Program Operacyjny Kapitał Ludzki 2007-2013

1. Doświadczenia i plany województwa zachodniopomorskiego w zakresie wsparcia osób niepełnosprawnych w Regionalnym Programie Operacyjnym 2014-2020 Warszawa, dnia 29 października 2013 r.

2. Program Operacyjny Kapitał Ludzki 2007-2013

3. Projekty systemowe powiatowych urzędów pracy realizowane w ramach Priorytetu VI PO KL w województwie zachodniopomorskim uwzględniające działania skierowane do osób niepełnosprawnych • Poddziałanie 6.1.3: Poprawa zdolności do zatrudnienia oraz podnoszenie poziomu aktywności zawodowej osób bezrobotnych

4. Rok 2010 - Kryterium dostępu: Grupę docelową w projekcie w co najmniej 25% stanowią osoby z poniższych grup (z jednej lub z dwóch grup łącznie): • osoby powyżej 45 roku życia; • osoby niepełnosprawne. Rok 2011 - Kryterium dostępu:Projekt skierowany jest do bezrobotnych osób niepełnosprawnych w proporcji co najmniej takiej samej jak proporcja osób niepełnosprawnych zarejestrowanych w rejestrze danego Powiatowego Urzędu Pracy w stosunku do ogólnej liczby zarejestrowanych osób bezrobotnych (wg stanu na dzień złożenia wniosku o dofinansowanie) Rok 2012 - Kryterium dostępu:Projekt skierowany jest do bezrobotnych osób niepełnosprawnych w proporcji co najmniej takiej samej jak proporcja osób niepełnosprawnych zarejestrowanych w rejestrze danego Powiatowego Urzędu Pracy w stosunku do ogólnej liczby zarejestrowanych osób bezrobotnych (wg stanu na dzień złożenia wniosku o dofinansowanie)

5. Rok 2013 - Kryterium dostępu:Projekt skierowany jest do bezrobotnych osób niepełnosprawnych, w proporcji co najmniej takiej samej jak proporcja osób niepełnosprawnych zarejestrowanych w rejestrze danego Powiatowego Urzędu Pracy w stosunku do ogólnej liczby zarejestrowanych osób bezrobotnych (wg stanu na dzień złożenia wniosku o dofinansowanie) oraz na zakończenie realizacji projektu wskaźnik efektywności zatrudnienia dla osób niepełnosprawnych wynosi co najmniej 25%.

6. Projekty konkursowe realizowane w ramach Priorytetu VI PO KL w województwie zachodniopomorskim skierowane do osób niepełnosprawnych

7. Poddziałanie 6.1.1 Wsparcie osób pozostających bez zatrudnienia na regionalnym rynku pracy

8. Rok 2007 - kryterium strategiczne 20 pkt: Kryterium grupy docelowej: premiowane będą projekty, w ramach których wsparcie adresowane będzie co najmniej do jednej z następujących grup osób będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy: • osób niepełnosprawnych • osób po 45 roku życia, • osób młodych do 25 roku życia pozostających bez zatrudnienia, • kobiet. Rok 2008 - kryterium strategiczne 20 pkt: Kryterium grupy docelowej: premiowane będą projekty, w ramach których wsparcie adresowane będzie co najmniej do jednej z następujących grup osób będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy: • osób niepełnosprawnych • osób po 45 roku życia, • osób młodych do 25 roku życia pozostających bez zatrudnienia, • kobiet.

9. Rok 2009 - kryterium strategiczne 5 pkt: Grupę docelową w projekcie, w co najmniej 30%, stanowią osoby niepełnosprawne. Rok 2010 - kryterium strategiczne 10 pkt: Grupę docelową w projekcie, w co najmniej 30%, stanowią osoby niepełnosprawne oraz projektodawca zapewni infrastrukturę (min. 50% środków w ramach cross-financingu jest przeznaczona na adaptację infrastruktury) lub pozostałe wsparcie ułatwiające osobom niepełnosprawnym udział w projekcie (np. zapewnienie dojazdu, opieki itp.).

10. Rok 2011 - Kryterium dostępu: Projekt skierowany jest w co najmniej 60% do osób z poniżej wskazanych grup (jednej lub kilku): • kobiety w szczególności powracające na rynek pracy po przerwie związanej z urodzeniem i wychowaniem dziecka, • osób w wieku 15-24 lata, • osób w wieku 50-64 lata, • osób niepełnosprawnych. przy czym wskaźnik efektywności zatrudnieniowej odpowiednio winien kształtować się na następujących poziomach:  • dla kobiet w szczególności powracające na rynek pracy po przerwie związanej z urodzeniem i wychowaniem dziecka na poziomie co najmniej 45%, • dla osób w wieku 15-24 lata  na poziomie co najmniej 40%, • dla osób w wieku 50-64 lata  na poziomie co najmniej 35%, • dla osób niepełnosprawnych na poziomie co najmniej 30%.

11. Rok 2012 - Kryterium dostępu: Projekt skierowany jest w 100% do osób z poniżej wskazanych grup (jednej lub kilku): • kobiet w szczególności powracających na rynek pracy po przerwie związanej z urodzeniem i wychowaniem dziecka, • osób w wieku 15-24 lata, • osób w wieku powyżej 50 roku życia, • osób niepełnosprawnych. przy czym wskaźnik efektywności zatrudnieniowej odpowiednio winien kształtować się na następujących poziomach:  • dla kobiet w szczególności powracających na rynek pracy po przerwie związanej z urodzeniem i wychowaniem dziecka na poziomie co najmniej 45%, • dla osób w wieku 15-24 lata  na poziomie co najmniej 40%, • dla osób w wieku powyżej 50 roku życia, na poziomie co najmniej 35%, • dla osób niepełnosprawnych na poziomie co najmniej 30%. )

12. Rok 2012 - kryterium strategiczne 5 pkt: Projekt zakłada dostosowanie infrastruktury w instytucji w której realizowane będzie wsparcie w ramach projektu do potrzeb osób niepełnosprawnych w ramach cross-financingu lub projektodawca dysponuje infrastrukturą dostosowaną do potrzeb osób niepełnosprawnych,  jednocześnie w grupie docelowej znajduje się co najmniej 10% osób niepełnosprawnych, którym wnioskodawca zapewnia kompleksowe wsparcie. Rok 2013 - kryterium strategiczne 5 pkt: Projekt zakłada w co najmniej 20% udział osób niepełnosprawnych w grupie docelowej przy czym wskaźnik efektywności zatrudnieniowej dla wyżej wymienionej grupy winien kształtować się na poziomie co najmniej 20%. Jednocześnie projektodawca dysponuje infrastrukturą dostosowaną do potrzeb osób niepełnosprawnych. Ponadto beneficjentem i/lub partnerem jest podmiot statutowo zajmujący się pomocą osobom niepełnosprawnym  lub posiadający 2 letnie doświadczenie w aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych.

13. Poddziałanie 6.2 Wsparcie oraz promocja przedsiębiorczości i samozatrudnienia

14. Rok 2010 - kryterium strategiczne 25 pkt: Grupę docelową w projekcie w co najmniej 40% stanowią osoby niepełnosprawne. Rok 2011 - kryterium strategiczne 15 pkt: Grupę docelową w projekcie w co najmniej 50% stanowić będą  osoby niepełnosprawne oraz projekt przewiduje wsparcie polegające na dostosowaniu infrastruktury (w ramach instrumentu cross-financingu)  do szczególnych potrzeb osób niepełnosprawnych w celu ułatwienia im dostępu do oferowanego wsparcia. Rok 2012 - kryterium strategiczne 5 pkt: Projekt zakłada dostosowanie infrastruktury w instytucji w której realizowane będzie wsparcie w ramach projektu do potrzeb osób niepełnosprawnych w ramach cross-financingu lub projektodawca dysponuje infrastrukturą dostosowaną do potrzeb osób niepełnosprawnych,  jednocześnie w grupie docelowej znajduje się co najmniej 10% osób niepełnosprawnych, którym wnioskodawca zapewnia kompleksowe wsparcie. Rok 2013 - Kryterium dostępu:Projekt skierowany jest w 100% do osób z jednej lub kilku z poniżej wskazanych grup: osób w wieku poniżej 30 lat, osób niepełnosprawnych, osób w wieku powyżej 50. roku życia.

15. Projekty systemowe partnerskie powiatowych centrów pomocy rodzinie, ośrodków pomocy społecznej oraz powiatowych urzędów pracy realizowane w ramach Priorytetu VII PO KL uwzględniające działania skierowane do osób niepełnosprawnych TYPY REALIZOWANYCH PROJEKTÓW: Rozwój form aktywnej integracji oraz upowszechnianie aktywnej integracji i pracy socjalnej

16. Poddziałanie 7.1.1 Rozwój i upowszechnianie aktywnej integracji przez ośrodki pomocy społecznej

17. Rok 2011 - Kryterium dostępu: Projekt skierowany jest co najmniej w 10% do osób niepełnosprawnych. Rok 2012 - Kryterium dostępu:Projekt skierowany jest co najmniej w 10% do osób niepełnosprawnych. Rok 2013 - Kryterium dostępu:Projekt skierowany jest co najmniej w 10% do osób niepełnosprawnych.

18. Poddziałanie 7.1.2 Rozwój i upowszechnianie aktywnej integracji przez powiatowe centra pomocy rodzinie

19. Rok 2011 - Kryterium dostępu: Projekt skierowany jest do osób niepełnosprawnych w proporcji co najmniej takiej samej jak proporcja osób niepełnosprawnych będących klientami danego PCPR w stosunku do ogólnej liczby wszystkich klientów danego PCPR (według stanu na dzień złożenia wniosku o dofinansowanie). Rok 2012 - Kryterium dostępu:Projekt skierowany jest do osób niepełnosprawnych w proporcji co najmniej takiej samej jak proporcja osób niepełnosprawnych będących klientami danego PCPR w stosunku do ogólnej liczby wszystkich klientów danego PCPR (według stanu na dzień złożenia wniosku o dofinansowanie). Rok 2013 - Kryterium dostępu:Projekt skierowany jest do osób niepełnosprawnych w proporcji co najmniej takiej samej jak proporcja osób niepełnosprawnych będących klientami danego PCPR w stosunku do ogólnej liczby wszystkich klientów danego PCPR (według stanu na dzień złożenia wniosku o dofinansowanie).

20. Wsparcie kierowane do osób niepełnosprawnych w ramach projektów systemowych w latach 2008-2013 • Program na rzecz integracji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych - realizowany przez PCPR, liczba osób które skorzystały z tej formy wsparcia: 4 039 osób; • Program Aktywizacji Osób Niepełnosprawnych - realizowany przez PCPR i OPS, liczba osób które skorzystały z tej formy wsparcia: 748 osób;

21. Projekty konkursowe realizowane w ramach Priorytetu VII PO KL w województwie zachodniopomorskim skierowane do osób niepełnosprawnych

22. Poddziałanie 7.2.1 Aktywizacja zawodowa i społeczna osób zagrożonych wykluczeniem społecznym

23. Rok 2009 - kryterium strategiczne 10 pkt: Grupę docelową w projekcie, w co najmniej 30%, stanowią osoby niepełnosprawne. Rok 2010 - kryterium strategiczne 15 pkt: Grupę docelową w projekcie, w 100%, stanowią osoby niepełnosprawne oraz osoby sprawujące opiekę bezpośrednią nad nimi. Rok 2011 - Kryterium dostępu:Grupę docelową w projekcie, w 100%, stanowią osoby niepełnosprawne oraz osoby sprawujące opiekę bezpośrednią nad nimi i/lub otoczenie w takim zakresie, w jakim jest to niezbędne dla wsparcia osób niepełnosprawnych. Rok 2011 - kryterium strategiczne 20 pkt: Co najmniej 40% środków w ramach cross-financingu jest przeznaczonych na adaptację infrastruktury dla osób niepełnosprawnych.

24. Poddziałanie 7.2.2 Wsparcie ekonomii społecznej

25. Rok 2010 - kryterium strategiczne 15 pkt: Projekt uwzględniana dostosowanie budynków instytucji sektora ekonomii społecznej (w których realizowane będzie wsparcie w ramach projektu) do potrzeb osób niepełnosprawnych w ramach cross-financingu. Rok 2011 - kryterium strategiczne 15 pkt: Projekt zakłada dostosowanie budynków instytucji sektora ekonomii społecznej (w których realizowane będzie wsparcie w ramach projektu) do potrzeb osób niepełnosprawnych w ramach cross-financingu lub projektodawca dysponuje budynkiem dostosowanym do potrzeb osób niepełnosprawnych. Rok 2012 - kryterium strategiczne 15 pkt: Projekt zakłada dostosowanie infrastruktury instytucji sektora ekonomii społecznej (w których realizowane będzie wsparcie w ramach projektu) do potrzeb osób niepełnosprawnych w ramach cross-financingu lub projektodawca dysponuje infrastrukturą dostosowaną do potrzeb osób niepełnosprawnych, jednocześnie w grupie docelowej znajduje się co najmniej 10% osób niepełnosprawnych, którym wnioskodawca zapewnia kompleksowe wsparcie.

26. Działanie 7.4 Aktywizacja zawodowa i społeczna osób zagrożonych wykluczeniem społecznym

27. Rok 2012 - kryterium strategiczne 15 pkt: Projekt zakłada dostosowanie infrastruktury instytucji (w których realizowane będzie wsparcie w ramach projektu) do potrzeb osób niepełnosprawnych w ramach cross-financingu lub projektodawca dysponuje infrastrukturą dostosowaną do potrzeb osób niepełnosprawnych.

28. Postęp rzeczowy realizowanych w latach 2008-2013 projektów

29. Wskaźnik aktywności zawodowej osób niepełnosprawnychWyzwania dla pomocy społecznej województwa zachodniopomorskiego w latach 2007-2013 - wzrost poziomu zatrudnienia osób niepełnosprawnych • Wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych o połowę niższy od wskaźnika krajowego i najniższy w całej Polsce • Zintensyfikowanie działań zmierzających do zwiększenia możliwości zatrudnienia osób niepełnosprawnych Źródło: Obliczenia DEA MPiPS na podstawie BAEL 2007 r.

31. Osoby niepełnosprawne, które rozpoczęły udział w projektach

32. Stopień realizacji wskaźników w ramach Priorytetu VI – osoby, które zakończyły udział w projektach

33. Stopień realizacji wskaźników w ramach Priorytetu VI – osoby, które uzyskały środki na podjęcie działalności gospodarczej

34. Stopień realizacji wskaźników w ramach Priorytetu VII

35. Dobre praktyki w zakresie wykorzystania funduszy EFS i EFR Międzygminny Zakład Aktywności Zawodowej w Dobrej

36. Realizacja inwestycji Źródła finansowania: • Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego: 13 746 495 zł; • Program Operacyjny Kapitał Ludzki: 2 153 273,50 zł; • Wsparcie samorządów: Miasto Szczecin (1 mln), Nowe Warpno (1 mln), Police (263 852 zł); • Środki własne Stowarzyszenia: 241 839 zł. Inwestycja: • 3 ha przekazane przez Gminę Dobra Szczecińska; • największy w Polsce zakładzie aktywności zawodowej; • zatrudnienie znajdzie 127 osób niepełnosprawnych o znacznym i umiarkowanym stopniu niepełnosprawności; • Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego dofinansuje w 2013 roku zakup środków transportu ze środków PFRON i przejmie finansowanie jego działalności, które koncentrować się będzie wokół siedmiu działów: montażu i demontażu (2 działy) m.in. sprzętu komputerowego, pralni, kuchni, stolarni, obróbce drewna, gospodarstwa domowego i ogrodnictwa z pielęgnacją terenów zielonych.

37. Założenia Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego 2014-2020

38. PRIORYTET INWESTYCYJNY 8.8: równouprawnienie płci oraz godzenie życia zawodowego i prywatnego

39. Przykładowymi typami operacji realizowanymi w ramach PI będą: • kompleksowe usługi skierowane na równouprawnienie płci oraz godzenie życia zawodowego i prywatnego, poprzez wspieranie usług opieki nad dziećmi do 3. roku życia, seniorami i osobami niepełnosprawnymi oraz poprawa dostępu do usług opiekuńczych w wymiarze jakościowym i ilościowym (punkty opieki nad dzieckiem do lat 3; wzmocnienie systemu usług społecznych, w tym usług opiekuńczych i pielęgnacyjnych); • wdrożenie elastycznych form zatrudnienia (work sharing, telepraca, elastyczne godziny pracy), polegające na opracowaniu regulacji dla nowych form zatrudnienia, szkoleniu kadry zarządzającej oraz pracowników oraz tworzeniu odpowiednich warunków technicznych do efektywnego wdrożenia w przedsiębiorstwie nowych form zatrudnienia; • wspieranie aktywizacji osób powracających na rynek pracy po urlopach macierzyńskich/wychowawczych oraz po okresie opieki nad osobami zależnymi, poprzez finansowanie trenerów zatrudnienia wspieranego oraz system finansowania opieki nad osobami zależnymi dla osób nieaktywnych zawodowo chcących powrócić na rynek pracy.

40. Grupa docelowa: pracodawcy i pracownicy oraz osoby powracające na rynek pracy po urlopach macierzyńskich/wychowawczych oraz po okresie opieki nad osobami zależnymi. • Typy beneficjentów: wszystkie podmioty - z wyłączeniem osób fizycznych (nie dotyczy osób prowadzących działalność gospodarczą lub oświatową na podstawie przepisów odrębnych). • Opis kierunkowych zasad wyboru projektów • Na etapie wyboru projektów zostaną zastosowane kryteria promujące równouprawnienie kobiet i mężczyzn oraz rozwiązania zapobiegające dyskryminacji ze względu na płeć, pochodzenie etniczne lub rasowe, religię lub przekonania, niepełnosprawność, wiek, a także orientację seksualną. Ponadto w kryteriach wyboru projektów premiowane będą rozwiązania realizujące zasadę zrównoważonego rozwoju.

41. PRIORYTET INWESTYCYJNY 9.1: inwestycje w infrastrukturę zdrowotną i społeczną, które przyczyniają się do rozwoju krajowego, regionalnego i lokalnego, zmniejszania nierówności w zakresie stanu zdrowia oraz przejścia z usług instytucjonalnych do usług na poziomie społeczności lokalnych

42. Przykładowymi typami operacji realizowanymi w ramach PI będą: 1. modernizacja, przebudowa obiektów infrastruktury publicznej, w tym zwłaszcza obiektów ochrony zdrowia, obiektów uzdrowiskowych, 2. zakup niezbędnego wyposażenia obiektów ochrony zdrowia, 3. odbudowa, przebudowa, modernizacja i wyposażenie obiektów infrastruktury społecznej w tym mieszkalnictwo chronione, infrastruktura społeczna wspierająca osoby bezdomne, 4. inwestycje w infrastrukturę, w szczególności zakładów aktywizacji zawodowej.

43. Grupa docelowa:mieszkańcy województwa zachodniopomorskiego. Typy beneficjentów: jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia, jednostki organizacyjne jst, zakłady opieki zdrowotnej, uzdrowiska,  organizacje pozarządowe.  

44. PRIORYTET INWESTYCYJNY 9.4: aktywna integracja, w szczególności w celu poprawy zatrudnialności   

45. Przykładowymi typami operacji realizowanymi w ramach PI będą: • instrumenty aktywizacji zawodowej uwzględniające m.in.: wsparcie osób i rodzin wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym w ramach usług Centrum Integracji Społecznej, Klubu Integracji Społecznej, Zakładu Aktywizacji Zawodowej oraz Warsztatów Terapii Zajęciowej; usługi wspierające aktywizację zawodową; usługi wspierające. • instrumenty aktywizacji edukacyjnej uwzględniające m.in.: zajęcia szkolne oraz koszty z nimi związane (w tym stypendia w celu uzupełnienia wykształcenia), związane z uzupełnieniem wykształcenia na poziomie podstawowym, gimnazjalnym, ponadgimnazjalnym lub policealnym dla osób w wieku 15-24 lata zagrożonych wykluczeniem społecznym, objętych wsparciem asystenta rodziny; zajęcia prowadzące do podjęcia zatrudniania, dostosowane do zdiagnozowanych potrzeb uczestników projektu (po konsultacjach z właściwym powiatowym urzędem pracy);

46. Przykładowymi typami operacji realizowanymi w ramach PI będą: • instrumenty aktywizacji zdrowotnej uwzględniające m.in.: terapię psychologiczną, rodzinną lub psychospołeczną dla rodzin lub indywidualnych osób; programy korekcyjno-edukacyjne dla osób stosujących przemoc w rodzinie, o którym mowa w przepisach o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie; wsparcie dla osób uzależnionych od alkoholu lub od narkotyków lub innych środków odurzających; turnusy rehabilitacyjne, zajęcia fizyczne usprawniające psychoruchowo lub zajęcia rehabilitacyjne, odpowiadające na zdiagnozowane potrzeby osób niepełnosprawnych; vouchery na samodzielny zakup usług zdrowotnych;

47. Przykładowymi typami operacji realizowanymi w ramach PI będą: • instrumenty aktywizacji społecznej uwzględniające m.in.: rozwój usług społecznych przezwyciężających indywidualne bariery w integracji społecznej w tym w powrocie na rynek pracy; usługi wspierające osoby niepełnosprawne, w tym koszty asystenta osoby niepełnosprawnej; usługi wsparcia i aktywizacji rodzin marginalizowanych (m.in. asystent rodziny, koordynator rodzinnej pieczy zastępczej, konsultant rodzinny); pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, w tym w mieszkaniu chronionym; pomoc na zagospodarowanie w formie rzeczowej dla osób usamodzielnianych, w tym osób opuszczających pieczę zastępczą oraz bezdomnych; poradnictwo specjalistyczne, poradnictwo i wsparcie indywidualne oraz grupowe w zakresie podniesienia kompetencji życiowych i umiejętności społeczno-zawodowych umożliwiających docelowo powrót do życia społecznego i zawodowego.

48. Grupa docelowa:osoby bezrobotne lub nieaktywne zawodowo, osoby zatrudnione, osoby niepełnosprawne, usamodzielniani wychowankowie, osoby objęte wsparciem asystenta rodziny, w wieku aktywności zawodowej (15 - 64 lata), osoby powyżej 65 roku życia, zagrożone wykluczeniem społecznym; otoczenie osób wykluczonych społecznie (w takim zakresie, w jakim jest to niezbędne dla wsparcia osób wykluczonych społecznie objętych wsparciem w ramach projektu, w tym również w zakresie równoległej aktywizacji zawodowej i społecznej osób pełniących obowiązki opiekuńcze); • Typy beneficjentów: Gminne jednostki organizacyjne – ośrodki pomocy społecznej, o których mowa w art. 110 ustawy o pomocy społecznej, Powiatowe jednostki organizacyjne - powiatowe centra pomocy rodzinie, o których mowa w art. 112 ustawy o pomocy społecznej oraz art. 182 ust 2 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej; organizacje pozarządowe zajmujące się aktywizacją społeczno – zawodową osób i rodzin wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym.

49. PRIORYTET INWESTYCYJNY 9.7: ułatwianie dostępu do niedrogich, trwałych oraz wysokiej jakości usług, w tym opieki zdrowotnej i usług socjalnych świadczonych w interesie ogólnym 

50. Przykładowymi typami operacji realizowanymi w ramach PI będą: Programy zintegrowanych usług społecznych, obejmujące m.in.: • opiekę medyczną i rehabilitacyjną w domu osoby chorej ze szczególnym uwzględnieniem opieki zdrowotnej ludzi mieszkających na terenach wiejskich; • zorganizowanie wsparcia dla rodzin z osobą niepełnosprawną, ze szczególnym uwzględnieniem opieki nad osobą niepełnosprawną w miejscu zamieszkania; • pomoc rodzinom dotkniętym problemem przemocy, obejmująca usługi terapeutyczne, treningi zastępowania agresji, indywidualną pracę z terapeutą; • kampania społeczna mająca na celu podniesienie świadomości w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie; • kampania społeczna ukierunkowana na przeciwdziałanie uzależnieniom; • działania mające na celu profilaktykę, przeciwdziałanie niepożądanym zjawiskom społeczno-wychowawczym wśród młodzieży; • rozwój nowych form i metod wsparcia indywidualnego i środowiskowego na rzecz integracji zawodowej i społecznej (w tym np. środowiskowej pracy socjalnej, centrów aktywizacji lokalnej, animacji lokalnej, streetworkingu, coachingu, treningu pracy). • usługi opieki zdrowotnej i rehabilitacji medycznej dla osób po 50 roku życia, zagrożonych wykluczeniem społecznym lub wykluczonych społecznie.