlaka gereklidir. Çünkü araziye taşıma sırasında bile bu su, kızışmalara sebep olabilir.

27. Ekim Öncesi Muamelesi Tohumları ekmeden önce fare, köstebek ve domuzlara karşı tiksindirici önlem olarak, %10 oranında mazot karıştırılmış suya batırılır.

28. Meşe Tohumunun Ekimi Tohum, ekim yastıklarına konulurken yan yatırılması en uygun şekildir. Tohumun üst tarafı (sivri ucu) kesinlikle aşağıya bakacak şekilde ekilmemelidir. Bu şekilde ekilen tohumlardan çıkacak kök ve gövde sürgünleri kendi doğal istikametlerini bulmak için birbirine dolanacak ve ileride fidanların kendi kendine boğulmasını meydana getirecektir.

29. Doğru Yanlış Meşe Tohumunun Ekim Şekilleri Doğru Ekim (yatay) Doğru Ekim (eğik) Dikine Ekim, tepe yukarıda yapılmamalı Dikine Ekim, tepe aşağı yapılmamalı

30. Tohumların Ocağa Yerleştirilmesi Kuşbakışı Görünüm 10 cm. 10 cm. 10 cm.

31. 30 cm. Meşe Tohumunun Ekimi Hazırlanan ocağa meşe tohumları önceki açıklamalarda belirtildiği şekilde yerleştirilir.Üzerine humuslu toprak serilir. Genellikle ekim derinliği tohum çapının 2 katıdır. 2 cm lik bir tohum için ekim derinliği maksimum 4 cm dir. Meşe palamudunun ekim derinliği kuraklığa, toprak yapısına ve iklime göre değişir. Kurak yörelerde tohum çapının en az beş katı toprakla örtülmelidir. Humuslu Üst Toprak 20 cm.

32. Bakım

33. Bakım(1) Ot Alma - Kaymak Kırma : Fidan çevresinde en az 1 m2 ’lik bir alanda, otsu ve odunsu bitkiler temizlenir. Toprak yüzeyi çapanın ağzı ile hafifçe kırılarak, kırıntı bünye verilir (Kaymak Kırma). 1. YIL Ot Alma - Çapa - İçten dışa doğru : Çapa ile derinlik en azdan en çoğa doğru çapalanır. Fidan çevresindeki yabancı, otsu ve odunsu bitkiler alınır. Fidan çevresinde 10 cm çapındaki alanda çapa kullanılmamalıdır. Fidan gövdesi, tepesi ya da kökleri zedelenebilir. Burada olabilecek otsu bitkiler el ile alınmalıdır. 2. YIL Ot Alma - Çapa : Çapalama dıştan içe doğru yapılır. Çalışma sırasında çapalama derinliği fidan çevresine yaklaştıkça azalır. 3. YIL

34. Bakım(2) Sürgün Kontrolü : Eğer gerekiyorsa fidan etrafında ve fidan sıraları arasında, fidana baskı yapan yabancı bitkiler alınır. (Tahra, Balta, Gürebi gibi el aletleri kullanılır.) 4. YIL 5. YIL Sürgün Kontrolü : Fidan etrafında ve fidan sıraları arasındaki yabancı bitkiler alınır. 6. YIL Herhangi bir işlem yapılmaz. 7. YIL Fidan etrafında ve fidan sıraları arasındaki fidana baskı yapan yabancı bitkiler alınır. Genel prensip olarak sürgün kontrolü çalışması, 1 yıl atlayarak yapılır. (4. Yıl boş, 5. Yıl sürgün kontrolü, 6. Yıl boş, 7. Yıl sürgün kontrolü yapılır.)

35. Koruma Yapılan çalışmalar sonucu fidanlar, insan ve hayvan baskısından korunmalıdır. Bunun için çalışma alanının etrafı dikenli tel, kafes tel ile çevrilerek koruma altına alınmalı ya da bekçi, köy korucusu, Orman Muhafaza Memuru ile korunmalıdır.

36. Kaymak Kırma (1)

37. Kaymak Kırma (2)

38. Kaymak Kırma (3)

39. Kaymak Kırma (4)

40. Kaymak Kırma (5)