Temat formalny JHP BN w opracowaniu rzeczowym materiałów bibliotecznych

1. Temat formalny JHP BN w opracowaniu rzeczowym materiałów bibliotecznych Małgorzata Penar

2. Język Haseł Przedmiotowych Biblioteki Narodowej - zmiany • JHP BN - dlaczego zmiany? • JHP BN - uproszczenie gramatyki • Hasła przedmiotowe „formalne” • Temat formalny JHP BN – zmiany metodyki opracowania • Tematy formalne z dziedziny edukacji – metodyka stosowania • Tematy formalne w opisie rzeczowym JHP BN w formacie MARC 21 • Co dają nam zmiany?

3. JHP BN – dlaczego zmiany? • długie, wieloelementowe hasła powodują rozproszenie materiału w indeksie przedmiotowym • są mało zrozumiałe dla użytkowników (zarówno bibliotekarzy jak i czytelników) • skomplikowana gramatyka • indeksowanie czasochłonne i kosztowne • ograniczenia wynikające z możliwości systemów bibliotecznych

4. JHP BN – uproszczenie gramatyki Istotna zmiana to: • zaprzestanie z dniem 1 stycznia 2010 r. stosowania określników formalnych Kluczowym punktem dostępu jest przedmiot dokumentu Forma, rodzaj, typ dokumentu jest elementem drugorzędnym

5. Temat formalny lub Hasło formalne • wyraża gatunek / formę / typ dokumentu • zastępuje dotychczas używane określniki formalne określnik formalny • podręcznik dla szkół podstawowych Temat formalny • Podręczniki dla szkół podstawowych

6. Tematy formalne –wybrane przykłady Rodzaje i typy wydawnictw, obiektów, zasobów – hasła w zasadzie w liczbie mnogiej • Podręczniki dla szkół ponadgimnazjalnych • Ćwiczenia i zadania dla gimnazjów • Programy nauczania • Poradniki dla młodzieży • Dokumenty elektroniczne

7. Tematy formalne –wybrane przykłady Rodzaje, gatunki, formy (literackie, muzyczne, filmowe) – w zasadzie w liczbie pojedynczej • Powieść polska • Muzyka na skrzypce i fortepian • Film edukacyjny • Film fabularny

8. Tematy formalne –wybrane przykłady Wyjątki (liczba pojedyncza) • Bibliografia • Kalendarium • Hasła dla druków muzycznych np. Melodia z tekstem podłożonym

9. Dla uczniów, studentów: Podręczniki Ćwiczenia i zadania Materiały pomocnicze Poradniki dla młodzieży Wydawnictwa dla dzieci Dla nauczycieli: Programy nauczania Programy szkoleń Scenariusze zajęć Poradniki dla nauczycieli Sprawdziany i testy Scenariusze imprez szkolnych Utwory sceniczne dla dzieci Tematy formalne z dziedziny edukacji

10. Tematy formalne JHP BN – zmiany metodyki opracowania Mają różnorodny charakter np. • zmiana z liczby pojedynczej na mnogą haseł, które już istniały w JHP BN np. Encyklopedie, Słowniki • usunięcie określników formalnych i dodanie haseł formalnych do opisu np. określnik antologia zostanie zastąpiony hasłem formalnym Antologie • w wielu przypadkach usunięcie określników formalnych, dodanie haseł formalnych oraz poprawa opisu wg nowej metodyki opracowania np. dokumenty dla uczniów

11. Opracowanie dokumentów dla uczniów –nowy schemat Schemat : • [przedmiot] – [poziom szkoły] • Temat formalny Przykład: • Matematyka – szkoły podstawowe • Podręczniki dla szkół podstawowych

12. Opracowanie dokumentów dla uczniów –nowy schemat Uwaga! Jeśli przedmiot lub dziedzina wiedzy jest nauczana wyłącznie na poziomie szkół wyższych lub w szkołach zawodowychnie dodajemy określnika określającego poziom nauczania

13. Opracowanie dokumentów dla uczniów –nowa metodyka Podręczniki, ćwiczenia i zadania, materiały pomocnicze Po nazwach przedmiotu nauczania – poziom kształcenia np. • Język polski – szkoły ponadgimnazjalne • Edukacja ekologiczna – gimnazja Pod takimi hasłami zbiorą się wszystkie rodzaje materiałów przeznaczonych dla ucznia

14. Opracowanie dokumentów dla uczniów -przykład Matematyka 1 : podręcznik dla klasy pierwszej gimnazjum Poprzednio: • Matematyka – podręczniki dla gimnazjów (hasło rzeczowe) Obecnie: • Matematyka – gimnazja (hasło rzeczowe) • Podręczniki dla gimnazjów (temat formalny)

15. Opracowanie dokumentów dla uczniów -przykład Historia : repetytorium Poprzednio • Historia – materiały pomocnicze dla szkół ponadgimnazjalnych (hasło rzeczowe) • Matura (2005- ) (hasło rzeczowe) Obecnie • Historia – szkoły ponadgimnazjalne (hasło rzeczowe) • Matura (2005- ) (hasło rzeczowe) • Materiały pomocnicze dla szkół ponadgimnazjalnych (temat formalny)

16. Opracowanie dokumentów dla uczniów -przykład Biologia : zeszyt ćwiczeń dla gimnazjum. Cz. 1 Poprzednio: • Biologia – ćwiczenia i zadania dla gimnazjów (hasło rzeczowe) Obecnie: • Biologia – gimnazja (hasło rzeczowe) • Ćwiczenia i zadania dla gimnazjów (temat formalny)

17. Opracowanie dokumentów dla uczniów -przykład Chirurgia dla pielęgniarek (podręcznik dla szkół zawodowych) Poprzednio: • Chirurgia – podręcznik dla szkół zawodowych (hasło rzeczowe) • Pielęgniarstwo – podręcznik dla szkół zawodowych (hasło rzeczowe) Obecnie • Chirurgia (hasło rzeczowe) • Pielęgniarstwo (hasło rzeczowe) • Podręczniki dla szkół zawodowych (temat formalny)

18. Opracowanie dokumentów dla nauczycieli –nowy schemat Schemat: • [przedmiot] – nauczanie – [poziom szkoły] • Temat formalny lub • [Edukacja, Kształcenie, Nauczanie, Przysposobienie, Wychowanie] – metody – [poziom szkoły] • Temat formalny

19. Opracowanie dokumentów dla nauczycieli –nowy schemat Przykład: • Biologia – nauczanie – gimnazja • Scenariusze zajęć dla gimnazjów lub • Edukacja regionalna – metody – przedszkola • Scenariusze zajęć dla przedszkoli

20. Opracowanie dokumentów dla nauczycieli -przykład Program nauczania informatyki w gimnazjum Poprzednio: • Informatyka – nauczanie – gimnazja – program(hasło rzeczowe) Obecnie: • Informatyka – nauczanie – gimnazja (hasło rzeczowe) • Programy nauczania dla gimnazjów (temat formalny)

21. Opracowanie dokumentów dla nauczycieli -przykład Szukałem Was… : inscenizacje na Dzień Papieski Poprzednio: • Jan Paweł II (papież ; 1920-2005) – beletrystyka (hasło osobowe) • Scenariusze imprez okolicznościowych (hasło rzeczowe) Obecnie: • Jan Paweł II (papież ; 1920-2005) (hasło osobowe) • Scenariusze imprez szkolnych (temat formalny)

22. Temat formalny w opisie rzeczowym JHP BN w formacie MARC 21 • w zasobie słownictwa JHP BN hasło formalne jest nowym polem charakterystyki przedmiotowej • określa gatunek / formę / typ dokumentu • w kartotece haseł wzorcowych jest wprowadzane z etykietą 155 • w rekordzie bibliograficznym jest wprowadzane z etykietą 655

23. Temat formalny w opisie rzeczowym JHP BN w formacie MARC 21 • w formacie MARC 21 są sukcesywnie zmieniane etykiety istniejących dotychczas tematów formalnych np. Powieść polska - w kartotece haseł wzorcowych ze 150 na 155 - w rekordach bibliograficznych z 650 na 655

24. Temat formalny w opisie rzeczowym JHP BN w formacie MARC 21 • rozszerzono listę kategorii haseł formalnych JHP BN np. Mapy, Poradniki, Słowniki Temat formalny – Poradniki • Poradniki dla młodzieży • Poradniki dla nauczycieli • Poradniki dla rodziców • Poradniki językowe

25. Temat formalny w opisie rzeczowym JHP BN w formacie MARC 21 155/655 – Termin indeksowy wyrażający gatunek / formę / typ dokumentu – Temat formalny lub Hasło formalne zastępuje dotychczas używane określniki formalne (w formacie MARC 21 znika podpole „v”)

26. Zmiany w metodyce opracowania Biblioteka Narodowa • sukcesywnie opracowuje nową metodologię • analizuje kolejne grupy określników formalnych (wykonana melioracja 29 grup) • dokonuje poprawek zgodnie z nową metodyka opracowania – JEST TO BARDZO PRACOCHŁONNE!

27. Co dają nam zmiany? • dodatkowe punkty dostępu do baz danych (Tematy formalne lub Hasła formalne) • krótsze, bardziej zrozumiałe hasła, które sprzyjają łatwości posługiwania się przez czytelnika językiem wyszukiwawczym • opracowanie szybsze i tańsze • krótsze i bardziej efektywne szkolenie bibliotekarzy

28. Metodyka opracowania -zmiany Informacje o zmianach haseł i metodyki opracowania oraz przykłady są sukcesywnie zamieszczane w witrynie JHP BN http://www.bn.org.pl/index.php/dla-bibliotekarzy/jhp-bn/o-jhp-bn/

29. Metodyka opracowania -zmiany Zakładka: Dla bibliotekarzy / JHP BN / Materiały metodyczne / Nowości / Aktualności – zmiany w JHP BN Nowości (10.11.2010) zawierają informację O zamianie określników formy na tematy formalne (stan na 1 listopada 2010 r.)

30. Bibliografia Kyzioł Agata, Zmiany metodyki Języka Haseł Przedmiotowych Biblioteki Narodowej – informacje wstępne // „Biblioteka – Szkolne Centrum Informacji”. – 2010, nr 5, s. 34-42. Witryna JHP BN [online]. [dostęp kwiecień 2011]. Dostępny w World Wide Web : http://WWW.bn.org.pl/dla-bibliotekarzy/jhp-bn/o-jhp-bn/

31. Dziękuję za uwagę!