Prawo rzymskie

1. ks. prof. Franciszek Longchamps de Bérier Katedra Prawa Rzymskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego Prawo rzymskie

2. wykład 1 Dlaczego prawo rzymskie?

3. Co to znaczy: prawo rzymskie? • prawo Rzymu - od początku Miasta do śmierci ces. Justyniana w 565 r. po Chr. • tradycja romanistyczna w historii formowania się prawodawstw • iuscommune – prawo powszechne średniowiecznej Europy • pandektystyka • nauka prawa rzymskiego • romanizm za prof. Riccardo Orestano

4. Żyłem w latach, Gdy mord masowy miał sankcję najwyższą Państwa, w którym prawo rzymskie przestało istnieć. To okropne, że ludzie zaczęli się przyzwyczajać Do faktu, że prawo rzymskie przestało istnieć, Że śmierć z ręki kata jest rzeczą pospolitą, A ludzka rzecz jest wymysłem i przesądem Wolnomyślicieli...” Mieczysław Jastrun, Z pamiętnika byłego więźnia obozów koncentracyjnych”

5. pytanie o prawo…

6. czego uczymy się z Rzymu…? D. 1,1,1,2. (Ulpian w ks. 1 Instytucji): Dwa są obszary studium prawa: publiczny i prywatny. Prawem publicznym jest to, które dotyczy spraw państwa rzymskiego, prywatne zaś korzyści (utilitas) jednostek.

7. pytanie o prawo… D. 1,1,1pr. (Ulpian w ks. 1 Instytucji): Jeśli zajmować się prawem, należy najpierw poznać pochodzenie słowa prawo (ius). Czerpie ono swe brzmienie od sprawiedliwości (iustitia), ponieważ – jak trafnie (eleganter) określa Celsus – prawo jest sztuką tego, co dobre i sprawiedliwe (iusest ars boni et aequi).

8. kolumnada Pałacu Sprawiedliwości

9. budynek Sądu Najwyższego

10. w Warszawie

11. wPekinie

12. Biblioteka China University of Political Science and Law

13. Ius est ars boni et aequi(D. 1.1.1 pr.) – Prawo jest sztuką tego, co dobre i sprawiedliwe. • Iustitia est constans et perpetua voluntas ius suum cuique tribuendi(D. 1.1.10 pr.) – Sprawiedliwość jest niezmienną i trwałą wolą przyznawania tego, co się komu należy.

14. Ei incubit probatio qui dicit non qui negat(D. 22,3,2) – Ciężar dowodu spoczywa na tym, kto twierdzi, a nie na tym, kto zaprzecza. • Bis de eadem re agi non potest (ad Gai 4,107) –Nie można procesować się dwa razy o to samo.

15. Dura lex, sed lex (ad D. 40,9,12,1) – Twarde prawo, lecz prawo. • Summum ius, summa iniuria (Cic.off. 1,33) – Najwyższe prawo, najwyższym bezprawiem. • Male nostro iure uti non debemus (Gai 1,53) – Nie powinniśmy źle korzystać z naszego prawa.

17. Non omne quod licet honestum est (D. 50,17,144 pr) – Nie wszystko, co dozwolone, jest uczciwe. • Hominum causa omne ius constitutum sit (D. 1,5,2) – Wszelkie prawo ustanawia się ze względu na człowieka. • Iustitias vestras iudicabo (ad Ps 75,3) – Osądzę waszą sprawiedliwość.

18. nowa propozycja:dlaczego zajmować się prawem rzymskim?

19. Franciszek Longchamps de Berier, Tomasz Giaro, Wojciech Dajczak2014

20. wydanie 2

21. wydanie 2

22. Hej, użyjmy żywota! Wszak żyjem tylko raz; Niechaj ta czara złota Nie próżno wabi nas. Adam Mickiewicz Pieśń Filaretów grudzień 1820

23. W ksiąg greckich, rzymskich steki Wlazłeś, nie żebyś gnił; Byś bawił się jak Greki, A jak Rzymianin bił. Ot tam siedzą prawnicy, I dla nich puchar staw, Dzisiaj trzeba prawicy. A jutro trzeba praw.

24. Napoleon „obraża” imigrantówFrancuscy monarchowie zniknęli z lekcji historii w gimnazjach. Zastąpili ich królowie Mali i Ghany Władca Franków Chlodwig I, król Ludwik IX Święty, Napoleon Bonaparte, Ludwik XIV. Wiedza o wszystkich tych monarchach, zdaniem Ministerstwa Edukacji, jest młodym Francuzom zupełnie niepotrzebna. Z programów nauczania historii dla gimnazjów (uczęszcza do nich młodzież w wieku 12 – 16 lat) zostali wyparci przez władców Indii, Afryki czy Chin. Jak komentuje konserwatywna prasa – stało się tak z powodu poprawności politycznej. Ponad jedna trzecia, czyli około trzech milionów uczniów francuskich gimnazjów, to dzieci imigrantów z Afryki, Azji i krajów arabskich. Zdaniem resortu mogłyby się one czuć urażone, ucząc się o francuskim absolutyzmie, kolonizacji czy Pierwszym Cesarstwie. Zjawiska te związane są bowiem z militaryzmem i walką o wpływy Francji na świecie.

25. W drugiej klasie gimnazjum … ani słowa o Ludwiku IX Świętym czy Franciszku I Walezjuszu, którzy symbolizują początki francuskiego państwa narodowego. Epokę absolutyzmu spotkał podobny los, prawie sto lat historii musi się zmieścić w zaledwie kilku lekcjach, a nauczyciele muszą wybrać do omówienia tylko jednego z władców epoki, Henryka IV, Ludwika XIII lub Ludwika XIV. Cesarstwo Napoleona I ustąpiło zaś miejsca rewolucji francuskiej, uważanej za „bardziej edukacyjną". Zdaniem historyka Dimitri Casali wybór ten trudno wytłumaczyć. „Biedny Bonaparte jest niepoprawny politycznie, bo symbolizuje militaryzm i krótki okres francuskiej dominacji w Europie". Los ten podzieliła epoka kolonizacji, której nauczanie koncentruje się obecnie na niewolnictwie. O wielkich kulturowych dokonaniach Francji w tym czasie, o takich pisarzach jak Victor Hugo czy Molier, oczywiście ani słowa. Zamiast tego młodzież uczy się o historii innych kontynentów i kultur. Na przykład o imperium Ghany (VIII – XII w.), imperium Mali (XIII – XV w.), o afrykańskim królu Mansa Musie czy chińskiej dynastii Han. Już obecnie, jak wskazują statystyki, 37 proc. imigranckich dzieci nie czuje się Francuzami. Podobny program szkolny – jak podkreśla Casali – nie sprzyja ich dalszej integracji i pogłębia ten problem. „Skutkiem tej metody nauczania przeszłości jest całkowita amnezja historyczna i kulturowa. Nasza kultura jest zaś podstawą naszej tożsamości" – podkreśla historyk. Aleksandra Rybińska „Rzeczpospolita” 29.08.2011

26. też musi się nad tym zastanowić prawnik Nasza kultura jest podstawą naszej tożsamości

27. trzy filary naszej cywilizacji „…trzy dziedziny kultury antycznej wy­warły szczególny wpływ na formowanie się duchowego i kultu­ralnego oblicza Europy. Są nimi filozofia grecka najszerzej poj­mowana, chrześcijaństwo i prawo rzymskie”.

28. Henryk Kupiszewski, Prawo rzymskie a współczesność, wyd. 2, Kraków 2013

29. zagadka „W pierwszej połowie II stulecia przedchrześcijańskiego doszło do spotkania między rozwiniętym przez filozofów stoickich społecznym prawem naturalnym a wpływowymi nauczycielami prawa rzymskiego. Z tego kontaktu narodziła się zachodnia kultura prawna, która miała i do dzisiaj ma decydujące znaczenie dla kultury prawnej ludzkości. Z tej przedchrześcijańskiej więzi między prawem a filozofią wywodzi się droga, prowadząca – przez chrześcijańskie średniowiecze – do rozwoju prawnego okresu oświecenia aż do Deklaracji Praw Człowieka…”

30. „To przeświadczenie o rozumie tworzy naszą pamięć kulturową. Jej ignorowanie lub traktowanie jej tylko jako przeszłość byłoby amputowaniem naszej kultury w swej integralności i pozbawiałoby ją jej całokształtu. Kultura Europy zrodziła się ze spotkania Jerozolimy, Aten i Rzymu – ze spotkania wiary w Boga Izraela, filozoficznego rozumu Greków i prawniczej myśli Rzymu. To potrójne spotkanie tworzy głęboką tożsamość Europy.”

32. Benedykt XVI w Bundestagu22.09.2011

33. nowa propozycja: a jakie są pytania?

34. FAQ • Czy można zdać prawo rzymskie bez znajomości łaciny?! Oczywiście!!! Do nauki łaciny zachęcamy, bo to może być: • ostatnia • pierwsza • jedyna okazja, aby ją poznać. A poza wszystkim – ciekawa przygoda.

35. Zajęcia prowadzi dla nas dr Krzysztof Pawłowski w poniedziałki: 15:00 do 16:30 albo 16:45 do 18:15 w sali nr 2 przy ul. Gołębiej 9.

36. www.law.uj.edu.pl/users/kprz