Antwerpen, 15 februari 2012

1. Antwerpen, 15 februari 2012 SAMEN TOT AAN DE MEET

2. Inhoud Enkele cijfers en vaststellingen. Opvattingen over zittenblijven. - Zittenblijven : Wie ? Waar ? Wanneer ? Is zittenblijven een effectieve praktijk ? Onderzoeksresultaten - Alternatieven uit onderzoek.

3. Secundair: 51 % (09-10) Basis: 28.2 % (09-10)

4. PISA 2009

5. Eerste vaststelling Aantal leerlingen met schoolse vertraging in Vlaanderen is één van de hoogste in de wereld. In grotere steden liggen de cijfers nog hoger. Ook hier zijn er nog grote verschillen per wijk.

6. Opvattingen over zittenblijven Leerlingen Ouders Directeurs Leerkrachten

7. Enkele stellingen…

8. Zittenblijven geeft kinderen extra tijd om kennis en vaardigheden te verwerven die nodig zijn voor het volgende leerjaar.

9. De voorsprong die zittenblijvers hebben ten opzichte van hun nieuwe, jongere klasgenoten is positief voor hun zelfbeeld en zelfvertrouwen. (en dus ook voor hun academische en psychosociale ontwikkeling)

10. Klassen worden homogener door zittenblijven. Hierdoor kunnen leraren op een efficiёntere wijze lesgeven. Dit is positief voor de leerprestaties van zowel de zittenblijvers als de niet-zittenblijvers.

11. Het etiket ‘zittenblijver’ maakt dat leraren de zittenblijver als een “zwakke leerling” beschouwen en daardoor te lage verwachtingen stellen en te weinig uitdaging bieden.

12. Wie blijft er zitten? Kenmerken zittenblijvers: Relatief jongste leerlingen Mannelijk geslacht Allochtone achtergrond Lager intelligentieniveau Zwakkere sociaal - economische achtergrond Psychosociale problemen

13. Waar blijven de meesten zitten? Kaart (regio’s) Grotere steden Grotere klassen Lagere instructiekwaliteit Klein aantal leerkrachten Weinig contact met ouders Inefficiënte tijdsplanning

14. Wanneer blijven de meesten zitten?

15. Als zittenblijven zinvol is… dan zijn we zéér goed bezig!

16. Als zittenblijven niet zinvol is… dan zitten we met heel groot probleem!

17. Is zittenblijven een effectieve praktijk ? Onderzoeksresultaten

18. Literatuuronderzoek: Internationaal en Vlaams onderzoek naareffectiviteit van zittenblijven Centrum voor onderwijseffectiviteit en – evaluatie K.U.Leuven Onderzoeksinstituut voor Onderwijseffectiviteit en – Evaluatie (HIVA) Onderzoeksvraag: Is zittenblijveneeneffectieveonderwijspraktijk?

19. 2 vergelijkingsstrategieën • Leerjaarvergelijkingen = vergelijking van zittenblijvers met hun jongere leerjaargenoten met vergelijkbare kenmerken • Leeftijdsvergelijkingen = vergelijking van zittenblijvers met hun leeftijdsgenoten (vroegere klasgenoten) met vergelijkbare kenmerken

20. Watonderzoekonsvertelt… Over de leerprestaties Ze presteren in het bisjaar doorgaans beter dan de nieuwe klasgenoten. Deze voorsprong verkleint, verdwijnt of keert zelfs. Wiskunde: doorstromers scoren op termijn beter Lezen: minder uitgesproken maar overwegend scoren doorstromers beter

21. Is de impact van zittenblijven op de leerprestaties voor iedereen even groot? Nee, het is negatiever voor Relatief oudere leerlingen (jan – feb kinderen) Zwakke sociaal- economische thuissituatie Kinderen waarvan ouders weinig belang hechten aan onderwijs Voor jongens Leerlingen zonder gedragsproblemen Kinderen die reeds een jaar schoolse vertraging opliepen

22. Watonderzoekonsvertelt… Over persoonlijke ontwikkeling Algemene zelfbeeld en zelfvertrouwen (psychisch): >< Academisch zelfbeeld: >< Schoolwelbevinden: >< Concentratievermogen: >< Resultaten zijn o.a. afhankelijk van soort vergelijking die men maakt (vgl. met nieuwe of oude klasgenoten)

23. Spijbelgedrag Basis: minder spijbelen Secundair: meer spijbelen Gedragsproblemen Agressief gedrag neemt toe als… Sociaal-emotionele problemen: Angsten cfr. bewust zijn van ‘zittenblijversstatus’ Populariteit : Korte termijn voordeel maar keert om (men speelt liever met niet bisgenootjes) Sociale vaardigheden: geen gevolgen

24. ongekwalificeerde uitstroom Blijven zitten in BaO? 4 keer meer kans op dropout (Lamote) Blijven zitten in SO? 2,5 keer meer kans op dropout (Lamote) Veranderingen van school/onderwijsvorm (Douterlungne et al., 2001): Vooral negatieve invloed op jongeren die maximaal één keer zijn blijven zitten • de latere beroepscarrière Zittenblijvers schrijven zich 50% minder vaak in voor een 4 jarige opleiding

25. Leerprestaties van de normaalvorderende leerlingen : Zittenblijven van klasgenoten leidt niet tot hoger onderwijsniveau.

26. CONCLUSIE De praktijk van zittenblijven moet dringend in vraag worden gesteld

27. Tweede conclusie In het Vlaamse onderwijs zien we tijdens het laatste decennium een golf van uiteenlopende onderwijsvernieuwende initiatieven. Opmerkelijk: Het het aantal zittenblijvers daalt niet. (ondanks deze initiatieven)

28. Alternatieven Doel : individuele leerproces verrijken en versnellen

29. Bouwstenen Didactiek Evaluatie Organisatie Leefklimaat

31. Didactiek Coöperatief leren Peer tutoring

32. Evaluatie Curriculum gebaseerde evaluatie

33. Organisatie Leerjaaroverstijgende klassen Multileerjaarklassen Looping

34. Leefklimaat Positieve leerkracht- leerlingrelatie Ouderbetrokkenheid Extra-curriculaire activiteiten

35. Additioneel Kleinere klassen Leren met behulp van ICT Extra onderwijskundig personeel Student tutoring

37. Vragen ?

38. Info : www.antwerpen.be/onderwijs Bedankt voor uw aandacht.