TIR SİSTEMİ, TÜRKİYE UYGULAMASI& TIR İŞLEMLERİ TEBLİĞİ

1. TIR SİSTEMİ, TÜRKİYE UYGULAMASI& TIR İŞLEMLERİ TEBLİĞİ Ruken MERMER Gümrük ve Ticaret Uzmanı

2. TARİHÇE • Geniş kapsamlı ilk TIR Sözleşmesi, 1959 • Revize TIR Sözleşmesi, 1975 • TIR Revizyon Süreci • I. Safha, 1999 • II. Safha, 2002 • III. Safha, çalışmalar sürmekte • Türkiye’nin Sözleşmeye Katılımı, 1984

3. COĞRAFİ KAPSAM TIR Sözleşmesine taraf ve uygulayan ülkeler TIR Sözleşmesine taraf ancak uygulamayan ülkeler Üyelik Müzakereleri Devam Eden Ülkeler Kabul Sürecindeki Ülkeler Sözleşmeyle İlgilenen Diğer Ülkeler

4. 2013 yılında; Toplam 2.920.150 adet TIR Karnesi dağıtıldı. TOBB, 540.500 adedini aldı. TIR Sistemi’nden aldığı %25’lik pay ile sistemin en büyük uygulayıcısı Türkiye’dir. Ancak Ortak Transit Sözleşmesi’ne taraf olmamız sonrasında, 2013 yılı TIR Karnesi kullanım sayılarında önceki yıla kıyasla %22’lik bir düşüş yaşanmıştır.

5. TIR SÖZLEŞMESİ 64 maddelik ana metin ile 10 Ekten oluşmaktadır. EKLER • EK 1. TIR Karnesi MODELİ • EK 2-3-4-5 ve 7 TAŞITLARIN VE KONTEYNERLERİN ONAYLANMASI • EK 6. AÇIKLAYICI NOTLAR • EK 8. ORGANİZASYON • EK 9. TIR SİSTEMİNE GİRİŞ • EK 10. SAFETIR

6. AÇIKLAYICI NOTLAR Sözleşme hükümlerini ve eklerini değiştirmez, ancak içeriğini, anlamını ve kapsamını daha belirgin hale getirmektedir.YORUMLAR Yorumlar, akit taraflara yasal yükümlülük getirmemekle birlikte, TIR İdari Komitesi ve BMAEK Taşımacılığa İlişkin Gümrük Soruları Çalışma Grubu’nun fikirlerini yansıtıyor olması itibariyle önem taşımaktadır. Ana metin ve eklerde yer alan açıklayıcı notlar bağlayıcı, yorum notları tavsiye niteliğindedir.

7. TIR SİSTEMİNİN AVANTAJLARI Gümrük İdaresi Açısından: • Ulusal prosedür gereklerini azaltma • Mühür ve dış koşul muayenesi • İş gücü avantajı • Ulusal garanti ve dokümantasyona gerek olmaması • TIR Karnesi - Tek Belge Nakliyeciler Açısından: • Sınırlarda minimum engelleme • Gecikmeleri azaltma • Maliyeti azaltma • Konteynerler için de kullanılabilir. • Transit idarelerinde teminat verilmesi gerekmez.

8. TIR SİSTEMİNİN 5 ESASI GÜMRÜK KONTROLLERİNİN KARŞILIKLI TANINMASI ULUSLARARASI GARANTİ SİSTEME KONTROLLÜ GİRİŞ GÜVENLİ TAŞITVE KONTEYNERLER TIR Karnesi

9. GÜVENLİ TAŞITVE KONTEYNERLER • Gümrük mührü ile emniyet altına alınan yük bölümüne gümrük mührü kırılmadan ya da iz bırakmadan izinsiz erişmek mümkün değildir. • Gümrük mühürleri basit, ancak etkili şekilde yapıştırılmış mühürler olmalıdır.

10. Taşıt Onay Belgesi • Karayolu ile uluslararası eşya taşımacılığı yapılan taşıtların TIR Sözleşmesi hükümlerine uygun olarak imal edildiğini gösteren ve yetkili gümrük idarelerinceiki yıl süreyle geçerli olmak üzere TIR Sözleşmesi ekinde yer alan örneğe uygun olarak düzenlenen belgedir.

11. Taşıt Onay Belgesi TIR Karnesi himayesinde uluslararası taşımacılık, TIR Sözleşmesinde öngörülen şartlara uygun olarak yapılmış taşıtlar ve/veya konteynerler ile yapıldığından, TIR Sistemi’ne dahil olmak isteyen nakliyeci firmaların bu belgeyi almaları zorunludur.

12. ULUSLARARASI GARANTİ • Ulusal kefil kuruluş, TIR taşımaları esnasında ortaya çıkan herhangi bir usulsüzlük halinde, TIR Karnesi kapsamında taşıma yapan yerli ya da yabancı nakliyecilere ait vergi ya da harçların o ülke içinde ödenmesini garanti etmektedir. • Teminat üst limiti her TIR Karnesi başına 60.000 Avro’dur.

13. TIR SİSTEMİ AKTÖRLERİ • TIR Karnesi Hamili (Nakliyeci) • Gümrük İdaresi • Ulusal Kefil Kuruluş (TOBB) • Uluslararası Kefil Kuruluş (IRU - Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Birliği)

14. KEFALET ZİNCİRİ Gümrük idaresi TOBB Uluslararası Kuruluş (IRU) Uluslararası Kuruluş (IRU) nezdindeki sigorta şirketi (AXA SİGORTA) YEREL SİGORTA KARNE HAMİLİ

15. TIR Karnesi • Gümrük beyannamesi yerine geçer. • TIR sistemi kapsamında taşınan eşyalara yönelik uluslararası bir teminatın mevcudiyetine dair kanıt sağlar. • Ek 1 - TIR Karnesi

16. TIR Karnesi, uluslararası eşya taşımacılığının TIR Sözleşmesi kapsamında yürütülmesini sağlar. • TIR Karnelerini basar ve dağıtır. • Dili Fransızca (Birinci kapak önyüzü hariç) • 60 gün geçerli (Yabancı taşıyıcıya verilenler için 10 gün) • Geçerlilik tarihi hiçbir koşulda değiştirilemez veya uzatılamaz. • Hareket ve varış gümrük idarelerinin toplam sayısı en fazla 4’tür.

17. TIR Karnesi doldurulurken eşya cinsi açıkça yazılmalıdır. Plastik eşya, tekstil eşyası, gıda maddesi, fatura muhteviyatı eşya vb. muğlak ve genel ifadelerdenkaçınılmalıdır. (Örneğin fatura muhteviyatı eşya, liste kapsamı eşya, elektronik eşya vb.) Bu durum eşya kaçakçılığına ortam hazırlar. • TIR Karnesi tek bir yolculuk için geçerlidir. • Her bir taşıt, konteyner veya yük kompartımanı için • tek bir TIR Karnesi düzenlenir.

18. Şoförün eşya muhteviyatına ilişkin yeterli bilgisi olmayabilir. Ancak TIR Karnesini doldururken ihracat beyannamesi veya faturadaki bilgileri eşya cinsi bilgisi olarak yazabilir. • Üzerinde silinti veya kazıntı bulunan ya da ilgili sayfasında daha önce işlem gördüğü gümrük idaresinin mührü bulunmayan TIR karneleri gümrük idarelerince kabul edilmez. • TIR karneleri ile ilgili olarak yapılacak takip işlemleri, giriş veya hareket gümrük idareleri tarafından yürütülür.

19. TIR Karnesi Doldurulmasına İlişkin Esaslar 14 yapraklı TIR Karnesi kapağı

20. TIR Karnesi Doldurulmasına İlişkin Esaslar

21. TIR Karnesi Doldurulmasına İlişkin Esaslar • TIR Karnesi hamili, taşımaya başlamadan önce aşağıdaki bölümleri doldurur: • Hareket ülkesi adı, • Varış ülkesi adı, • Araç plaka numarası, • Taşıt onay belgesi numarası ve geçerlilik tarihi, • Araç kayıt numarası (sadece konteynerler için) • Diğer hususlar (Ağır ve havaleli eşya vb. durumlar) • TIR Karne hamilinin imzası.

22. TIR Karnesi Doldurulmasına İlişkin Esaslar

23. TIR Karnesi Doldurulmasına İlişkin Esaslar Doğru şekilde doldurulmuş TIR Karnesi örneği

24. GÜMRÜK KONTROLLERİNİN KARŞILIKLI TANINMASI İLKE: • Hareket ülkesinde alınan gümrük kontrolü tedbirlerinin transit ve varış ülkelerinde de kabul edilmesi, • Gümrük idareleri tarafından mühürlenmiş karayolu araçları ya da konteynerler içinde taşınan eşyanın istisnai haller haricinde kontrol edilmemesi; yol boyu sadece belge kontrolünün yapılmasıdır.

25. SİSTEME KONTROLLÜ GİRİŞ • Yetkili makamların, yani gümrük idarelerinin ulusal kefil kuruluşu belirlerken bir takım şartlar araması gerektiğini ifade eder. • Taşımacılar için ise sisteme giriş izni, belli şartları taşıyan firmalara kefil kuruluş ile ulusal gümrük makamları tarafından verilir.

26. TIR SİSTEMİNİN TÜRKİYE’DE UYGULANMASI

27. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı • TIR sistemi altında, karayolu ile uluslararası eşya taşıması yapmak isteyen firmaların Bakanlıktan (C1), (C2), (C3), (E2), (L2), (M3) veya (R2) yetki belgesi almış olmaları zorunludur. • Bu belgelere ilişkin düzenleme yapmaya Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı yetkilidir. Gümrük idaresi ulaştırma mevzuatının düzenleyicisi değil, uygulayıcısı konumundadır.

28. TOBB 1. TIR Sistemine Kabul Talepnamesi, 2. Noter tasdikli taahhütname,3. Yetki belgesi fotokopisi, 4. TIR Sistemine kabul teminatı formlarının aslı, 5. Birlik Yönetim Kurulu tarafından belirlenen TIR Sistemine giriş ücretinin ödendiğini gösterir banka dekontu,6. Ek taahhütname ,7. Karne hamili bilgi formu,8. Oda kayıt sicil sureti,9. Ticaret sicili gazetesi onaylı fotokopisi,10. Karne hamili ortaklarının her biri için: - Resimli ve tasdikli nüfus hüviyet cüzdanı sureti , - Resimli ve tasdikli ikametgah ilmühaberi, - Son altı ay içinde alınmış adli sicil kaydı ve adli sicil arşiv kaydı.

29. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı • Firma tezkiyesi/tezkiye iptal işlemleri • Adres/unvan/ortak değişiklikleri • Vergi takibini gerektirebilecek durumları tespit edebilmek amacıyla karne kullanımının izlenmesi • Hatalı veri düzeltilmesi • TOBB’a firmalara ilişkin veri aktarımı • Firma ihracı (geçici/kesin) • TIR Karnesi kapsamındaki taşımaların seyrinin TIR Transit Takip Programı ile takibi

30. TIR SİSTEMİNDE FİRMALARIN YETKİLENDİRİLMESİ ULAŞTIRMA YETKİ BELGESİ Firma TOBB ITDB Online+ Veri Girişi GÜMRÜKLER GENEL MÜDüRLÜĞÜ Dosya Kontrolü ITDBonline+ ONAY TIR YÜRÜTME KURULU LİSTE GÜNCELLEMESİ

31. TIR Karnesinin IRU Tarafından Dağıtımı TOBB Tarafından IRU’ya İadesi TOBB Tarafından Odalara Dağıtımı Kullanılan TIR Karnesinin Kontrolü TIR ODALARI Karne Hamiline Tahsisi Kullanılan TIR Karnesinin İadesi KARNE HAMİLİ Gümrük İdaresine Sunuş Mühürlerin Kontrolü Mühürlerin Kontrolü Giriş Gümrük Ofisi Varış Gümrük Ofisi Hareket Gümrük Ofisi Çıkış Gümrük Ofisi GÜMRÜK GÜMRÜK Eşyanın Kontrolü ve Mühürlerin Tatbiki Eşyanın Kontrolü İçin Mührün Çıkartılması ve TIR Karnesinin Sonlandırılması C A Çıkış Gümrük Ofisi Giriş Gümrük Ofisi GÜMRÜK VARIŞ ÜLKESİ HAREKET ÜLKESİ B Mühürlerin Kontrolü Mühürlerin Kontrolü TRANSİT ÜLKESİ

32. TIR Sözleşmesine Akit TaraflarınUlusal Mevzuatları Paralelinde Düzenlediği Konular • Yol süresi • Güzergah • Refakat • Usulsüzlük cezaları

33. KAVRAMLAR TIR taşımacılığı; TIR Sözleşmesi ile saptanan TIR rejimi altında eşyaların en az bir sınır geçmek şartıyla bir hareket noktasındaki gümrük idaresinden bir varış noktasındaki gümrük idaresine taşınmasıdır.

34. KAVRAMLAR TIR işlemi; bir TIR taşımasının belli bir ülkenin bir hareket veya giriş (yol boyu) gümrük idaresi ile varış veya çıkış gümrük idaresi arasında gerçekleştirilen kısmıdır. B A

35. KAVRAMLAR TIR işleminin başlaması; bir karayolu taşıtının taşıt dizisinin veya konteynerin yükü ve bu yüke ilişkin TIR Karnesi ile birlikte kontrol amacıyla hareket veya giriş (yol boyu) gümrük idaresine sunulması ve gümrük idaresince TIR Karnesinin kabul edilmesidir. OK!

36. TIR işleminin sonlandırılması ve ibrası • TIR işleminin sonlandırılması; bir karayolu taşıtının, taşıt dizisinin veya konteynerin yükü ve bu yüke ilişkin TIR Karnesi ile birlikte kontrol amacıyla varış veya çıkış (yolboyu) gümrük idaresine sunulmasıdır. • TIR işleminin ibrası; TIR işleminin bir Akit Tarafta usulüne uygun olarak sonlandırıldığının gümrük makamları tarafından tescili anlaşılır; bu husus gümrük makamlarınca, varış veya çıkış (yol boyu)gümrük idaresinde mevcut veri veya bilgilerin hareket veya giriş (yol boyu)gümrük idaresindeki veri veya bilgilerle karşılaştırılması suretiyle saptanır.

37. TIR Karnesi Hamilinin Sorumluluğu TIR Karnesi hamilleri gümrük idaresine karşı; • TIR Sözleşmesi hükümlerine, • Gümrük mevzuatı hükümlerine, • Ulaştırmaya ilişkin ulusal ve uluslararası mevzuat hükümlerine, Uymakla görevli ve sorumludurlar.

38. TIR Karnesi Hamilinin Sorumluluğu TIR Sözleşmesi Madde 1/o: TIR Karnesi hamili, karayolu taşıtının, taşıt dizisinin veya konteynerin yükü ve bu yüke ilişkin TIR Karnesi ile birlikte hareket Gümrük idaresine, yol boyu Gümrük idaresine ve varış Gümrük idaresine sunulmasındanve TIR Sözleşmesi’nin diğer ilgili hükümlerine tam olarak uyulmasından sorumludur.

39. TIR Karnesi Hamilinin Sorumluluğu TIRKarneleri Himayesinde UluslararasıEşya Taşınmasına Dair Gümrük Sözleşmesi Altında Karayolu TaşımacılığıYapacak Firmaların Kefil Kuruluş TOBB’a Verecekleri Taahhütname Taahhütnameyi imzalayan TIR Karnesi hamili; temsilcilerinin, hizmetinde çalışan kişilerin ve taşımanın yapılması için hizmetinden yararlandığı diğer kişilerin görevlerini yerine getirirken yaptıkları davranış ve ihmallerden kendisininmiş gibi sorumlu olacağını taahhüt eder.

40. TIR Karnesi Hamilinin Sorumluluğu Nakliyeci, çalıştırdığı personelin kusurlarından ve şoförün eylemlerinden sorumludur. Yapılan usulsüzlüğe ilişkin herhangi bir bilgisi olmasa dahi sorumluluktan kurtulamaz. Bu durum nakliyeciye müeyyide uygulanmasına engel olmaz.

41. TIR İŞLEMLERİ TEBLİĞİ

42. Temel Kavramlar • Hareket gümrük idaresi: Yükün tamamı veya bir kısmı ile ilgili TIR taşımasının başladığı akit taraflardan birine ait gümrük idaresini/idarelerini, • Giriş gümrük idaresi: TIR Karnesi himayesinde eşya taşıyan taşıtın, akit taraflardan birinde uğradığı ilk gümrük idaresini, • Çıkış gümrük idaresi: TIR Karnesi himayesinde eşya taşıyan taşıtın, akit taraflardan birinde uğradığı son gümrük idaresini, • Varış gümrük idaresi: Yükün tamamı veya bir kısmı ile ilgili TIR taşımasının sona erdiği gümrük idaresini, • Volet-1: TIR Karnesi giriş yaprakları, • Volet-2: TIR Karnesi çıkış yapraklarını,

43. Temel Kavramlar • Ağır veya havaleli eşya: Ağırlıkları, boyutları veya nitelikleri bakımından, kapalı bir karayolu taşıtı veya kapalı konteyner ile taşınamayan, yükün özelliği itibariyle gümrük idaresi tarafından, taşıma için kolayca bölünmesine imkân olmadığı kanaatine varılan, yüklü durumdaki ölçü ve ağırlıkları, ek-1’deki ölçü ve ağırlıklardan en az birine uymayan, dolayısıyla karayolunda taşınması, özel yük taşıma izin belgesi ile mümkün olan her türlü eşyayı, • Araç takip sistemi (ATS): 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu hükümleri uyarınca kaçakçılığın önlenmesi amacıyla 4458 sayılı Gümrük Kanunu ve Gümrük Yönetmeliğindeki transit rejimi esaslarına ve TIR Uygulama Tebliği hükümlerine göre karayolu ile uluslararası eşya taşıyan taşıtların Türkiye’de seyrettikleri ve bulundukları sürede Müsteşarlık Merkez Teşkilatında bulunan sunucuda kayıtlı yazılım üzerinden ve taşıtlara takılan mobil üniteler vasıtasıyla izlenmelerini sağlayan sistemi, İfade eder.

44. Mevzuat

45. TIR Güzergahları • TIR Karnesi himayesinde yapılan uluslararası taşımalar için kullanılabilecek transit ve bağlantı yolları ile yükleme ve boşaltma yerleri ek-5 ve ek-6’da gösterilmiştir. TIR Karnesi himayesinde yabancı menşeli eşya taşıyan taşıtların bu yolların dışında seyretmeleri yasaktır. • Kaçakçılık yapılacağına dair ihbar, istihbarat, kuvvetli şüphe bulunması veya gerek taşınan eşya gerekse taşıyıcı hakkında gümrük idarelerinde risk verilerinin mevcut olması ile ATS cihazının takılması hallerinde, TIR Karnesi himayesinde yabancı menşeli eşya taşıyan taşıtların izleyeceği güzergâhları belirlemeye gümrük idareleri yetkilidir. Belirlenen bu güzergâh TIR Karnesinin 22 no.lu kutusuna yazılır.

46. TIR Güzergahları

47. Güzergah Katetme Süresi Giriş veya hareket gümrük idaresi tarafından, işlemleri tamamlanıp varış veya çıkış gümrük idaresine sevk edilecek taşıtın güzergâh kat etme süresi mevsim ve yol şartlarına göre en uzun mesafe için; a) Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz, Ağustos, Eylül aylarında azami 144, b) Ekim, Kasım, Aralık, Ocak, Şubat ve Mart aylarında azami 192, saate kadar belirlenir. Kaçakçılık yapılacağına dair ihbar, istihbarat, kuvvetli şüphe bulunması, gerek taşınan eşya gerekse taşıyıcı hakkında gümrük idarelerinde risk verilerinin mevcut olması veya ATS cihazının takılması durumunda güzergâh katetme süresi olarak mümkün olan en kısa süre verilir.

48. Vergi, Teminat ve Muayene TIR Sözleşmesi ve Tebliğ hükümlerine uyulması koşuluyla TIR Karnesi himayesinde taşınan eşyadan; • Gümrük vergileri ile bunlara ilişkin teminat istenmez. • Bu Tebliğin 27 nci ve 40 ıncı maddelerinde belirtilen durumlar dışında, eşya gümrük idareleri tarafından muayene edilmez.

49. Taşıt Onay Belgesi a) Kamyonlar, b) Kamyonetler (panelvanlar dahil), c) Özel amaçlar için kullanılan taşıtlar, (soğuk hava tertibatlı, sarnıçlı, tecritli, tanker vb. gibi) ç) Brandalı taşıtlar, d) Römork ve yarı römorklar, için taşıt onay belgesi düzenlenir. Taşıt onay belgesi 2 yıl süreyle geçerlidir.

50. Taşıt Onay Belgesi • Tezkiye edilen firmalar adına kayıtlı taşıtlar dışındaki hiçbir taşıt için taşıt onay belgesi düzenlenmez. • Çekiciler ile ağır veya havaleli eşya taşıyan taşıtlar için taşıt onay belgesi aranmaz. • Bir TIR taşıması sırasında geçerlilik süresi biten taşıt onay belgesi, bu TIR taşımasının sonuna kadar geçerli kabul edilir. • TIR sisteminden daimi olarak ihraç edilen (geçici olarak ihraç edilenler hariç) firmalar adına düzenlenen taşıt onay belgeleri iptal edilir.