partnerstwo dla przyrody

1. NATURA 2000 partnerstwo dla przyrody Prezentacja opracowana w ramach projektu bliźniaczego Polska – Królestwo Wielkiej Brytanii – Królestwo Niderlandów nr PL2004/IB/EN-03: Opracowanie planów renaturalizacji siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków na obszarach Natura2000 oraz planów zarządzania dla wybranych gatunków objętych Dyrektywą Ptasią i Dyrektywą Siedliskową opracowanie: Paweł Pawlaczykredakcja: Michał Miazga

2. Europa chce dbać, by … Fot: P. Pawlaczyk … jej rozwój dokonywał się z poszanowaniem środowiska, przyrody i krajobrazu …

3. Dlaczego Natura 2000? Jeszcze do niedawna krajobraz i przyroda Europy szybko ubożały i nie były skutecznie chronione Fot. J. Krogulec Fot. J. Krogulec Zamienione w kanały rzeki w Holandii … i silnie przekształcony krajobraz rolniczy w dolinie Renu Łańcuchy górskie usiane turbinami wiatrowymi - przedgórze Pirenejów w Hiszpanii … Fot. J. Krogulec

4. Dlaczego Natura 2000? Trendy pospolitych ptaków krajobrazu rolnego w starych (czerwone) i nowych (niebieskie) krajach UE Fot. J. Krogulec Osuszone i wyrównane do linii prostych pola w krajobrazie rolnym Holandii Intensywne przekształcenie ekosystemów w Europie prowadzi do silnej utraty różnorodności biologicznej

5. Dlaczego Natura 2000? Miejsce naturalnej przyrody zajęły sztuczne plantacje Fot. J. Krogulec Monokulturowe plantacje topolowe w prowincji Castilla Leon (Hiszpania)‏ Trendy pospolitych ptaków leśnych w krajach Europy Wschodniej (czerwone), Zachodniej (czarne), Południowej (niebieskie) i Północnej (zielone). Sztuczna drągowina sosnowa w Puszczy Noteckiej (Polska)‏ Fot. P. Pawlaczyk

6. Dlaczego Natura 2000? Czy takiej Europy chcemy? Fot. P. Pawlaczyk Wyasfaltowany brzeg morza w Holandii

7. Natura 2000 to sposób, jak „zrównoważyć” rozwój. W przypadku Polski to narzędzie wdrażania zapisu Konstytucji RP Jedna z podstawowych wartości europejskich – zapisana m. in. w Traktacie Ustanawiającym WE Zobowiązanie UE: „Do roku 2010 zatrzymać utratę różnorodności biologicznej” Natura 2000 to podstawowe narzędzie by osiągnąć ten cel! Natura 2000 to odpowiedź Unii Europejskiej na te zagrożenia • Zrównoważony rozwój • Wysoki poziom ochrony środowiska naturalnego • „Cel 2010” Fot. P. Pawlaczyk

8. Europejskie „Dyrektywy Przyrodnicze” • „Dyrektywa Ptasia” o ochronie dziko żyjących ptaków - 79/409/EWG z 1979 r.; • „Dyrektywa Siedliskowa” w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory - 92/43/EWG z 1992 r. Dyrektywy UE wiążą państwa członkowskie UE co do celu, jaki ma być osiągnięty. Dyrektywy stosują się w zasadzie za pośrednictwem prawa krajowego, do którego muszą być transponowane, lecz w szczególnych przypadkach stosują się także bezpośrednio. Sądy, organy administracji i organy samorządu terytorialnego mają obowiązek tzw. prowspólnotowego działania i prowspólnotowej interpretacji prawa krajowego – muszą w sprawach krajowych orzekać tak, by zrealizować cele dyrektyw.

9. wszędzie, przez cały rok! nie można wyłączyć ochrony przepisem prawa, a co najwyżej decyzją w sprawie indywidualnej np. słonka na tokach, gęsi powracające na lęgi „ptasie” obszary Natura 2000 Dyrektywa Ptasia • Wszystkie ptaki i ich siedliska podlegają ochronie. Odstępstwa możliwe tylko w trybie indywidualnych zezwoleń, w ściśle określonych warunkach; • Na niektóre gatunki wolno polować / odławiać je, ale z ograniczeniami (niektóre metody są niedozwolone, nie wolno polować na ptaki w okresie lęgowym i wędrówek wiosennych); • Dla ochrony szczególnie zagrożonych i rzadkich gatunków (tzw. Załącznik 1) oraz ptaków wędrownych, wyznacza się Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków

10. „siedliskowe” obszary Natura 2000 nie tylko na obszarach Natura 2000! nie można wyłączyć ich ochrony przepisem prawa, a co najwyżej w szczególnych przypadkach decyzją w sprawie indywidualnej „ochrona częściowa” utrzymanie i poprawa spójności sieci Natura 2000 Dyrektywa Siedliskowa • Dla ochrony szczególnie zagrożonych i rzadkich gatunków i ekosystemów (siedlisk przyrodniczych) wyznacza się Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk, na których obowiązują specjalne przepisy; • Zasoby tych gatunków i siedlisk przyrodniczych na terenie całego kraju obejmuje się nadzorem; • Szczególnie zagrożone gatunki roślin i zwierząt muszą być skutecznie chronione gatunkowo; • Eksploatacja niektórych gatunków jest dozwolona ale pod warunkiem prowadzenia odpowiedniej kontroli; • Tworzenie i ochrona korytarzy ekologicznych

11. Sieć Natura 2000 Dwie niezależne części sieci to zaszłość historyczna, częściowo jednak uzasadniona specyfiką biologii ptaków Obszary „ptasie” (Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków)‏ OSOP (SPA)‏ Wyznaczane na podstawie dyrektywy ptasiej; dla ochrony ptaków Obszary „siedliskowe” (Obszary Mające Znaczenie dla Wspólnoty  Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk)‏ SOOS (pSCI SCISAC)‏ Wyznaczane na podstawie dyrektywy siedliskowej, dla ochrony siedlisk przyrodniczych, roślin i zwierząt z wyjątkiem ptaków Mogą się całkowicie lub częściowo nakładać

12. Obszary ptasie i siedliskowe Obszary „ptasie” (Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków)‏ Obszary „siedliskowe” (Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk)‏ Niezależne, ale mogą się całkowicie lub częściowo nakładać • Państwo Członkowskie proponuje sieć obszarów i przekazuje propozycję Komisji Europejskiej • Komisja analizuje propozycje w ramach tzw. regionów biogeograficznych. Organizowana jest dyskusja w formie tzw. Seminarium Biogeograficznego, sprawdzająca czy poszczególne • gatunki i siedliska zostały wystarczająco ujęte; • Komisja przyjmuje listę Obszarów Mających • Znaczenie Dla Wspólnoty w ramach każdego • regionu biogeograficznego; • Państwo ustanawia obszary przyjęte przez Komisję • jako Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk • Państwo Członkowskie samodzielnie wyznacza i ustanawia Obszary Specjalnej Ochrony • Ptaków na swoim terytorium • Państwo informuje Komisję Europejską o wyznaczonych obszarach Zbyt skąpe zaproponowanie obszarów to uchybienie obowiązkom wynikającym z Dyrektywy Zbyt skąpe wyznaczenie obszarów to uchybienie obowiązkom wynikającym z Dyrektywy Aby sieć spełniła wymagania Dyrektywy, musi zawierać wszystkie „Międzynarodowe Ostoje Ptaków”, stosownie do danych naukowych Aby sieć spełniła wymagania Dyrektywy, musi zawierać „reprezentatywną część” zasobów każdego gatunku i siedliska przyrodniczego

13. Kryteria wyznaczania obszarów ptasich Międzynarodowe kryteria BirdLife International – wspólne dla krajów UE Bazują tylko na danych naukowych o ptakach • C1: liczne występowanie gatunków zagrożonych globalnie • podgorzałka, orlik grubodzioby, bielik, derkacz, dubelt, wodniczka • w Polsce bardziej liberalne podejście dla dość pospolitego derkacza – uwzględniano tylko gdy razem z • innymi powodami kwalifikacji lub gdy ekstremalnie wysokie zagęszczenia • C2: koncentracja gatunków zagrożonych w UE • >1% przelotnej lub europejskiej populacji gatunków z zał. I DP • C3: koncentracja innych gatunków migrujących • >1% przelotnej populacji gatunku • C4: duże koncentracje ptaków wodno-błotnych • regularnie występują skupienia >20000 osobników • C5: wąskie gardła na szlaku migracji • w czasie migracji występuje >5000 bocianów lub >3000 ptaków drapieżnych lub >3000 żurawi • C6: główne regionalne (krajowe) lęgowiska gatunków zagrożonych w UE • 10 najważniejszych w kraju ostoi lęgowych dla każdego gatunku z zał. I • - z tym że dla „gatunków, za które kraj ponosi szczególną odpowiedzialność” (populacja krajowa • > 10% populacji UE), każda ostoja obejmująca > 1% krajowej populacji Na podstawie tych kryteriów wyznacza się IBA – ostoje ptaków o randze europejskiej. IBA muszą być desygnowane jako OSOP

14. Seminarium Biogeograficzne Tylko dla obszarów „siedliskowych” Dla każdego gatunku i typu siedliska występującego w danym kraju i regionie biogeograficznym: Wszystkie dostępne dane naukowe o siedlisku / gatunku (publikacje, inwentaryzacje, dane zaraportowane do KE przy innych okazjach, dane NGO …) vs propozycja sieci • Czy sieć: • Zawiera odpowiednią część (co najmniej 20-60% - zależnie od unikatowości gatunku/typu siedliska) krajowych zasobów? • W pełni odzwierciedla zróżnicowanie ekologiczne typu siedliska / zmienność gatunku ? • Dobrze odzwierciedla występowanie w Polsce (nie ma „luk geograficznych”) ? • Zawiera „miejsca najważniejsze w kraju” dla danego gatunku / siedliska ? • Umożliwi skuteczną ochronę krajowych zasobów ? OK Nie trzeba proponować dodatkowych obszarów dla tego gatunku / siedliska SIEĆ NIEWYSTARCZAJĄCA ! Trzeba zaproponować dodatkowe obszary dla tego gatunku / siedliska TAK na wszystkie pytania NIE na któreś z pytań Procent gatunków i typów siedlisk, dla których nie trzeba proponować nowych obszarów, to „współczynnik jakości sieci SOO” – syntetyczna ocena postępu danego kraju

15. Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich: • Wyznaczenie obszarów powinno być oparte na danych naukowych i tylko na nich. Wyznaczając obszary nie można brać pod uwagę • uwarunkowań gospodarczych i społecznych • Ostoje Ptaków o Znaczeniu Międzynarodowym wynikające z danych naukowych muszą być wyznaczone jako OSOP • Także do momentu zatwierdzenia/wyznaczenia obszarów, Państwa Członkowskie są obowiązane zapewnić nie pogorszenie ich stanu ekologicznego Pełne orzecznictwo Trybunału (większość także po polsku) znajdziesz nawww.curia.eu

16. Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich: • Wybór obszarów siedliskowych musi być dokonany na podstawie kryteriów naukowych. • Nie można brać pod uwagę kryteriów społecznych, gospodarczych i lokalnych • Proponowane obszary muszą zapewniać jednolite i spójne pokrycie geograficzne, odzwierciedlać zróżnicowanie ekologiczne przedmiotów ochrony (a w przypadku gatunków także genetyczne), zapewniać spójność tak powstałej sieci. Lista obszarów musi być kompletna, tj. musi zapewniać reprezentatywne ujęcie wszystkim siedliskom przyrodniczym z zał. I i wszystkim gatunkom z zał. II DS występującym w danym kraju Pełne orzecznictwo Trybunału (większość także po polsku) znajdziesz nawww.curia.eu

17. Opinie są brane pod uwagę, jednak Minister jest związany „przepisami prawa UE” - opinie powołujące się na argumenty społeczne, gospodarcze itp., w świetle orzecznictwa Trybunału, nie będą mogłybyć uwzględnione Projektowanie obszarów Natura 2000 w Polsce Art. 27. 1. Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska opracowuje projekt listy obszarów Natura 2000, zgodnie z przepisami prawa Unii Europejskiej. 2. Projekt, o którym mowa w ust. 1, wymaga zasięgnięcia opinii właściwych miejscowo rad gmin. Niezłożenie opinii w terminie 30 dni od dnia otrzymania projektu uznaje się za brak uwag. 3. Minister właściwy do spraw środowiska, po uzyskaniu zgody Rady Ministrów, przekazuje Komisji Europejskiej: 1) listę proponowanych obszarów mających znaczenie dla Wspólnoty; 2) szacunek dotyczący współfinansowania przez Wspólnotę ochrony obszarów wyznaczonych ze względu na typy siedlisk przyrodniczych oraz gatunki roślin i zwierząt o znaczeniu priorytetowym; 3) listę obszarów specjalnej ochrony ptaków.”;

18. Przedmiotem ochrony na obszarach są tylko wybrane siedliska przyrodnicze i gatunki … Fot. Malene Thyssen z Wikipedia Commons GNU FDL Licence, http://commons.wikimedia.org/wiki/User:Malene Fot. P. Pawlaczyk Fot. P. Pawlaczyk Fot. P. Pawlaczyk Fot. P. Pawlaczyk Fot. P. Pawlaczyk Fot. P. Pawlaczyk Fot. R. Pielech

19. ... Lecz w praktyce stanowią one „parasol” chroniący także inne komponenty przyrody i krajobrazu Fot. Marek Szczepanek, z Wikipedia Commons GNU FDL Licence http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Bombina_bombina_1_%28Marek_Szczepanek%29.jpg Fot. M. Czasnojć Fot. P. Pawlaczyk Fot. P. Pawlaczyk Fot. B. Sępioł

20. Od Gibraltaru do Estonii … … funkcjonują jednakowe zasady ochrony sieci Natura 2000. Ich strażnikiem jest Komisja Europejska i Trybunał Sprawiedliwości. Dlatego Natura 2000 rzeczywiście działa. Natura 2000 nie zastępuje krajowych systemów ochrony przyrody, ale je uzupełnia i nadaje ochronie przyrody europejską skuteczność Fot. http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Europa_point%2C_Gibraltar_2005.jpg GNY FDL Licence Fot. P. Pawlaczyk

21. Od Orkadów po bułgarskie Rezowo … Fot. P. Pawlaczyk Sieć prawie 25.000 obszarów, obejmujących około 850 000 km2, stanowiąca ponad 20% terytorium Unii Europejskiej. Jest największą zwartą siecią obszarów chronionych na świecie Fot. P. Pawlaczyk 27 państw Unii Europejskiej wspólnie stara się, by wdrażając sieć Natura 2000 zachować dla nas i dla przyszłych pokoleń wspólne dziedzictwo przyrodnicze Natura 2000 to narzędzie Europy służące wdrażaniu idei zrównoważonego rozwoju, Konwencji Berneńskiej, Konwencji o Różnorodności Biologicznej …

22. Natura 2000 w Europie – obszary ptasie Czerwiec 2008 r.: ok. 4,8 tys. obszarów; ok. 501 tys. km2; średnio 10,3% terytorium … lecz tylko w Belgii, Danii, Estonii, Francji, Holandii, Luksemburgu i Włoszech można uznać, że sieć jest już prawie kompletna Po aktualne dane zob.http://ec.europa.eu/environment/nature/natura2000/barometer/index_en.htm

23. Natura 2000 w Europie - obszary siedliskowe Czerwiec 2008 r.: ok. 21,5 tys. obszarów; ok. 648 tys. km2; średnio 13,2% terytorium … lecz tylko w przypadku Danii, Holandii, Włoch, Belgii, Finlandii, Niemiec, Grecji i Szwecji można uznać, że sieć jest już prawie kompletna Po aktualne dane zob.http://ec.europa.eu/environment/nature/natura2000/barometer/index_en.htm

24. „Barometr” tworzenia obszarów ptasich w państwach członkowskich UE (stan na czerwiec 2008 r.)‏ pomarańczowe słupki – obszary lądowe, niebieskie słupki – obszary morskie Po aktualne dane zob.http://ec.europa.eu/environment/nature/natura2000/barometer/index_en.htm

25. „Barometr” tworzenia obszarów siedliskowych w państwach członkowskich UE (stan na czerwiec 2008 r.)‏ pomarańczowe słupki – obszary lądowe, niebieskie słupki – obszary morskie Po aktualne dane zob. http://ec.europa.eu/environment/nature/natura2000/barometer/index_en.htm

26. Zaawansowanie tworzenia obszarów siedliskowych w państwach członkowskich UE (stan na czerwiec 2008 r.)‏ „współczynnik jakości sieci SOO” na podstawie wyników seminariów biogeograficznych Kolory pokazują datę akcesji Po aktualne dane zob. http://ec.europa.eu/environment/nature/natura2000/barometer/index_en.htm

27. Historia wyznaczania obszarów ptasich W Polsce: do 1.11.2008 wyznaczono 141 obszarów specjalnej ochrony ptaków, zajmujących łącznie 15,6,5% terytorium. Sieć OSO jest bliska ukończenia. Jest obecnie tożsama z „katalogiem IBA 2004”. Rozważane jest jeszcze wyznaczenie ok. 10 obszarów, których potrzeba wynikała z najnowszych badań Po aktualne dane zob.www.mos.gov.pl/natura2000/

28. Polska: Historia wyznaczania obszarów siedliskowych do 1.11.2008 r. zgłosiła Komisji Europejskiej 364 obszary „siedliskowe”, zajmujące łącznie 8,1% terytorium. 193 najwcześniej zgłoszone obszary są zatwierdzone przez KE, pozostałe zostaną zatwierdzone na przełomie 2008/2009 Podobnie jak w innych państwach sieć nie jest ukończona - dalsze obszary są jeszcze potrzebne, by zapewnić reprezentatywne ujęcie gatunków i siedlisk Zorganizowana przez MŚ dyskusja wykazała, że tylko dla 31% gatunków i siedlisk sieć nie wymaga uzupełnienia Po aktualne dane zob.www.mos.gov.pl/natura2000/

29. Natura 2000 w Polsce – stan aktualny Statystyka – stan na 1.11.2008 Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków: • 141 obszarów • 5 514 276 ha • 15,59 % terytorium Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk: • 364 obszary, w tym 193 zatwierdzone przez Komisję • (zatwierdzenie pozostałych oczekiwane na przełomie • 2008/2009) • 2 891 231 ha • 8,10 % terytorium Obszary Natura 2000 razem: • 498 obszarów • 6 295 387 ha • 18,09% terytorium

30. „Uzupełnienie 2009”dla obszarów siedliskowych Krajowe seminarium „w stylu Seminarium Biogeograficznego” (kwiecień 2008) - „współczynnik jakości sieci” oszacowany nieoficjalnie = 31% - zidentyfikowano, dla jakich gatunków / siedlisk i w jakich województwach sieć wymaga uzupełnienia - zgodne konkluzje ekspertów NGO i ekspertów rządowych Wstępna lista potencjalnych obszarów uzupełniających braki zbliżona do Shadow List’ 2008 Wojewódzkie Zespoły Specjalistyczne Zadanie: ostateczne opracowanie takich propozycji nowych obszarów, które uzupełnią zidentyfikowane braki Ostateczna lista obszarów uzupełniających braki - planowane zgłoszenie do KE: do września 2009 - planowane zatwierdzenie przez KE: przełom 2010/2011 - aktualny stan prac: www.mos.gov.pl/natura2000 Do czasu zatwierdzenia obszarów przez KE nie można – nawet wyjątkowo - zezwalać na przedsięwzięcia które mogłyby znacząco negatywnie oddziaływać na potencjalne obszary Natura 2000 Projekty, które mogłyby wywrzeć takie oddziaływanie, nie mogą być finansowane z żadnych środków UE

31. Np. w Hiszpanii … Fot.http://www.eeb.org/activities/biodiversity/documents/CompensationmeasuresinSpain-GrossoCasalini.pdf, by Miguel Ángel Llamazares … obszary ptasie zajmują 18% terytorium kraju, a siedliskowe - 22%

32. W Słowenii: … obszary ptasie zajmują 23% terytorium … …a siedliskowe – 32% Fot. www.natura2000.gov.si

33. Przykłady obszarów Natura 2000 Jeziora Szczecineckie to obszar siedliskowy (PLH320009) chroniący kompleks wielu siedlisk przyrodniczych: jezior różnych typów, buczyn, borów bagiennych i torfowisk wysokich. W obszarze znajduje się najlepiej zachowanych w Polsce torfowisko wysokie typu bałtyckiego – Bagno Kusowo. Natura 2000 pomogła ocalić go przed przeznaczeniem do eksploatacji torfu.

34. Przykłady obszarów Natura 2000 Ostoja Świdnik (PLH060021) obejmuje trawiastą płytę lotniska, która jest regularnie koszona i wyrównywana. Obszar jest szczególnie cenny z europejskiego punktu widzenia ponieważ swoje siedliska mają tu bardzo rzadkie w Polsce susły perełkowane, uznane za gatunek priorytetowy. Stanowisko susła powstało w wyniku przypadkowego sztucznego wsiedlenia, ale dziś jest to największa kolonia tego gatunku w UE. Status obszaru Natura 2000 już pomógł ocalić to miejsce przed zniszczeniem: plany rozbudowy lotniska zostały zmienione tak, że nie będzie ono przeszkadzać susłom. Fot. J. Krogulec

35. Przykłady obszarów Natura 2000 Obszar siedliskowy Sztolnie w Senderkach zajmuje 0,5 km², w Sieci Natura 2000 ochroni on siedliska (miejsca zimowania) nietoperzy (PLH060020). Na ostoję składa się kilka komór powstałych po wydobyciu piaskowca. Sztolnie mają mikroklimat sprzyjający zimowaniu nietoperzy Stwierdzono tu zimowanie 9 gatunków nietoperzy, występują między innymi:• Mopek,• Nocek Bechsteina,• Nocek duży,• Nocek łydkowłosy.

36. Jak funkcjonuje obszar Natura 2000? • Obszar ochrony, a nie obszar chroniony • Cel = Właściwy Stan Ochrony • Ochrona „celowościowa” a nie system zakazów • Formy i sposoby ochrony nie są z góry dane, ale elastycznie dostosowane do celu Ochronie podlega nie cały obszar, ale konkretne siedliska i gatunki na nim. Z drugiej strony, ograniczenia oraz działania ochronne, niezbędne dla ochrony obszaru, mogą wykraczać poza jego granice Wymogi ochrony nie ostrzejsze, niż to naprawdę niezbędne dla siedlisk i gatunków! Gatunku nie ubywa, jego siedlisko jest w dobrym stanie, są perspektywy że zachowa się też w przyszłości. Siedliska nie ubywa, zachowana struktura i funkcje (w tym procesy ekologiczne, różnorodność biologiczna), są perspektywy że tak będzie także w przyszłości Nie ma żadnych z góry narzuconych zakazów. Na każdym z obszarów należy indywidualnie zastosować środki (w tym regulacje planistyczne, zakazy i działania ochronne) takie i tylko takie, by osiągnąć cel ochrony „Ochrona przez właściwe użytkowanie”, ochrona przez modyfikacje sposobu zagospodarowania, ochrona czynna i ochrona ścisła powinny być stosowane zależnie od potrzeb siedlisk i gatunków. Dla siedlisk półnaturalnych ochrona nie wyklucza gospodarczego użytkowania, a czasem wręcz go wymaga

37. Jak funkcjonuje obszar Natura 2000? • Obowiązek ochrony • Obowiązek analizowania • Zakaz szkodzenia • Zakaz zakazywania Państwo jest obowiązane podjąć wszelkie działania (także ochronę czynną) konieczne dla skutecznej ochrony gatunków i siedlisk przyrodniczych w obszarze. Nie można braku właściwej ochrony usprawiedliwiać np. lukami w krajowym prawodawstwie. Każdy plan, przedsięwzięcie lub działanie musi być rozważone pod kątem wpływu na obszar, z punktu widzenia celów jego ochrony Plany, przedsięwzięcia ani działania, które wpływałyby znacząco negatywnie na obszar, w zasadzie nie mogą być wdrożone (wyjątek: jeżeli są niezbędne dla zrealizowania nadrzędnego interesu publicznego i jednocześnie udowodniono, że nie można tego interesu zrealizować w inny, nie szkodzący obszarowi sposób; wówczas konieczne są kompensacje)‏ W żaden sposób nie są ograniczane plany, przedsięwzięcia ani działania, które nie wpływają negatywnie na obszar z punktu widzenia celów jego ochrony Zasada przezorności: nie rozwiane wątpliwości muszą być interpretowane na korzyść środowiska, a nie na korzyść projektu!

38. Prawo polskie Minister –wyznacza obszary, zatwierdza plan ochrony GDOŚ – opracowuje listę obszarów, nadzoruje ochronę, składa raporty do KE RDOŚ – koordynuje, zatwierdza plan zadań ochronnych, uzgadnia przedsięwzięcia RDOŚ, dyrektor Urzędu Morskiego, dyrektor parku narodowego – sprawuje nadzór, sporządza projekt planu zadań ochronnych i planu ochrony • Działanie mogące negatywnie wpłynąć na obszar jest zakazane, za wyjątkiem: • przedsięwzięć dla których zostało przeprowadzone • postępowanie OOŚ i wydana decyzja zezwalająca na • przedsięwzięcie • innych działań dla których wydane zostało zezwolenie wojewody w trybie art. 34 • Można zezwolićna działanie lub przedsięwzięcie negatywnie wpływające na obszar tylko wtedy gdy jednocześnie: • istnieją konieczne wymogi nadrzędnego interesu publicznego (nie każdy interes publiczny!); • nie ma rozwiązań alternatywnych (zostały usunięte wszystkie racjonalne wątpliwości że takie rozwiązania można by znaleźć)‏ • W przypadku zezwolenia na takie działanie, konieczna jest kompensacja przyrodnicza. • W przypadku działania bez zezwolenia, RDOŚ ma obowiązek jego wstrzymania i nakazania przywrócenia stanu poprzedniego • Działalność związana z utrzymaniem urządzeń i obiektów służących bezpieczeństwu przeciwpowodziowemu oraz działalność gospodarcza, rolna, leśna, łowiecka i rybacka, wędkarstwo: • nie podlega ograniczeniu, jeżeli nie wpływa negatywnie na cele ochrony; • może podlegać ograniczeniu, jeżeli wpływa negatywnie na cele ochrony

39. Pomocą w interpretacji prawa są opracowania publikowane przez Komisję Europejską Obowiązującym prawem (również w Polsce!) są wyroki Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich. Organy państwa i samorządu mają obowiązek tzw. prowspólnotowej interpretacji prawa, są więc związane precedensami tego orzecznictwa

40. Planowanie ochrony obszaru Natura 2000 • Plan ochrony: • dla obszaru Natura 2000 lub jego części, w razie potrzeby • sporządzany na okres 20 lat • ustanawiany w trybie rozporządzenia Ministra • sporządzany na podstawie kompletnej wiedzy – wymaga wykonania niezbędnej inwentaryzacji, ekspertyz itp.; sporządzenie może wymagać 1-2 lat • ustala na dłuższy okres „stabilne reguły ochrony obszaru” - może ustalać, „gdzie można się budować”, a także jakie warunki musi spełniać prowadzona gospodarka, by nie wpływać negatywnie na obszar • powinien dokonywać kompletnej analizy istniejących studiów i planów zagospodarowania przestrzennego, wskazując wszystkie potrzebne w nich zmiany • powinien określać warunki brzegowe względem przyszłych studiów i planów, a także względem innych przyszłych działań w obszarze – podmiotom działającym w obszarze daje przewidywalność, jak ich działania będą oceniane z punktu • widzenia Natury 2000 • Plan zadań ochronnych: • sporządzany dla każdego obszaru Natura 2000 (z wyjątkiem obszarów morskich), w ciągu 6 lat od jego wyznaczenia lub zatwierdzenia • sporządzany na okres 1-10 lat • sporządzany w ciągu kilku miesięcy-1 roku • ustanawiany w trybie zarządzenia RDOŚ • na podstawie istniejącej, nawet niepełnej wiedzy i prostego rozpoznania terenowego stanu przedmiotów ochrony • jest prostą, ale niekoniecznie kompletną „listą rzeczy do pilnego zrobienia”, koniecznych z punktu widzenia przedmiotów ochrony • może wskazywać potrzeby zmian w istniejących studiach i planach zagospodarowania przestrzennego, usuwając w ten sposób „pułapki na inwestorów” – jednak analiza nie musi być kompletna • może wskazywać na konieczność opracowania planu ochrony dla całości lub części obszaru

41. Planowanie ochrony obszaru Natura 2000 Uspołecznienie planowania: Postępowanie z udziałem społeczeństwa Zapewnienie udziału zainteresowanych osób i podmiotów prowadzących działalność w siedliskach przyrodniczych i siedliskach gatunków Wymagane przed ustanowieniem planu zadań ochronnych i planu ochrony Publiczne ogłoszenie projektu planu (internet !) Każdy ma prawo wnieść uwagi i wnioski, które muszą być rozważone Obowiązkowe w procesie sporządzania planu zadań ochronnych i planu ochrony Np. metoda warsztatowa, dyskusja publiczna albo dyskusja elektroniczna

42. Możliwości finansowania ochrony obszarów Natura 2000 • Instrument LIFE+; • Fundusze Strukturalne (Europejski Fundusz Rozwoju • Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny); • Fundusz Spójności; • Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarów Wiejskich (EAFRD); • Europejski Fundusz Rybactwa (EFF); • Instrumenty Przedakcesyjne; • Europejski Instrument Sąsiedztwa i Partnerstwa (ENPI); • Ramowy Program Badań i Rozwoju Technicznego (RTD); • Ramowy Program Konkurencyjności i Innowacji (CIP); • (Europejski Bank Inwestycyjny , Europejski Fundusz Inwestycyjny, EBOR)‏ • Budżet państwa • NFOŚiGW • WFOŚiGW • EkoFundusz

43. Więcej o finansowaniu: Oficjalny podręcznik Komisji Europejskiej:http://ec.europa.eu/environment/nature/natura2000/financing/index_en.htm/ Przyszłość: internetowe narzędzie doradcze (w budowie)http://www.financing-natura2000.moccu.com/pub/index.html Instrument LIFE+: http://ec.europa.eu/environment/life/index.htm

44. Działania finansowane przez LIFE: Publikacje z serii „LIFE Focus” (dostępne do ściągnięcia na stronie internetowej LIFE) opisują przykłady najlepszych projektów, tworząc „podręcznik ochrony przyrody w obszarach Natura 2000” Strona internetowa LIFE zawiera „bazę dobrych praktyk” i opisy dobrych projektów http://ec.europa.eu/environment/life/index.htm

45. Korzyści z bycia w Naturze 2000 • Wyłączny dostęp do instrumentu LIFE+ Nature na działania ochrony przyrody; • Preferencja w dostępie do środków Priorytetu V PO „IiŚ” na ochronę przyrody; • Dodatkowa punktacja w kwalifikacji wniosków do PO „IiŚ” na monitoring • środowiska, racjonalizację gospodarki odpadami, BAT i ochronę powietrza w • przedsiębiorstwach • Możliwość uzyskania dotacji na sieć kanalizacyjną nawet gdy wskaźnik • koncentracji < 120 osób/km sieci • Synergia z ochroną Natury 2000 – a tym samym z jedną z podstawowych polityk EU – wzmacnia argumentację na rzecz finansowania wszelkich innych • proekologicznych projektów; • Podwyższone o 5-15% płatności rolnośrodowiskowe za pakiety ochrony cennych siedlisk przyrodniczych; • Natura 2000 chroni przyrodę i pośrednio krajobraz – chroni podstawową bazę do rozwoju turystyki; • Możliwość wykorzystania jako eco-labeling

46. Więcej … http://ec.europa.eu/environment/nature/index_en.htm Natura 2000 na stronach Komisji Europejskiej.M. in. aktualny stan tworzenia sieci w Europie („barometr Natura 2000”), podręczniki interpretacyjne Komisji, ulotki i broszury o Naturze 2000, listy zatwierdzonych obszarów wg regionów biogeograficznych http:www.mos.gov.pl/natura2000 Oficjalna polska strona o obszarach Natura 2000. Mapy obszarów i dane jakie Ministerstwo Środowiska posiada o obszarach