Mehmet Beye Ne Oldu?

1. Mehmet Beye Ne Oldu?

2. AMAÇ Bu oturumun sonunda tıp fakültesi 3. sınıf öğrencileri; Demanslı yaşlı hastanın uygun işlevsel ve tanısal değerlendirmesini yapabilecekler ve genellikle yaşlı popülasyonda karşılaşılan kognitif bozukluklar hakkında bilgi sahibi olabileceklerdir.

3. Emekli öğretmen Mehmet Bey; eşi ile birlikte, bir apartman dairesinde yaşamaktadır. • İki çocuğu vardır. • Eşi, 5 yıl önce başlayan, ilerleyici unutkanlık ve bunun sonucu ortaya çıkan işlevsel bozulma tanımlamaktadır; ev içinde kompleks işleri yapamadığını, kaybolmadan yalnız başına gezemediğini ve alışverişlerde zorlandığını belirtmektedir. • Evinin dışında bir kez kaybolmuş ve kendisini bulan polis tarafından evine getirilmiştir. • Kişisel bakımını (giyinme, yıkanma gibi) ve basit yemek hazırlama gibi basit işlerini yapabiliyormuş.

4. Mehmet beyin • 10 yıldan bu yana hipertansiyonu (antihipertansif kullanıyor) • hafif konjestif kalp yetmezliği ve • glokom öyküsü vardır. • 5 yıl önce transüretral prostatektomi operasyonu geçirmiştir. • Psikiyatrik hastalık, alkol ve madde kullanım öyküsü yoktur. • Annesinde serebrovasküler hastalık öyküsü söz konusudur. • Fizik muayene; Normal • Nörolojik muayene; • Orta derecede bellek, görsel-uzaysal ve dil işlevlerinde defisitleri saptanmıştır. • Fokal nörolojik bulgu saptanmamıştır.

5. Mehmet Bey’in sorunları nedir? • İlerleyici unutkanlık • İşlevsel bozulma (özellikle kompleks aktivitelerin gerçekleştirilmesinde bozulma)

6. Kognitif durumun sorgulanmasında neler sorulmalıdır? • Özellikle yakın bellek bozukluğunun olup olmadığı, • Kaybolma, isim bulma güçlüğü gibi bir demans tablosunun ilk belirtileri olabilecek semptomların varlığı

7. İşlevsel bozulma kavramının anlamı nedir? • Kişinin o ana kadar başarı ile yürüttüğü sosyal ve/veya mesleki işlevlerini sürdürememesi

8. Normal yaşlanma ve hastalık durumlarındaki kognitif değişikliklerin farkı nedir? • Normal yaşlanmada görülen unutkanlık, kişinin yürüttüğü sosyal ve/veya mesleki işlevlerini sürdürmesine engel olmaz. (benign yaşlılık unutkanlığı)

9. Bu sorunlara yol açabilen nedenler nelerdir? • Demans sendromu • Deliryum • Psikiyatrik hastalıklar (depresyon gibi) • İlaç-madde bağımlılığı

10. Demansın tanı ölçütleri nelerdir?

11. Demansın Tanı Ölçütleri (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders - DSM-IV) • Bellek kaybı • Aşağıdakilerden en az birini içerecek şekilde, multipl kognitif bozukluk • Dile ilişkin sorunlar (afazi) • Amaçlı etkinliklerin yapılamaması (apraksi) • Tanıma yetisinde bozulma (agnozi) • Yürütücü işlev bozuklukları • Kognitif bozukluklar: • Mesleki ve/veya sosyal işlevlerin yerine getirilmesini engellemektedir. • Giderek kötüleşen şekilde bir seyir izlenmektedir.

12. Kognitif değerlendirmede MMSE (Mini-Mental Durum Muayenesi) nedir? • Demansın varlığını ortaya koymaya yönelik olarak, hızlı bir şekilde yapılabilen tarama testidir. • Toplam 30 puan üzerinden yapılan değerlendirmede 25’in altındaki skorlar demansı düşündürür. • Bununla birlikte, iyi eğitim almış kişilerde, demans olsa dahi oldukça iyi skorların alınabileceği de akılda tutulmalıdır.

13. MMSE nasıl yapılır?Video izleyelim…

14. Alzheimer Hastalığının klinik evrelendirmesi • “Preklinik evre” (Hafif Kognitif Bozukluk) - MMSE 24-28 • Hafif evre - MMSE 18-24 (2-4 yıl sürer) • Orta evre - MMSE 10-17 (3-4 yıl sürer) • Ağır evre - MMSE 0-10 (2-3 yıl sürer)

15. Demans sendromuna yol açabilen nedenler nelerdir? • Dejeneratif demansiyel sendromlar (Alzheimer hastalığı, Lewy cisimcikli demans vb) • Geri dönüşümlü olabilen demans nedenleri (B12 eksikliği, alkolizm, hipo/hipertiroid vb.) • Sistemik hastalıklara sekonder olarak ortaya çıkabilen subakut deliryum ve konfüzyon tabloları (Kronik böbrek yetmezliği, karaciğer yetmezliği, hiperglisemi vb.)

16. Tanı için gerekli laboratuvar incelemeleri nelerdir? • Sedimantasyon • Tam kan analizi • Tam biyokimya paneli (elektrolitler, BUN, kreatinin, kan şekeri, karaciğer fonksiyon testleri, kalsiyum, fosfor) • VitaminB12 düzeyi ve folat • Tiroid fonksiyon testleri • VDRL

17. Tanı için gerekli laboratuvar incelemeleri nelerdir? • EKG • Akciğer grafisi • Bilgisayarlı beyin tomografisi (BBT) • Kanda ve idrarda toksin düzeyleri • Lomber ponksiyon • Kan gazları • HIV incelemesi • Lomber ponksiyon • Beyin manyetik rezonans görüntüleme (MRG)

18. Demans sendromu olan bir olguda birinci basamakta yapılması gerekli işlemler nelerdir? • İlerleyici unutkanlık (Özellikle yakın bellek bozukluğunun olup olmadığı) • İşlevsel bozulma (özellikle kompleks aktivitelerin gerçekleştirilmesinde bozulma) sorgulanmalı • Tam kan sayımı • Sedimantasyon • Tam biyokimya paneli (elektrolitler, BUN, kreatinin, kan şekeri, karaciğer fonksiyon testleri, kalsiyum, fosfor) • Tanı için yönlendirilmelidir.

19. Demans sendromu olan bir olgunun ikinci basamak sağlık kurumuna sevk edilme ölçütleri nelerdir? • Tanının, bir nöroloji ya da psikiyatri uzmanı tarafından konulması

20. Demanslı bir olgunun üçüncü basamağa sevkedilme ölçütleri nelerdir? • Demans tanısında rol oynayan hastalıkların dışlanmasında gerekli olan ancak 2. basamakta yapılamayan laboratuar incelemeleri • VDRL, TPHA • Kanda ve idrarda toksin düzeyleri • Antikor düzeyleri (tiroglobulin, anti mikrozomal antikor vb.) • Ayrıntılı nöropsikolojik değerlendirme • Genetik inceleme

21. Prognoz • Hastanın yakınmaları giderek arttı. • Tanı konduktan sonraki 6. aydaki muayenesinde MMSE skoru 20/30 bulundu. • 12. aydaki muayeneye geldiklerinde eşi unutkanlıklarının arttığını belirtti. • Tekrarlanan MMSE puanı 16/30 bulundu. • Birkaç ay sonra Mehmet beyde aşırı sinirlilik, küfürbazlık gelişti ve işbirliğine girmiyordu. Giderek evinde içine kapandı. • Kognitif işlevleri kötüleşti ve daha labil, kolayca ağlayabilir duruma geldi. • Gecenin ortasında uyanma tarzında uykusuzlukları başladı.

22. Mehmet beyin hastalığında kognitif bozulma bulgularına ek olarak saptanan diğer özellikler nelerdir? • Kişilik ve davranışsal sorunlar

23. Alzheimer hastalığın da olması muhtemel bulgular nelerdir? Anomi (sözcük bulma güçlüğü) Anlama bozukluğu Görsel-mekansal bozukluk Sosyal uyumda bozukluk Halusinasyonlar, delüzyonlar Motor yetilerde kayıp

24. Mehmet Bey hastalığının ilerlemesi ile birlikte; • Yaralanmaya yol açmayacak şekilde, birkaç kez düştü. • Eşi beslenmesinin giderek azaldığını, unutkanlığının arttığını, ara ara kendisinden annesi diye bahsettiğini anlattı. • Daha sonra anoreksi, bulantı, abdominal distansiyon ve ılımlı diffüz abdominal hassasiyeti gelişti. • Eşi, semptomlarının son birkaç haftadır ciddi artış gösterdiğini bildirdi.

25. Kognitif olarak daha da geriledi ve iletişimi birkaç basit emri yerine getirme ve basit konuşma biçimine indi. • Giderek yakınlarını tanımaz ve nerede olduğunu bilemez duruma geldi. Fizik olarak tam bakıma gereksinimli hale geldi. • Pnömoniden ölmeden önceki birkaç yıl boyunca sürekli evinde kaldı.

26. Mehmet beyin hastalığının ileri evrelerinde görülen sorunlar nelerdir? • İletişim ve motor işlevler ileri derecede kısıtlanır • Yatağa bağımlı hale gelirler. • Enfeksiyonlara açık hale gelirler • Beslenme problemleri ortaya çıkar • Bu bağlamda ailenin eğitilmesi ve/veya profesyonel yardım istenmesi gündeme gelmektedir.

27. Alzheimer hastalığının nedenleri ve risk faktörleri nelerdir? • Yaş ve genetik yatkınlık • Hafif kognitif bozukluk (demansa yol açmayacak düzeyde kognitif bozukluk) • Çevresel toksinlere (kurşun gibi) ve oksidatif strese (aluminyum ve demir gibi) maruziyet • Depresyon, kafa travması, Down sendromu gibi tıbbi hastalıkların varlığı • Hastalık öncesi zihinsel durum ve eğitim düzeyi

28. KÜÇÜCÜK BİR ÖYKÜ Yaşlı bir bey sabah erken evinden çıkmış, yolda ilerlerken bir bisikletlinin kendisine çarpması ile yere yuvarlanmış ve hafif şekilde yaralanmış. Sokaktan geçenler yaşlı beyi hemen en yakın sağlık birimine ulaştırmışlar. Hemşireler adamcağızın yarasına pansuman yapmışlar ama "biraz beklemesini ve röntgen çekerek her hangi bir kırık veya çatlak olup olmadığını inceleyeceklerini‘ söylemişler.

29. Yaşlı bey huzursuzlaşmış, "acelesi olduğunu, röntgen istemediğini" söylemiş. Hemşireler merakla acelesinin sebebini sormuş. Adamcağız da "karım huzur evinde kalıyor, her sabah onunla kahvaltı etmeye giderim, geç kalmak istemiyorum“ demiş. 'Karınızın siz gecikince merak edeceğini düşünüyorsunuz herhâlde" demiş hemşire.

30. Adam üzgün bir ifâde ile "ne yazık ki karım Alzheimer hastası ve benim kim olduğumu bilmiyor" demiş. Hemşireler hayretle "mâdem sizin kim olduğunuzu bilmiyor, neden her gün onunla kahvaltı yapmak için koşuşturuyorsunuz“ demişler.

31. Adam buruk bir sesle "ama ben onun kim olduğunu biliyorum" demiş. SEVDİKLERİNİZİN KİM OLDUĞUNU ASLA UNUTMAMANIZ DİLEĞİYLE..

32. Sorular • Cevaplar