“Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyonunda Ekip Çalışmasının Önemi ”

1. “Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyonunda Ekip Çalışmasının Önemi ” Psikolog Emine Dal Sağlık Bakanlığı Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü

2. İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi • Madde 1: Tüm insanlar,özgür doğarlar,eşit hak ve onur taşırlar. • Madde 25: Herkesin sağlık, iyilik ve huzuru için yeterli olacak yaşam standartları içerisinde bulunmaya ve işsizlik, hastalık, sakatlık, dulluk,yaşlılık ve bireyin kontrolü dışında ortaya çıkan her türlü olumsuz koşulda güvenlik içinde yaşamaya hakkı vardır.

3. Sosyal Güvenlik Kapsamında Bakım Hizmetleri: • Sağlıklı yaşamanın yanında, Sosyal Güvenlik Hakları kapsamında Bakım Hizmetleri Güvencesinin bütün vatandaşlara verilmesi uluslar arası anlaşmalar tarafından da sosyal devlete bir görev olarak verilmiştir.

4. Bu kapsamda Yaşlılık; • Yaşlılık, insan organizmasında zamana bağlı olarak oluşan, yavaş seyirli ve geriye dönüşümü olmayan değişiklikler olarak tanımlanmaktadır. • Yaşlılık biyolojik ve sosyal şatlardan etkilenmektedir. • Bu nedenle yaşlının bireyselliğine, haklarına ve yaşadığı çevre içinde ele alınmasına yönelik bilincin artması gerekmektedir.

5. Disiplinlerarası Ekip Kavramı: • Değişik düşünce ve araçların kullanımında deneyimli, • Aralarında işbölümü yapan, • Her öğesi kendi bilgi ve becerisini bağımsızca kullanabilen, • Birbirleriyle sürekli iletişim halinde ve ortaya çıkan sonuca ekip sorumluluğu ile yaklaşan insan topluluğudur. • Sağlık Ekibi; birden fazla sağlık meslek üyelerinin işbirliği ile ortak hedefler doğrultusunda yaşlı bireye kaliteli ve gereksinimlerine uygun şekilde kapsamlı sağlık hizmeti sunan ekiptir. • Bu ekip kaynakların ortak kullanıldığı, ortak kararların alındığı,koordinasyon ve iletişimin sağlandığı bir birliktir.

6. Tıbbi Tedavi, Bakım ve Rehabilitasyon Süreci • Burada yaşlının bakımı, tıbbi tedavisi ve rehabilitasyonunda bu hizmetlere ihtiyaç duyan yaşlı bireylerin ihtiyaçlarının belirlenmesi, • Bu ihtiyaçlar doğrultusunda yaşlıların hastalıkları nedeniyle karşı karşıya kaldıkları fonksiyonel kayıpların geciktirilmesi,mümkünse azaltılması,kendine bakım ve günlük yaşam aktivitelerinin korunması ve geliştirilmesi önemlidir.

7. Tıbbi Tedavi, Bakım ve Rehabilitasyon Süreci • Bakım ve Rehabilitasyon Sürecinde yaşlı bireyin yaşam kalitesinin arttırılması hedeflenerek multidisipliner bakım planlarının yapılması, • Bu hizmetlerde belirlenen standartlar doğrultusunda uygulanması ve hizmet kalitesinin değerlendirilmesi önemlidir

8. Yaşlı Bakımı ve Rehabilitasyonunda Sağlık Hizmetleri; • Yaşlılıkta ortaya çıkan sağlık sorunlarının çözümünde koruyucu, tedavi edici ve rehabilite edici sağlık hizmetleri bir arada düşünülmelidir. • Yaşlılık döneminde kronik hastalıklar gelişir, bunun önlenmesi için erken tanı çalışmaları gerekmektedir. Risk gruplarının çeşitli hastalıklar yönünden taranması, hasta olanların ise erken tedavisi önemlidir. • Düzenli sağlık kontrolleri,sürekli sağlık hizmetleri ve evde bakım hizmetle ile yaşlı birey desteklenmelidir. • Sağlık ekibinin içinde farklı disiplinler işbirliği ve eşgüdüm içinde ve verilen hizmetler ulaşılabilir olmalıdır.

9. YaşlıBakımı ve Rehabilitasyonunda; • Bedensel, zihinsel ve ruhsal yönden kendi kendineyetemeyen, başkalarının sürekli yardım ve desteğine gereksinimi olan yaşlıya standart bakım planları çerçevesinde temel bakım hizmetlerini (beslenme,boşaltım,hijyen,uyku,dinlenme vb.)vermek, • Bunun yanında tıbbi tedavi ve rehabilitasyon çalışmaları ile yaşlının eski sağlığına ya da bağımsızlığına kavuşturulması, bu mümkün değilse mevcut durumu korumak ve daha kötüye gitmemesi için tıbbi tedavi ve rehabilitasyon hizmetlerini Psiko- sosyal destek ile birlikte vermek esastır.

10. MultiDisipliner Yaklaşım ile Bakım,Tedavi ve Rehabilitasyon Süreci: • Yaşlıya bütüncül ( holistik) yaklaşım, tüm disiplinler için esastır.Bu yaklaşımda sosyal ve ekolojik çevre dahil olmak üzere bireylerin sağlık ve hastalık deneyimlerini etkileyen etmenlerin tanınması önemli bir rol oynar. • Sağlık ekibi yaşlı birey ve ailesiyle birlikte durumu değerlendirir, uygulama sonuçlarını öngörür, yaşlı bireylerin kendi sorumluluklarını üstlenmelerini ve bağımsızlıklarını destekler. • Problem çözme yaklaşımı ile yaşlı bireyin gereksinimleri karşılanarak, sorunları çözme noktasında bilinçli ve organize bir şekilde eyleme geçmeyi sağlar.

11. Bu Süreçte; • Yaşlının bir bütün olarak kabul edildiği(holistik; bütüncül) yaklaşımla; • Fiziksel, • Cinsel, • Ruhsal, • Emosyonel, • Sosyal bir varlık olarak diğer bireylerden farklılığı, • Aynı zamanda kültürel, dini ve etik bütün değerleri göz önünde tutularak yaşlı bakım ve tedavisi ve rehabilitasyonu planlanır.

12. Bu Süreçte; • Sağlık problemleri olan yaşlı bireyle kurulan iyi bir iletişim yaşamsal önemdedir. • Yaşlının iletişime ihtiyacı olabilir, öneriye, güvenceye, danışmaya veya sosyal ilişkilere de gereksinim duyabilir. • İyi iletişim kolay değildir. Dinleme, soru sorma, cesaretlendirme, içten olmayı kapsayan, empatik yaklaşım gibi bir çok beceriyi de gerektiren bir süreçtir.

13. Multidisipliner Yaklaşım ile Yaşlıya Verilen Bakım,Tedavi ve Rehabilitasyon Sürecinde Evreler (Evre I): TANILAMA: • Ekibin her bir üyesinin kendi mesleki disiplini içerisinde Tedavi, Bakım, Rehabilitasyon ve Destek sürecinin yaşlının gereksinimlerine uygun, eldeki kaynaklar etkin ve verimli kullanılarak tanılama yapılması evresi.

14. Tanılama Evresinde Bilgi Toplanması: • Fizyolojik, Psikolojik ve Sosyal Sağlık Durumu ve Yaşlının Bireysel Gereksinimlerinin Tespiti için Günlük Yaşam Aktiviteleri hakkında detaylı bilgi alınması, • Burada bilgi yaşlı hastanın kendisinden, yakınlarından ve ailesinden alındığı gibi, geçmiş sağlık kayıtlarından, ekibin diğer üyelerinden,kendi gözlemlerimiz, görüşme ve kayıtlarımızdan da veri kaynağı olarak yararlanılması, • Toplanan bilgilerin analiz edilmesi, • Var olan ya da olası sorunların saptanması ve açık anlaşılır şekilde kayıt altına alınmasını kapsar. • Bu aynı zaman da her disiplinin mesleki tanılama ve planlama yapılabilmesi için gerekli koşuldur.

15. Sürecin Evreleri: (Evre I ):Tanılama: Bunun için; • Her bir disiplinin kendi alanında gereken bilgileri toplaması. • Toplanan bilgilerin yorumlanması. • Mevcut ve olası/potansiyel sorunların,gereksinimlerin belirlenmesi. • Hastayla belirlenen gereksinim ve önceliklerin paylaşılmasını içerir.

16. Evre II: Planlama Süreci • Yaşlı hastaların tek tek vaka olarak elde edilen veriler ışığında tartışılarak her bir bireye özgü bakım,tedavi ve rehabilitasyon planının ortaya konması. • Bu tanı ve planlamanın ekibin diğer üyeleri ile paylaşılarak, tartışılması. • Ekipçe bakım, tedavi ve rehabilitasyon planı hakkında uzlaşı sağlanması (hasta odası vizitleri, konsey toplantıları, servis veya jimnazyum vb. yerlerde yaşlının ekiple birlikte görülmesi). • Tanılama evresi sonrasında yaşlıya tıbbi , sosyal ve psikolojik yönden verilecek tedavi, destek ve bakımın, bunun sonuçlarının yaşlı bireyle birlikte paylaşılması ve karar vermesi için karşılıklı uzlaşı sağlanması( Bilgi edinme hakkı ışığında).

17. Evre II: Planlama Süreci Planlama Süreci Karar Verme Aşamasıdır. • Ne Başarılacak? ( Hedefler) • Nasıl Başarılacak? ( Faaliyetler) hakkında karara varılması bu süreci kapsar.

18. Evre III: Uygulama Süreci • Planlanan Girişimlerin,Tedavi, Bakım,Rehabilitasyon ve Desteğin Uygulamaya Konulması aşamasıdır. • Ne Yapıldığı, • Kimin Yaptığı, • Nasıl Yapıldığı, • Nerede Yapıldığı, • Ne Zaman Yapıldığı, • Niçin Yapıldığı, kayıt altına alınmalıdır.

19. Evre IV: Değerlendirme Süreci • Hasta ile ilgili Hedeflenen Sonuçlara ulaşıldı mı? • Tespit edilen Sorunlar Giderildi mi? • Tüm bunlar tekrar gözden geçirilerek tanı, planlama ve tedavi ,bakım ve rehabilitasyon süreçleri hakkında sonuca varılır. Değerlendirme Süreci hem bir son hem de bir başlangıçtır.

20. Multidisipliner Yaklaşımda Vurgulanacak Konular: • Burada yaşlı hastanın öncelikle yaşlılık dönemindeki gelişimsel özellikleri de göz önüne alınarak kronik hastalıklarının, fiziksel, mental ve ruhsal kayıplarının yaşlı hastanın psikolojisine yansımaları, • Yine hospitalize edilerek tedavisi planlanan yaşlıya psikolog olarak, sağlık ekibi ile birlikte (multidisipliner yaklaşım çerçevesinde) ruhsal yönden psikolojik olarak desteklenmesi, • Psikolojik destek ve tedavi sürecinde de hastaya yaklaşımın ve tedavinin ne olacağı anlatılacaktır.

21. Yaşlıda Bakım Tıbbi Tedavi ve Rehabilitasyona Uyumu Etkileyen Faktörler: • Yaşlılığa bağlı fiziksel, zihinsel ve ruhsal değişiklikler ve günlük yaşamdaki sınırlılıklar, • Sağlık personeliyle etkileşimin sıklığı, süresi kalitesi ve sağlık personeline karşı tutumu, • Yaşlı bireyin kişiliği, davranışları, dikkati, alışkanlıkları, inançları, • Sağlık sorunlarının şiddeti,tedaviye inancı,mevcut sağlık ve hastalık bilgisi,kullandığı ilaç sayısının artması ve ilaçların yan etkileri, • Sosyokültürel ve ekonomik durumu, • Entelektüel ve gelişimsel düzeyi, • Duyusal yeterliliği veya fiziksel gücü, • Mental yetileri, gibi birçok faktör sayılabilir.

22. Uyumu Etkileyen Faktörler: • Bunun için yaşlı hastanın kişilik yapısının, duygu durumunun, mental yetilerinin ve ruhsal durumunun değerlendirilmesi önemlidir. • Mental yetilerindeki kayıplar ya da affektif bir bozukluğa bağlı gelişebilecek depresyon, kaygı, anksiyetenin yaşlının kronik olarak sahip olduğu diğer hastalıklarının tedavisini ve tedavi sürecine uyumunu olumsuz etkileyeceği bilinmelidir. • Stresör faktörlerin de bilinmesi ve hastanın strese tepkisinin ne olduğunun da ortaya konulması gerekmektedir. • Tüm tedavinin başarısı ve sürdürülebilirliği için tedavi planında bunların atlanmaması şarttır.

23. Psikolojik Tanılama: • Benlik bütünlüğü bozulmuş ise umut yitimi ve ölüm korkusu bu evrede görülebilir ve bu durum Depresyon, Kaygı ve Anksiyeteye neden olabilir. • Ayrıca yukarıda uyum ile ilgili olarak sayılan faktörler de yaşlı hastada depresyona zemin hazırlayan durumlar olarak değerlendirilebilinir. Uyumu etkileyen her bir olumsuz faktörün kaygı, anksiyete ve depresyona zemin hazırladığı sağlık ekibince unutulmamalıdır. Hasta bu yönlerden mutlaka irdelenmelidir.

24. Psikolojik Tanılama: • Mental Durum Muayenesi ile; yaşlının genel görünümü, , davranış, bilinç, dikkat, duygudurum ve duygulanım, konuşma ve dil kullanımı, yönelim ( oryantasyon), bellek , hesaplama ve düşünce şekli ve içeriği ile algı durumunun değerlendirilmesi yapılır. • Bunun için kullanılan mental durum testleri; 20 fonksiyon testi ve 4 ayırıcı tanı skalasından oluşur. Bu bölümler sol ve sağ hemisfer fonksiyon testlerinden ve nöropsikolojk test bataryalarından yararlanılarak hazırlanmıştır.

25. Psikolojik Tanılama: • Ayrıca yapılandırılmış bir çok psikolojik test materyalleri de gerektiğinde kullanılmaktadır. (Mini Mental Test, Geriatrik Depresyon Ölçeği, Cornell İndeks Kişilik testi vb…) • Ancak yaşlılarda mümkünse özbildirime dayalı, kolay anlaşılır ve yanıtlanır sorulardan oluşan, bedensel belirtilere daha az yeren veren ölçeklerin kullanımı faydalı olur.

26. Yaşlı Hastada Beklenen Olası Psikolojik Sorunlar: • Bağımsızlığının kaybı, istenmeyen değişimler ve kayıplar karşısında duyulan üzüntü,özgüven kaybı,değersizlik hissi, benlik algısının ve değerinin bozulması,umutsuzluk ve depresyon. • Hastalıkların yarattığı günlük problemlerin yönetiminde güçsüzlük, baş etmek için isteksizlik, gelecek hakkında duyulan endişe, belirsizliğin yarattığı anksiyete,hastalığa ve getirdiği yeni durumlara uyumsuzluk. • Fiziksel yetersizlik, rol değişimi, metabolik süreçlerin beyin de yarattığı düşünce sürecindeki olumsuz değişimler,kızgınlık, inkar, somatizasyon, bağımlılık,regresyon gibi sağlıksız savunma mekanizmaları ve baş etme yöntemlerinin kullanılması.

27. Yaşlı Hastada Beklenen Olası Psikolojik Sorunlar: • Kronik yaşlı hastalarda en yaygın görülen psişik hastalık tablosu depresyondur.Depresyon kişinin hastalığa uyumunu, yaşam kalitesini, tedaviye yanıtını,hastalığının seyrini, prognozu, morbidite ve mortaliteyi olumsuz yönde etkiler. • Kadın olmak, yalnız olmak, sosyal desteğin olmayışı, • Fiziksel hastalıkların olması ve uzun sürmesi, • Zihinsel,fiziksel ve mental yeteneklerde kayıplar, • Yaşlılığa bağlı bu değişim ve kayıplar, kişinin psiko-sosyal uyumunu etkiler; özellikle görme ve işitme duyusundaki azalmalar insanlarla etkileşimde duygusal güçlüklere yol açar,tüm bunlar depresyon riskini artırmaktadır.

28. Yaşlı Hastada Beklenen Olası Psikolojik Sorunlar: • Depresyon ve kronik hastalık belirtileri birbirini şiddetlendirici yönde etkileşir ve depresyon kronik hastalığın komplikasyon oranını attırır. • Burada dikkat edilmesi gereken hastalığa karşı gelişen doğal tepkilerle uygunsuz ya da patolojik olan tepkilerin ayırt edilmesidir. • Depresyonda görülen iştahta azalma veya artma, uykusuzluk yorgunluk, psikomotor yavaşlama vb. belirtiler yaşlının kronik hastalığına bağlı olarak da gelişebilir. (diyabet, böbrek hastalıkları, vb.)

29. Yaşlı Hastada Beklenen Olası Psikolojik Sorunlar: • Bu nedenle duygusal ve bilişsel belirtilere karşı dikkatli olunmalıdır. ( depresif duygu durum,hiçbir şeyden zevk almama / suçluluk ve değersizlik duyguları, yoğunlaşma güçlüğü, tekrarlayan ölüm ve intihar düşünceleri) • Yaşlı hasta; kendine bakım konusunda yeterli olduğu halde tedaviye katılmıyorsa ,kendini iyi hissetmiyor ve yeteneklerinin altında işlevsellik gösteriyorsa depresyon yönünden değerlendirilmelidir.

30. Yaşlı Hastada Beklenen Olası Psikolojik Sorunlar • Yaşlılarda en yaygın görülen psişik hastalık tablosu depresyondur.Depresyon; • Kişinin hastalığına uyumunu, • Yaşam kalitesini, • Tedaviye yanıtını, • Hastalığın seyrini ve prognozunu, • Morbidite ve mortaliteyi olumsuz yönde etkiler.

31. Yaşlı Hastada Beklenen Olası Psikolojik Sorunlar • Geriatrik vakalarda görülen duygu durum bozuklukları arasında en önemlisi,majör depresyondur. • 65 yaş üstü hospitalize vakalarda görülme sıklığı ¼’tür. • Depresyon yaşlılarda diğer hastalıklarda veya tek başına yaşam kalitesini etkileyen önemli bir faktördür.Akut veya kronik fiziksel hastalığı olan yaşlı hastaların % 30’unda majör depresyon eşlik etmektedir.( Türkish Journal of Geriatrics.1999;2:76-82 )

32. Yaşlı Hastada Beklenen Olası Psikolojik Sorunlar • Kaygı, işe yaramama duygusu, üzüntü, kötümserlik, uyumama, işleri yapmakta zorlanma, diğer yaşlarda olduğu gibi yaşlı erişkinlerde görülen depresyonun yaygın belirtileridir. Ancak arada ilginç farklılıklar da vardır. Depresyondaki yaşlılarda suçlanma duygusu daha az, bedensel yakınmalar ise, daha çok yaygındır. • Ayrıca yaşlı depresyonlu hastalar gençlere göre daha çok motor gerileme, daha çok kilo kaybı, fiziksel bakımdan daha çok düşüş,daha az düşmanlık ve daha az intihar düşüncesi taşıma özellikleri göstermektedir.(Öktem,F.,2011 Yaşlanma ve Psikolojik Bozukluklar-Anormal Psikoloji (s.472-510)TPD Yayınları)

33. Ekip Çalışmasında Psikolojik Destek ve Yaklaşımda Hedefler: • Öncelikli hedefimiz ekipteki sağlık personelinin yaşlı hastaya destekleyici ve olumlu yaklaşım içeren ilişki modeli ile yaklaşmasını sağlamaktır. Bu model Tedavinin başarısı ve sürdürülebilirliği yanında hastanın uyumu ve hastalıkları ile baş etme becerilerinin en etkin şekilde kullanımını sağlar. • Bu iletişim modeli hasta üzerinde tedavi sürecini tek başına bile etkileyebilecek terapötik etki yaratmaktadır.Bu süreç iyi kontrol edildiğinde tedavinin başarısını arttırmaktadır.

34. Ekip Çalışmasında Psikolojik Destekte Hedefler: • Yaşlı hastamıza sağlık ekibinin yaklaşımında temel ilke; eksikliklerini ve zayıflıklarını vurgulamak yerine olumlu yönlerinin ve iyi yaklaşımlarının vurgulanması ve desteklenmesidir. • İtaate odaklı bir ilişki yerine sorun çözmeye odaklı, katılımcı, işbirliği ve anlaşmaya dayalı bir ilişki modeli kurulmalıdır. • Sağlık ekibinin birlikte hareket ettiği ve yaşlıyı desteklediği ekip çalışması yaşlı hastanın tedavi,bakım ve rehabilitasyonunda istenen hedeflere ulaşılmasında hayati değere sahiptir.

35. Psikolojik Destek ve Yaklaşımda Hedefler: • Böylece bu terapötik ilişki modeli ile yaşlı hastanın ; • Bağımsızlığının desteklenerek artmasına, • Hastanın benlik saygısının ve özgüveninin yükselmesine, • Kendi bakım ve tedavisinin sorumluluğunu alarak ve etkili baş etme yöntemlerini kullanarak sorunlarını çözmeye, • Hastalığına uyumunu kolaylaştırmaya ve hastalığını yönetmeye teşvik etmek amaçlanmaktadır.

36. Depresyona Zemin Hazırlayan Faktörler: • Sağlık ekibi yaşlının bakım ve rehabitasyonunda depresyona zemin hazırlayan faktörleri göz önünde bulundurulmalıdır.( yaşlılığa bağlı biyokimyasal değişiklikler,bedensel hastalıklar,ilaç tedavisi,beslenmenin etkisi, psikolojik ve sosyal etkenler vb.) • Yaşlı hastanın depresyon açısından sahip olduğu olumlu ve olumsuz koşuları da ekip birlikte tartışarak değerlendirmelidir. • Ekibin her üyesi bu açıdan bilgi, gözlem ve mesleki değerlendirmesini ekiple paylaşmalıdır.

37. Depresyon Açısından Olumlu - Olumsuz Faktörler • Olumsuz Etkenler • Kısıtlı yaşantı • Hobi azlığı • Fiziki hastalık • Aktivite azlığı • Kötü beslenme • Hafif demans • Eşini kaybetme • Sosyal İzolasyon. • Alkol alışkanlığı • Ekonomik sıkıntılar • Konut ve bakım sorunu. (GERİATRİ 1999, CİLT: 2, SAYI: 2, SAYFA: 80) • Olumlu Etkenler • İyi işlevsellik • Uğraşların olması • Düzenli sağlık kontrolleri • Sosyal yönden aktifolma • Düzenli beslenme. • İyi görme, • iyi bilişsel düzey • Eşiyle birlikte yaşama • Aile bağlarının iyi olması. • İnanç • İyi gelir düzeyi • Alışkın Olduğu çevre

38. Depresyonda Sık görülen Belirtiler: • Çökkün duygu durum • Enerji azalması, psikomotor işlevlerde yavaşlama • Konsantrasyon güçlüğü, • İştah ve kilo değişikliği, • Uykuların bölünmesi, uyku azlığı, sabah erken uyanma, • Bedensel ağrıların artması,Hipokondriyazis • Yaşamdan zevk almama, • Üzüntü, gerginlik, • Değersizlik düşüncesi, • Kayıpla başa çıkma becerisini kaybetme. (GERİATRİ 1999, CİLT: 2, SAYI: 2, SAYFA: 79)

39. Depresyon Tedavisi : • Yaşlıda psikolojik değerlendirme, yaşam tarzı, çevre koşulları ve sosyal destek sistemleri göz önüne alınarak sağlık ekibi tarafından tedavi bireyselleştirilmelidir. • Yaşlının mevcut tıbbi durumu ve beklentileri çok iyi değerlendirilmelidir. Ekip tüm bu değerlendirmeler ışığında yaşlıya ilişkin tıbbi bakım ve tedavi hedefleri belirlenmelidir. • Depresyonda bireyin yaşamdan beklentileri ve yaşam kalitesi düşmekte, yeti yitimi olmaktadır. Birey sonuçsuz ve yıkıcı bir acı çekme sürecine girmektedir. Bu nedenle yaşlıda klinik olarak depresyon tanısı saptanır saptanmaz tedavisi başlatılmalıdır.

40. Depresyon Tedavisi • Sağlık ekibi tarafından depresyon tanındığında başarılı şekilde tedavi edilme şansı yüksektir. Tedaviye yanıt gençlere göre zaman almakla birlikte hastayı çökkün ruh durumundan kurtarması, işlevselliğini ve yaşam kalitesini arttırması nedeniyle emek ve zaman harcamaya değmektedir. (Geriatri 2(29):76-82,1999)

41. Depresyon Tedavisi • Depresyonun tipi, şiddeti, fiziksel hastalığın varlığı, maddi durum, sosyal destekler ve ilişkiler depresyonun gidişatını etkilemektedir. • Hastanın mental kapasitesi, duygusal tepkileri, gerçeği değerlendirme becerisi, diğer insanlarla ilişki kurma yetisi ve yaşamın gerektirdiği sorumluluklarla başa çıkma kapasitesinin değerlendirilmesi ve bilinmesi de tedavi de önemlidir. • Hastalıkların öyküsü, hastalık öncesi durum ve premorbit kişilik, aile öyküsü çok dikkatli ele alınmalıdır.

42. Depresyon Tedavisi • Psikolojik değerlendirmede; yaşlının kişilik özellikleri hakkında kendisinden ve yakınlarından da detaylı bilgi alınmalı ve bu arada yaşlı hasta eğer hospitalize ise klinikte gözlemlenmelidir. • 65 yaş üstü yaşlılarda % 1-3 major depresyon, % 2 distimi ve % 8-15 depresif belirtiler görülmekte birlikte,hastanelerde yatan hastalarda depresyon görülme sıklığı % 10-45 olarak bildirilmektedir. Yaşlılarda görülen depresyonda bedensel yakınmalar daha ön plandadır.

43. Depresyon Tedavisi • Depresyonla birlikte organik hastalıkların varlığı tedaviyi güçleştirmektedir. • Demansta yaşanan bilişsel değişiklikler ile depresyon belirtileri birbirine benzer. İyi bir mental muayene ve öykü alınması burada önemlidir. • Demansta yakın bellek, soyut düşünme ve yönelim bozulurken, hastanın sorulan sorulara ilgisiz ve anlamsız cevap vermesi söz konusudur ve perseverasyon, afazi gibi nörolojik belirtiler de tabloya eşlik eder. • Burada unutkanlığın boyutunun ne olduğunun çok iyi araştırılmasının ve bilinmesinin tedavi açısından önemi büyüktür

44. Depresyon Tedavisi • Depresyonda dikkat, bellek gibi bilişsel işlevler bozulabilir. Hastanın dikkati dağınıktır, düşünceleri bir şeylere takılır kalır, psikomotor yavaşlama vardır ve sorulan sorulara “bilmiyorum hatırlamıyorum” diye cevaplamaktadır. • Depresyon düzeldikçe bilişsel semptomlarda da düzelme görülür. Bu durum psödodemans olarak adlandırılır. Bu demansın ilk evreleriyle karıştırılabilmektedir.

45. Depresyon Tedavisi • Anksiyete belirtileri de depresyon belirtileri ile karışabilir. Anksiyete de uykuya dalma güçlüğü çekilirken, depresyon da sabah erken uyanma söz konusudur. (Geriatri 2(2):76-78,1999) • Anksiyete ve depresyonun birlikte olduğu durumlar da mevcuttur. Depresyon tanısında ayrıntılı klinik öykü alınması ayırt edicilik açısından önemlidir.

46. Depresyon Tedavisi • Yaşlılarda sağlık ekibi tarafından uygulanan psiko-sosyal tedavi yaklaşımları yanında farmokolojik tedavi( antidepresan kullanımı) de yan etkilerine dikkat edilerek kullanılmaktadır. • Antidepresanlar içinde moklobemid kullanımının depresyon ve kaygı tedavisinde olumlu sonuçlar verdiği ve bilişsel bozulmada belirgin düzelme sağladığı rapor edilmektedir.

47. Sağlık Ekibinin Yaşlının Depresyonunun Tedavisinde Rolü • Yaşlı hastanın tedavi, bakım ve rehabilitasyon sürecinde hastalığına ve tedavi sürecine uyumsuzluğu varsa veya uyum güçlüğü yaşıyorsa sağlık ekibi öncelikle bunu tespit eder. • Yaşlı bireyin kişiliğinin güçlü ve zayıf yanlarının farkına varmasını sağlar. • Hedefler konusunda gerçekçi hedefler belirler ve yaşlı bireyle anlaşmaya varır,

48. Sağlık Ekibinin Yaşlının Depresyonunun Tedavisinde Rolü • Yaşlı bireyin yaşamındaki stresörleri ve stres tepkilerinin ne olduğunu fark etmesini, kendini analiz ederek, tanımasına yardımcı olmak, • Stresli durumlarla sağlıklı baş etme yollarını öğretir. • Stresle baş etmede arkadaşlık ve nitelikli ilişkiler kurmak önemli olduğu için günlük yaşamda iyi ilişkiler kurma yollarını öğrenmesini destekler. • Stres faktörlerinden uzak durması ya da bunları azaltamıyorsa, keyif verici aktiviteler ve hobiler edinerek bunlarla dengelemesini sağlar.

49. Sağlık Ekibinin Yaşlının Depresyonunun Tedavisinde Rolü • Kaygı semptomlarını azaltmak için gevşeme egzersizleri oldukça etkilidir. • Derin solunum, meditasyon, masaj, hayal kurma vb. gevşeme tekniklerini öğretmek, • Düzenli egzersizle daha az agresyon,stres ve depresyonla yaşamak, • İçsel kontrol ve yüksek özgüven ile yalnızlık hissetmemek gibi egzersizin olumlu yanlarından yararlanmak,

50. Sağlık Ekibinin Yaşlının Depresyonunun Tedavisinde Rolü • Günlük tutmak, • Diyet yapmak, • Kendine olumlu bakmak, • Öfke kontrolünü sağlamak, • Mizah ve gülmeye daha fazla yer ayırmak, • Kendini ödüllendirmek, • Geleceğe odaklanıp kaygı duymak yerine ana odaklanmak ve yaşanılan anı sevmek, • Burada ve şimdi ilkesini hayata geçirmek gibi stresle sağlıklı baş etme yöntemlerini kullanmasını sağlamak;