Over democratie

1. Over democratie • vierde college voor de inleidende UNA cursus governance, te geven in september 2007 door roel in ‘t veld e-mail: roel.int.veld@rmno.nl

2. Democratie-fenomenen • via de markt - klantenmacht - Brent Spar - genetische modificatie • in arbeidsorganisaties - ondernemingsraden etc. • in verenigingen - met name single-issue of ook wel single-value- organisaties • in organen van de staat

3. Arrangementen gedwongen bedrijfstakpensioenfonds maffia staat sociale verzekeringen beroepsvereniging altruïstisch egocentrisch woningbouwcorporatie coöperatie collecte vrijwillig markt

4. Eeuwige vraagstukken • optimale representatie • optimale besluitvorming • verhoudingen tussen uiteenlopende vormen van democratie • verhoudingen tussen democratische en andere maatschappelijke arrangementen

5. Wezen van democratie • Mensen zijn soeverein, dus pas na de dood van god • Mensen zijn vrij en min of meer gelijk • Waar is de broederschap gebleven?

6. Statelijke democratie • Staat is agentschap met geweldsmonopolie • Democratie vormt de wil van de staat • Immense populariteit • Representatie en meerderheidsregel kernelementen • Mijn betoog: representatie in crisis, dus andere vormgeving democratie nodig

7. Eisen te stellen aan besluitvorming • Kiezers vrij en gelijk • Alternatieven gelijk behandeld • Geen dictatuur Allemaal om te bevorderen dat demos ook daadwerkelijk regeert

8. individuele rationaliteit • P betekent voorkeur: aPb betekent a verdient voorkeur boven b • Paargewijze consistentie: als aPb,dan niet bPa • Transitiviteit: als aPb en bPc, dan aPc

9. meerderheidsregel • Als N (aPb) > N (bPa), dan aPb • voldoet aan gelijkheidsbeginsel • hoe zit het met vrijheid? Je mag drie alternatieven op iedere mogelijke wijze ordenen: • abc,acb,bac,bca,cab,cba

10. Gebreken meerderheidsregel 1 • Probleem van de gepassioneerde minderheden: N (aPb) > N (bPPa) • Ordinale ipv cardinale score: onrechtvaardig • Oplossingen: • Nieuwe oplossing zoeken • Zwichten • Stemmenruil

11. Stemmenruil 1 • Twee issues met ieder twee alternatieven a-b en c-d en ieder een gepassioneerde minderheid: N(aPb) > N(bPPa) en N(cPd)>N(dPPc) • Bij gescheiden stemmingen winnen a en c

12. Stemmenruil 2 • Bij stemmenruil zijn gecombineerde voorkeuren aan de orde: • Fractie 1 2 3 4 • Invloed in % 35 25 25 15 voorkeuren aPb aPb bPPa bPPa cPd dPPc cPd dPPc gecom bineerde ac ad bc bd voorkeur ad-bc bd bd ad-bc bd ad ac ac bc ad

13. Stemmenruil 3 • Uitkomst van onderhandelingen kan iedere combinatie zijn; waarom? • Twee paradoxen ingebouwd: • ac>ad>bd>ac • ac>bc>bd>ac

14. Gebreken meerderheidsregel 2 • Voorkeurspatroon: • 1. aPbPc • 2. bPaPc • 3. cPaPb gaat nog wel, a wint beide paargewijze stemmingen en is dus winnaar, maar nu de volgende: • 1. aPbPc • 2. bPcPa • 3. cPaPb, dan aPb, bPc maar ook cPa PARADOX van ARROW: er is geen winnaar,circulaire meerderheden

15. Betekenis paradox • Er is geen besluitvormingsprocedure die in alle gevallen een groepsrangorde met een of meer winnaars tot stand brengt • Kans op paradox wordt groter naarmate aantal issues stijgt

16. Verborgen paradox • Waarom staat paradox nooit in de krant? • We passen meerderheidsregel niet correct toe; voorbeeld: Er zijn 3 alternatieven, status quo, voorstel regering en amendement, dan eerst stemming over amendement, dus alternatieven niet gelijkwaardig behandeld

17. Consequenties gebreken • Zie af van substantieel begrip groepsrationaliteit: de samenleving lijkt niet op een mens • Ontwikkel daarom een democratiebegrip dat is gebaseerd op wantrouwen tegen iedere vorm van machtsuitoefening

18. Checks and balances • Twee grote democratietheorieen: • Meerderheid legitimeert macht tegenover • Checks and balances altijd verkieslijk, want macht corrumpeert en absolute macht corrumpeert absoluut MONOCENTRISCH vs PLURICENTRISCH

19. Madisonian democracy • Elementen van pluricentriciteit: • Trias politica • Decentralisatie • Rechtsbescherming • Verzelfstandiging • Klassieke grondrechten dat allemaal tegenover monocentrische majority rule democracy

20. Algemene representatie • Mandaat: handel bestens • Periodiek • Argumenten pro: • de nobele representant • kosten besluitvorming beheersbaar • territoir en demos op elkaar betrokken • integrale afweging mogelijk

21. Erosie argumenten pro • Ict vernietigt unieke binding aan territoir en minimaliseert kosten van massabesluitvorming • Noblesse representant verbleekt door goed opleidingsniveau bevolking • Ontideologisering maakt integrale afweging illusoir • Mediapolitics laat representatie ontaarden

22. Oplossingen: een idee • Schaf algemene representatie af • Creeer nieuwe checks and balances door regering en rekenkamer direct te kiezen • Maak beleidsontwikkeling interactief • Leg uitvoering in handen van regionale direkt gekozen autoriteiten: de onderwijsautoriteit, etc.

23. Respect voor het verleden • Geen breuk forceren, maar erosie gaat wel door • Verkiezingen leveren volgens Castells geen duurzaam mandaat meer op, maar zijn slechts demonstratie van afkeer van de machthebber

24. Experimenten nodig • Maak een interactieve begroting • Introduceer invisible hands in collectieve besluitvorming • Onderzoek mogelijkheid van passie in verkiezingen van functionele autoriteiten

25. Geen dogmatiek • Geloof mij niet, maar onder zoek in U zelf en rondom U de kracht of zwakte van mijn argumenten