1 / 53

Öğrenme Bozuklukları

Öğrenme Bozuklukları. Dr. Tümer Türkbay. Öğrenme Bozukluğu.

hoshi
Download Presentation

Öğrenme Bozuklukları

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. Öğrenme Bozuklukları Dr. Tümer Türkbay

  2. Öğrenme Bozukluğu Gösterilen herhangi bir fiziksel ya da nörolojik bozukluğa, yaygın gelişimsel bozukluğa, mental retardasyona ya da eğitim olanaklarının yetersizliğine bağlı olmayan okul becerilerindeki uygunsuzluklar öğrenme bozuklukları olarak tanımlanmaktadır.

  3. Yedi Gelişimsel İşlev • Dikkat/Niyet • Simultane /Ardışıkİşleme • Bellek • Dil • Yüksek-Sıralı Düşünme • Motor Uygulama • Sosyal Yeterlilik

  4. Gelişimsel Model Gelişimsel modelde; öğrenmeyi sağlayan; bilgi işleme ve üretimine hizmet eden yedigelişimsel işlevin etkilenmesi söz konusudur.

  5. Öğrenme Bozukluğu Tipleri Yedi gelişimsel beyin işlevinin bir veya birden fazlasında defisite dayalı çeşitli öğrenme bozuklukları vardır.Yaygın öğrenme bozukluklar aşağıdadır: • Dikkat bozuklukları • Yürütücü işlevlerdeki defisitler (lack of Organizasyon becerilerinde ve impuls kontrolünde eksiklikler) • Meta-kognisyonda eksiklik (birinin kendi öğrenmesi ve öğrenmede sahip olduğu stratejiler hakkında düşünmesi) • Motor/konumsal güçlükler (mekanda yerleştirme, yol bulma) • Grafomotor işlev bozukluğu (zayıf göz/el koordinasyonu, el yazısı becerisinde eksiklik, şekilleri kopyalama beceriksizlik)

  6. Öğrenme Bozukluğu Tipleri (devam) • Görsel algılama sorunları • Bellek defisitleri • Otomasite eksikliği (harfleri, sözcükleri, sayıları ve matematik terimleri çabucak adlandıramama) • Sözel dil sorunları (telafuz bozukluğu, sözcükleri akla getirememe, zayıf sentak ve semantik) • Fonolojik farkındalığın eksikliği (harflerin seslerini ayırt edememe) • Disleksi • Diskalkuli • Sosyal defisitler (sosyal ipuçlarını okumada eksiklik, pragmatik dil eksikliği)

  7. Normal Zeka, Fakat Bilgiyi İşlemede Bozukluk Söz Konusudur.

  8. Okuma

  9. Farklı Yazma Sistemleri • Logografik (Çince, Mısır hiyeroglifleri) • Hece (Syllabic) (Japonca, Afrika dilleri) • Alfabetik (İngilizce, Rusça,…)

  10. Metotlar • Göz takibi (Eye tracking) • Tachistoscope (kelimenin çok kısa süreligösterilmesi): tachistoscopic deneylerde görsel olarak benzeyen harflerin sıklıkla karıştırılması olur. • Sözcüğe Karar Verme (Lexical decision tasks) (gerçek sözcüksaçma sözcük) • Naming tasks (sesli okuma)

  11. Okumanın Farklı Düzeyleri • Göze çarpan nitelik düzeyi (somut): tachistoscopic çalışma sonucu • Harf düzeyi • Sözcük düzeyi (word superiority effect-kelime üstünlüğü etkisi): • Sözcükler harflere göre, anlamlı sözcükler anlamsız sözcüklere göre daha iyi tanınır. • Harfler, gerçek sözcüklerde saçma sözcüklere göre daha sıklıkla atlanır (ıskalanır)

  12. Okuma Sırasında Göz Hareketleri • Okuma sırasında hızlı göz hareketleri (sakkadlar, regresyonlar-10 ms) • Kelimeler üzerinde gözlerin kaldığı yerler: fiksasyonlar (takıldığı yerler) , 250 ms (75%) – Metinin güçlüğünün ölçülmesi • Fovea: keskin görme alanı (cones-ayrıntıları, rods-ışık) • Periferal görme: okunulan yerin çevresindeki asimetrik alan

  13. Okuma Stratejisi • Sözcüklerin başlarına ve sonlarına orta kısımlarından daha çok dikkat ederiz.Bu strateji, alfabetik yazı stillerinde diğer stillere göre daha iyi işler. Yeni bir yazı stili öğrendiğimizde bu stratejileri hemen değiştirmek güçtür.

  14. Okumayı Etkileyen Etmenler • Uyaran degredasyonu (maskeleme) • Sözcük sıklığı • Sözcük uzunluğu • Komşuluk etkileri • Saçma sözcük farklılıkları

  15. Print Orthographic Lexicon Print-to-sound translation rules Semantic System Route B Route B Route A Route C Phonological Lexicon Pronunciation

  16. İç Sözlük Kavramsal Düzey Grammatical Level Word-form Level

  17. İsimlendirme • İnsan İsimlendirme • Temporal lob kutbu • Hayvan isimlendirme • Inferior Temporal Lob • Gereç isimlendirme (Tool naming) • PTO bileşkesi

  18. Okuma ve Yazma Bozukluklarının Sınıflandırılması Disleksi/Disgrafi Gelişimsel (özgül) Akkiz Santral Periferal Yüzeyel Disleksi/Disgrafi Fonolojik Disleksi/Disgrafi Derin Disleksi/ Disgrafi

  19. Kazanılmış Periferal Disleksi • Bazıları “düşük düzey” görsel işleme sorunu yaşarlar • Dikkatle İlgili Disleksi (Harfleri tek tek tanıyamazlar fakat okuyabilirler) • İhmal Disleksisi (Sözcüğün yarısını ihmal ederler) • Agrafi olmaksızın aleksi (Harf harf okuyucular)

  20. Yüzeyel Disleksi/ Disgrafi • Birçok dilde irregüler (düzensiz) sözcükler vardır (Örn.Tren, gangren) • İrregüler sözcükleri regülarize ederek okuyan çocuklar (tiren, gangıren) • Benzer sözcükleri okurken - LINT, MINT, GLINT, HINT • Benzerlikler nedeniyle biribirlerinin yerine okurlar. Bu aşırı genelleme söz konusudur.

  21. Fonolojik Disleksi/ Disgrafi • Tanıdık kelimelerin normal okunması ve telafuzu • Tanıdık olmayan veya sahte kelimelerin okunması ve hecelenmesinde aşırı bozukluk

  22. Yaygınlık Öğrenme bozukluğu yaklaşık okul çocuklarının %5’inde gözlenir ve %50’ye yakını özel eğitime ihtiyaç duyarlar.

  23. Tarihçe • Minimal Beyin Hasarı (1940 öncesi) • Minimal Beyin Disfonksiyonu • Disleksi, Disgrafi, Diskalkuli • Gelişimsel Öğrenme Bozukluğu • Özgül Gelişimsel Bozukluklar başlığı altında (DSM-III, 1980) • DSM-III-R-Okul Becerileri Bozuklukları: gelişimsel aritmetik bozukluğu,gelişimsel okuma bozukluğu, gelişimsel yazılı anlatım bozukluğu

  24. Sınıflandırmalar • Öğrenme Bozuklukları • Okuma bozukluğu • Matematik Bozukluğu • Yazılı Anlatım Bozukluğu DSM-IV • Okul Becerilerine Özgü Gelişimsel Bozukluklar • Özgül Okuma bozukluğu • Özgül Aritmetik Bozukluğu • Özgül Heceleme Bozukluğu • Karışık tip ICD-10

  25. Okuma Bozukluğu (Disleksi) • ‘Dis' - ‘güçlük, 'leksia ‘- “sözcükler” anlamına gelir. • Çocuğun yaşına, eğitimine ve zekasına göre okuma başarısının beklenenin altında olması şeklinde tanımlanır.

  26. Belirtiler-I Zayıf kısa dikkat ve çalışma belleği • Düşünce sürecinin veya konuşurken cümlenin ortasındayken kopukluklar ve ne diyordum?... • Yönergeleri takip edememe • İnsanların söylediklerini hatırlama ve anlamlandırmada güçlük-işittiklerini fakat anlam bağlantısı kuramadıkları için karşı taraftan söylediklerini tekrar etmesini isteme

  27. Belirtiler-II • Rutin işlemleri tamamlamak için daha fazla zaman gereksinimi duyma • Görsel, motor veya işitsel işlemede zayıflık • Sıklıkla görsel ve sözel ipuçları arasında bağlantı kuramaması • Düşük benlik saygısı • Sıklıkla ya girişken değil ya da aşırı girişken

  28. Belirtiler-III • Okuma: • Sözcük tanıma ve anımsamada güçlük • Taramada güçlük • Anlam çıkarmak veya akılda tutmak için tekrara tekrar okuma gereksinimi • Sözcüklerin yanlış okunması • Satır atlama, okurken kaldığı yer bulamama, aynı satırı tekrar okuma • İlişkili bölümleri çıkarabilme • Okuma hızı düşük

  29. Belirtiler-IV • Yazılı Ödevler: • Gramer sorunları • Düzeltmeleri anlayamama • Sözcük hatırlayamama • Bildiğinden ve anladığından daha az yazma

  30. Belirtiler-V • El Yazısı: • Farklı yönlere eğik harfler • Yazıda yavaşlık ve yetiştirememe • Yazarken çabuk yorulma • Dikte ettirilerek yazmada eksiklikler

  31. Okulöncesi belirtiler • konuşmada gecikme • Tekerlemeleri ve şarkıları öğrenmede güçlük • ezber bilgileri (telefon numarası, isimler) hatırlamada güçlük • yönergeleri hatırlamada ve takip etmede güçlük

  32. İlkokulda belirtiler • harfleri, sembolleri ve bunlara ait sesleri öğrenmede güçlük • Olağandışı okuma ve yazma yanlışları • zamanla sözcükleri hatırlama güçlükleri • yokuduğu metinden anlam çıkarmada güçlük • okuduklarını bütünleştirmede güçlük

  33. Gelişimsel Disleksi İki ana kuram • Fonolojik Kuram • Magnosellüler kuram

  34. Fonolojik Kuram • Baskın kuram • Bu kuram disleksili bireylerin ses haritalarında sorun olduğunu ileri sürer. • Lisandan bağımsız olarak dilin otomazisyonunda sorun var bu nedenle zayıf okuma becerileri vardır. • Grafemin foneme çevrilmesinde defisitin ana rol oynadığına işaret eder.

  35. Magnosellüler Kuram • Fonolojik kuramı destekler, ancak işitsel ve görsel defisitleri vurgular. • Bu kurama göre, lateral genikulat çekirdeğinin hücre tabakaları anormaldir. • Görsel magnosellüler sistem okurken görsel olayların zamanlamasından, dolayısıyla ortografik becerilerin belirlenmesinden sorumludur.

  36. Görsel Yolak

  37. Görsel bekletme istasyonu 6 tabakadan oluşuyor LGN (lateral geniculat nukleus) • Tabaka 1, 2 • Hareket • Nöronlar, büyük hücreler • -Tabaka 3,4,5,6 • Renk, doku, şekil, derinlik • Küçük hücreler

  38. LGN hücre tabakaları

  39. Bulgular • 5 dislektik hastanın postmortem beyin incelemesinde (1991) LGN hücre boyutu bakılmış, LGN’nin tabakalarında eşleştirilmiş kontrollerden %27 daha küçük bulunmuştur.

  40. DİSLEKSİK VE NORMAL OKUYANLARDA KELİME VE SAHTE KELİMENİN ÜSTÜNLÜK ETKİSİ -Sahte kelime, gerçekte kelime olmayan, ortografik olarak düzenli ve telaffuz edilebilir harf dizileridir. Örneğin TOBLE, kelimesi TABLE kelimesinin ikinci harfinin değiştirilmesiyle üretilmiştir. -Disleksik çocuklar sözcüksel karar verme ve kelimeleri sesli okuma testlerinde de okuma yaşına göre eşleştirilmiş kontrol grubuyla benzer performans göstermişlerdir. Bununla birlikte disleksik çocuklar sahte kelimeleri sesli okuma testinde önemli ölçüde daha kötü performans sergilemişlerdir.

  41. Dislekside serebellumun rolü olduğu düşüncesi • Öğrenme bozukluğunda okuma ve yazma becerilerinin kazanılması ve otomatikleştirilmesi önce gelen semptomlardır. Ancak tek semptom bunlar değildir. • Serebellum linguistik ve prosedürel belleğe hizmet eden nonlimbik nöral ağdır ve yüksek kognitif işlemlerde önemlidir. • Disleksideki otomatizasyon bozukluğu ve zaman-değerlendirme kusurları, hatta el yazısı ve telaffuzla ilgili beceriler serebellar disfonksiyon ile ilişkilendirilmiştir.

  42. Nöronal migrasyon ve maturasyon • Postmortem anatomik çalışmalarda perisilvian bölgede kortikal ektopiler ve displazilerin bulunması, genikülat nükleustaki magnoselüler nükleusta hacim azalması dislekside nöronal migrasyon ve maturasyon fikrini doğurmaktadır. • MRI voxel tabanlı morfometri aracılığıyla sol temporal korteksin çoğunda gri cevher hipointensitesi veya beyaz cevherde anizotropi gösterilmiştir.

  43. Disleksik Beyin • Beyinin ön kısımları arka kısımlarına göre daha aktiftir. • Dahada ötesi, araştırıcılar dislektik beyinler normallere göre 5 kat daha çok çalıştığını ileri sürmektedirler.

  44. Okuma Bozukluğu İçin Risk Grupları • Normal zekalı serebral palsi • Epilepsiler • Prematurite • Korpus kallosumdaki splenium lezyonları • Sol oksipital lob beyin lezyonları

  45. Okuma Bozukluğu Belirtileri-I • Sözel okumalarında birçok hatalar yaparlar. Hatalar atlamalar, eklemeler ve kelimelerin çarpıtılması ile karakterizedir. • Çocuğun okuma hızı yavaş ve sıklıkla az anlamayla birliktedir. • Ses ayırım bozuklukları ve kelimeleri arka arkaya söyleme güçlükleri

  46. Okuma Bozukluğu Belirtileri-II • Sağ-sol ayırımını iyi yapamadıklarından harflerin yerlerini de değiştirirler. • Hem bellek çağrımında hem de devamlılığı sağlamadaki başarısızlıklar harflerin isimlerini ve seslerini hatırlama güçlüğü meydana getirir. • Okuma bozukluğu olan birçok çocuk okumaktan ve yazmaktan hoşlanmaz ve kaçınır.

More Related