Eğitimin Amaçları ve Okul

1. Eğitimin Amaçları ve Okul Hafta 2

2. Eğitimin Amacı • Eğitimde amaçları belirlemek, eğitim faaliyetlerinin dayanağıdır. Amaçlar ile “bireyler niçin ve neden eğitiliyor?” sorularına cevap aranır. • Eğitimde amaçlar, öğretimi yönlendirmesi, öğretme-öğrenme etkinliklerinin tasarlanması ve ölçme-değerlendirmelere kılavuzluk etmesi açısından gerekli görülmektedir.

3. Eğitim ile ne amaçlanmaktadır? • Eğitimin amacı, kişileri yaşadığı toplumun ve toplumun bağlı bulunduğu çağdaş dünyanın uyumlu bir üyesi haline getirerek onları çağın gerektirdiği bilgi ve becerilerle donatmaktır.

4. Amaç Çeşitleri • Amaçlar, öğrenciye kazandırılmak üzere seçilen istendik özelliklerdir. Eğitimde amaçlar hiyerarşik sınıflamasına göre üç düzeyde belirtilmektedir. Bunlar; • Uzak amaçlar (hedefler) • Genel amaçlar (hedefler) • Özel amaçlar (hedefler)

5. Uzak Amaçlar • Ülkenin politik felsefesini yansıtan ve en genel olarak belirtilen hedeflerdir. Anayasada ve yasalarda belirlenir. • Örneğin; bir ülkenin sağlık, eğitim, kültür politikası gibi.

6. Uzak Amaçlar 1973 tarihinde yürürlüğe giren 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu’nun 2. maddesinde, Türk Milli Eğitiminin uzak hedefleri şu şekilde belirtilmiştir: “Bir yandan Türk vatandaşlarının ve Türk toplumunun refah ve mutluluğunu artırmak; öte yandan milli birlik ve bütünlük içinde iktisadi, sosyal ve kültürel kalkınmayı desteklemek ve hızlandırmak ve nihayet Türk Milletini çağdaş uygarlığın yapıcı, yaratıcı, seçkin bir ortağı yapmaktır.”

7. Genel amaçlar • Ulaşılması zor, zaman alıcı ve soyut idealler olan uzak hedefleri daha somut, belli bir sürede ulaşılabilen ve uygulanabilir kılmak için genel hedeflerin belirlenmesine gerek vardır. • Yani, uzak hedeflerin yazılı olarak ifade edilmesi bir anlamda genel hedefleri ortaya çıkarır. Genel hedefler uzak hedeflere uygun olarak düzenlenirler. Bu tür hedefler, toplumun sosyal ve siyasal ideallerinin eğitim alanına yansıması olarak kabul edilmelidir.

8. Genel amaçlar • Ancak, uzak hedeflere göre, bu tür hedeflerlerde yetiştirilecek insan nitelikleri daha belirgin, somut özellikler olarak tek tek sayılmıştır. • Genel hedefler bu bakımdan artık bir eğitim düzeyininya da okulunhedefleridir ve eğitimin ürünü olarak yetişmesi istenen ideal insanın nitelikleridir. • Bu yönüyle, genel hedefleri iki boyutlu olarak düşünebiliriz. Birinci boyutta eğitimin genel hedefleri, ikinci boyutta okulun genel hedefleriyer alır.

9. Genel amaçlar • Ulusal eğitime karar vericiler, eğitimin genel hedeflerini belirledikten sonra, değişik eğitim düzeylerinin ve okulların genel hedeflerini belirlerler. • Okul Öncesi, İlköğretim, Orta Öğretim ve Yüksek Öğretimin bu hedefleri Milli Eğitim Temel Kanunu’nda ayrı ayrı verilmiştir.

10. Okul öncesi eğitimi için genel hedef örnekleri • Türkçeyi doğru anlayabilme. • Kendisinin ve yakınındaki insanların duygularını anlayabilme. • Türkçeyi düzgün konuşabilme. • Kendi davranışlarını yönetebilme. • Atatürk’ü sevme.

11. İlköğretim eğitimi için genel hedef örnekleri • Türkçeyi etkili bir biçimde kullanabilme. • Doğru yargı ve karar verebilme. • Yurttaşlık görev ve sorumluluklarını farkında oluş. • Beden ve ruh sağlığını koruyucu tedbirlere uyma. • Demokrasi anlayışını özümsemiş olma. • Yeteneklerini deneyerek öğrenmiş olma.

12. Ortaöğretim eğitimi için genel hedef örnekleri • Bir iş alanının ve mesleğin temel bilgilerini kazanarak ülkenin ekonomik kalkınmasındaki rolünü kavramış olma. • Mesleğinde ve günlük yaşamında teknolojik gelişmelere sağlıklı bir biçimde ayak uydurabilme. • Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı görev ve sorumluluklarının her an bilincinde olma. • Kendisinin ve çevresinin sağlığını koruma. • Yeteneklerini deneyerek uygulama konusunda güven kazanmış olma.

13. Yükseköğretim için genel hedef örnekleri • Hür ve bilimsel düşünme gücüne sahip olma. • Geniş bir dünya görüşüne sahip, insan ilkelerine saygılı olma. • İlgi ve yetenekleri yönünde yurt kalkınmasına ve ihtiyaçlarına cevap verecek aynı zamanda kendi geçim ve mutluluğunu sağlayacak bir mesleğin becerilerine sahip olma. • Zihin ve ruh bakımından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmiş olma.

14. Özel amaçlar • Öğrenciye kazandırılması uygun görülen özellikler ve bir disiplin ya da bir çalışma alanı için hazırlanmış olan amaçlardır. • Bir ders düzeyinde öğrencilerin kazanması gereken özellik ve davranışları özel hedef olarak tanımlayabiliriz. • Genel hedeflere göre daha ayrıntılı, sınırlı ve onlarla ilişkili bir hedeftir. • Örneğin; Kimya/Fen dersinin amaçları gibi.

15. Özel amaçlar • Bir disiplin ya da çalışma alanı için hazırlanır. Eğitimde belli bir ders ya da kurs yoluyla öğrencinin yetiştirilmesi için saptanan hedefler bu türdendir. • Örneğin ilköğretimde temel bilgi ve becerilerin genel hedefler yoluyla kazandırılmasında hangi yeterliklerin Türkçe, hangi yeterliklerin matematik ya da fen bilgisi dersinde kazandırılacağı özel hedeflerle belirlenmektedir.

16. Konu amaçları • Bireyin eğitimi sürecinde varılmak istenen en yakın hedefler konunun hedefleridir. • Konuların hedefleri bir ders bütünlüğü içinde düşünüldüğünde dersin hedeflerini, derslerin hedefleri birleşerek okulun hedeflerini, okulun hedefleri birleşerek milli eğitimin hedeflerini oluşturur.

17. Konuların hedefleri, derslerin hedefleri alt alta yazılarak okulun hedefleri oluşturulamaz. Dersin hedefleri konunun hedeflerine göre daha genel olmakla beraber, okulun hedeflerine göre daha özel ve dar kapsamlıdır. • Ortaya konmuş olan hedefler, daha önce belirtildiği üzere, ilgili eğitim süzgeçlerinden (eğitim felsefesi, eğitim psikolojisi, eğitim ekonomisi) geçirilerek, kritik olan hedef-kazanımlar belirlenir. Son aşamada belirlenen hedefler ve hedef kazanımlar öğretim programında yer alır.

18. Amaç Çeşitleri Uzak amaçlar; en genel seviyede eğitim sisteminin yetiştirmeyi ve ortaya çıkarmayı tasarladığı ideal insan tipini belirler Milli Eğitimin Amaçları Okulun Amaçları Dersin Amaçları Konunun Amaçları Uzak amaçlar Genel amaçlar Özel amaçlar Genel amaçlar; eğitim süreci içerisinde yetişmesi istenen ideal insan tipinin niteliklerini belirler Özel amaçlar; bir ders düzeyinde öğrencilerin kazanması gereken özellik ve davranışlardır

19. Eğitim amaçlarının hiyerarşik düzeni

20. Türk Milli Eğitim Sisteminin genel çerçevesi ve amaçları 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu ile belirlenmiştir.

21. Eğitimin İşlevleri • İşlev nedir? • İşlev; belirlenen amaçlar doğrultusunda her unsurun gördüğü iş, görev ve kendine özgü etkinliklerdir. ya da, • İşlev; bir nesne veya bir kimsenin gördüğü iş, iş görme yetisi, görev, fonksiyon veya o sistem içinde kendine özgü faaliyetidir.

22. Eğitimin İşlevleri • Toplumsallaştırma • Ekonomik • İnsan kaynaklarını geliştirme • Siyasal • Kültürel mirası aktarma • Seçme ve yerleştirme • Değişim ve yeniliğe öncülük etme

23. Eğitimin Toplumsallaştırma İşlevi • Toplumsallaştırma: Bireyin kişilik kazanarak belli bir toplumsal çevreye hazırlanması, toplumla bütünleşmesi süreci, sosyalleşmesidir. • Eğitimin toplumsal işlevi, kişileri hem yaşadığı toplumun, hem de bu toplumun bağlı bulunduğu çağdaş dünyamızın uyumlu bir üyesi durumuna getirmesi demektir.

24. Eğitimin Toplumsallaştırma İşlevi • Toplumsallaştırmada, benimsetilmek istenen kültürel ve toplumsal değerler, kurallar ve davranışlar bir sosyal ilişkiler ağı içerisinde çocuk ve gençlere kazandırılır. • Çocuk ve gençlerin toplumsallaşmasında etkili olan etmenler; • Aile, • Okul, • Arkadaş çevresi, • Kitle iletişim araçları

25. Eğitimin Toplumsallaştırma İşlevi • Günlük yaşamdaki kaygılar, ağır ekonomik sıkıntılar, bilgi ve teknoloji çağının beraberinde getirdiği çeşitli problemler, ailelerin çocukları ile yeterince ilgilenememeleri çocuk ve gençlerde anti sosyal davranışlara, şiddete yatkınlığa ve kültürel yozlaşmaya neden olmaktadır. • Bu sorunların giderilebilmesi için okulun toplumsal değerleri ön plana çıkarması gerekmektedir.

26. Eğitimin Toplumsallaştırma İşlevi • Toplumun maddi, manevi ve ahlaki değerlerine uygun barışseverlik, vatanseverlik, dürüstlük, girişkenlik, hoşgörü ve sorumluluk bilinci geliştirmeyi, haysiyet ve özgürlük gibi değerler ve sosyal duyarlığını geliştirme konusunda gerekli düzenlemelere yer vermeyi öngörür.

27. Eğitimin Ekonomik İşlevi • Ekonomi, sınırlı kaynakların nasıl kullanılacağını inceleyen bir çalışma alanıdır. • Ülkelerin vatandaşlarına kazandırmayı amaçladığı üç temel özellik: • Toplumun benimsediği davranışları kazanma (iyi insan) • Toplum tarafından yasalarla belirlenmiş siyasal sisteme bağlı, kanunlara saygılı olma (iyi vatandaş), • Rasyonel, ekonomik davranışlarda bulunma (iyi üretici ve tüketici).

28. Eğitimin Ekonomik İşlevi • Eğitimin amaçlarına ulaşabilmesi ve ülke kalkınmasına hizmet edebilmesi ekonomi ile yakından ilişkilidir. • Ekonomik yönden güçlü kaynaklara sahip olan bir eğitim sistemi daha verimli ve kaliteli olabilir, hedeflerine daha kolay ulaşır.

29. Eğitimin Ekonomik İşlevi • Eğitimde maliyetin yüksek ve bireye ekonomik olarak geri dönüşümün uzun zaman alması nedeniyle çeşitli finans kaynaklarına ihtiyaç vardır. • Ülkemizde eğitimin başlıca finans kaynakları: • Merkezi yönetim bütçesi, • İl özel idareleri bütçesinden ayrılan kaynaklar, • Eğitime katkı payı gelirleri, • Dış ülke ve kuruluşlardan sağlanan dış kredi, burs ve bağışlar, • Halk, kişi ve kuruluşlardan yapılan katkı ve bağışlar, • Okul aile birliği gelirleri.

30. Eğitimin Ekonomik İşlevi • Bilinçli üretici-tüketici yetiştirme, • Tüm sektörlere uzman ve ara elemen yetiştirme, • Bilgiyi, bilgi teknolojileri üretmek için kullanabilen bireyler yetiştirmek • Girişimci elemanlar yetiştirmek

31. Eğitimin İnsan Kaynaklarını Geliştirme İşlevi • Geliştirme işlevi; personelin kuruma girişten ayrılıncaya kadar geçen sürede performansın artırılması için yönetimce girişilen etkinliklerin tümüdür. • İnsan kaynaklarını geliştirmedeki temel amaçlar; • Çalışanların işyerlerinde sağladıkları doyumu, • Bireylerin verimini, • Bir bütün olarak örgütün performansını artırmaktır.

32. Eğitimin İnsan Kaynaklarını Geliştirme İşlevi • Toplumsal ve bireysel ihtiyaçları karşılamak amacıyla kurulan örgütler sürekli yapısal olarak büyümekte ve gelişmektedir. Bu durum insan gücü ihtiyacını ortaya çıkarmaktadır. • Ekonomik, toplumsal ve sosyal alanlarda meydana gelen değişmeler, çağdaş toplumların da değişmesine neden olmaktadır. İnsanların bu değişimlere uyum sağlayabilmeleri için eğitilmeleri gerekir.

33. Eğitimin İnsan Kaynaklarını Geliştirme İşlevi • Örgütlerin sahip oldukları teknoloji ve sermaye başka örgütlerin de elde edebileceği şeylerdir. Ancak insan kaynakları sistemi kolaylıkla taklit edilemeyen, ancak özgün olarak kurulabilen bir sistemdir. • Bu nedenle örgütlerin başarısı ve geleceği açısından örgütün insan kaynakları ve bu kaynakların geliştirilmesi ilgili sistemi önemli bir konuma getirir.

34. Eğitimin Siyasal İşlevi • Eğitimin siyasal işlevi; toplumdaki bireylere ulusal ideolojiyi, değerleri ve idealleri kazandırarak onları mevcut siyasal düzene bağlı vatandaşlar olarak yetiştirmektir. • Siyasal ya da ekonomik düzeni ne olursa olsun, her ülkenin ulusal bir eğitim politikası vardır. • Her toplumda eğitim sisteminden, o toplumun anayasasında belirlenmiş olan siyasal sistemi benimseyen, bu sisteme bağlı ve bu sistemin gelişmesine liderlik yapacak insanlar yetiştirmesi beklenir.

35. Eğitimin Siyasal İşlevi • Tüm milli eğitim sistemleri, yeni nesillere kendi siyasal düzenlerini devam ettirme amacıyla, mevcut siyasal sistemlerinin temel inanç ve değerlerini benimseterek siyasal sistemlerinin devamını sağlamaya çalışırlar.

36. Eğitimin Siyasal İşlevi • Bu bağlamda Türk Eğitim Sisteminin en önemli siyasal fonksiyonlarından bazıları: • Demokrasiyi korumak ve yaşatmak amacıyla, demokratik tutum ve davranışların tüm yurttaşlarca benimsenmesini sağlamak ve bu yolla demokrasinin korunmasına ve gelişmesine katkıda bulunmaktır. • Ulusal birlik ve bütünlüğü sağlamak, • Gençlerin bilim dışı politize oluşunu engellemek, • Üstün vasıflı yöneticiler yetiştirmek • Tartışalım: Okul-Öncesi Dönem Eğitimin Siyasal İşlevi için uygun bir seviye midir?

37. Eğitimin Kültürel Mirası Aktarma İşlevi • Kültür, bir toplumun üyesi olarak insanın kazandığı bilgi, inanç, gelenek, sanatsal faaliyet, hukuk, ahlaki değerler ile diğer yetenek ve alışkanlıkları içeren karmaşık bir bütündür. • Kültür; “millet olarak ürettiğimiz ve hayatımızı belirleyen değerler bütünü”, davranış ve yaklaşımlarımızı belirleyen birikimlerimiz”, “kimliğimizi belirleyen değerler” olarak ifade edilebilir.

38. Eğitimin Kültürel Mirası Aktarma İşlevi • Her ülkenin kendine has ve özgün bir kültürü vardır. Dolayısıyla kültür değerlerinin korunması öncelikle o ülke insanlarının görevidir. • Bu görevin başarılabilmesi için; kültür değerlerinin ülke insanları tarafından öğrenilmesi ve sahiplenilmesi gerekir. • Genel (milli) kültürümüzün öğrenilmesinde en önemli ortam ailedir. Ancak her ailenin çocuklarına aynı şeyleri öğretemediği bir gerçektir. Bu konuda en önemli görev eğitim sistemine düşmektedir.

39. Eğitimin Kültürel Mirası Aktarma İşlevi • Milli kültürü aktarma, yaşatma ve geliştirme, • Beyin göçünü önleme, • Sosyalleştirme, • Dil bilincini kazandırma • Değerlere saygılı bireyler yetiştirme

40. Eğitimin Seçme ve Yerleştirme İşlevi • Eğitim sistemi, örgütlerin ihtiyacı olan insan kaynaklarını seçme, eğitme ve geliştirmeden sorumlu olan sistemdir. • Eğitimin seçme işlevi iki aşamada incelenebilir: • Eğitim örgütlerinin ihtiyaç duyduğu insan kaynaklarını seçme • Eğitim kurumlarının girdisi olan öğrencileri seçme ve yerleştirme

41. Eğitimin Seçme ve Yerleştirme İşlevi • Seçme: Çalışmak için örgüte başvuranlar arasından, önceden belirlenmiş ölçütlere uygun, en iyi potansiyele sahip ve var olan iş gereklerini en iyi karşılayabilecek adayların belirlenmesidir. • Örgütlerin insan gücü ihtiyaçlarını belirleyen siyasal, sosyal ve ekonomik etkenler bulunmaktadır.

42. Eğitimin Seçme ve Yerleştirme İşlevi • Personel seçim sisteminin amacı; • kişinin yetenekleri ile iş gerekleri arasında en iyi ilişkiyi kurmak için, çalışmak amacıyla örgüte başvurmuş olan adayların kişiliklerini, • görmüş oldukları eğitimi, • yetenekleri ve • ilgi duydukları konuları inceleyerek, onların arasından en uygun yeteneklere sahip olanları göreve çağırmaktır.

43. Eğitimin Seçme ve Yerleştirme İşlevi • Seçme işlevi; yetenekli çocukların seçilmesi, onlara tam bir eğitim olanağı verilerek kendilerinden ilerde geniş ölçüde yararlanılmasını sağlamayı amaçlamaktadır. • Hangi toplumsal sınıfta olurlarsa olsunlar, bu yetenekli çocukların seçilip eğitilmesi ve kendilerinden yararlanılması, hem birey hem de toplumun yararınadır.

44. Eğitimin Değişim ve Yenileşmeye Öncülük Etme İşlevi • Değişim; ister planlı olsun, ister plansız, herhangi bir sistemin, bir süreç veya ortamın belli bir durumdan, başka bir duruma dönüşmesi olarak tanımlanabilir. • Yenileşme; önceden planlanmış belirli bir değişmedir. • Değişme kendiliğinden oluşabilirken, yenileşme amaçlı ve planlıdır. • Yenileşmenin yönü pozitiftir. Değişmenin yönü ise negatif olabilir.

45. Eğitimin Değişme ve Yenileşmeye Öncülük Etme İşlevi • Yakın zamana kadar yüzyıllara, onyıllara sığan gelişmeler ve değişmeler artık yıllara, ay ve günlere sığmaktadır. • Yaşadığımız çağda her alanda meydana gelen bilimsel ve teknolojik gelişmeler, tüm sistemlerle birlikte eğitim sistemlerini de değişme ve yenileşmeye zorlamaktadır. • Bu değişme ve yenileşmenin gerçekleştirilebilmesi, eğitilmiş insan gücüne bağlıdır. • Bilgisayar ve internetli yaşam

46. Eğitimin gizli işlevleri • Eğitimin gizli işlevleri, • uzun eğitim süreci boyunca insanların birbirleriyle karşılaşmalarını sağlayarak eş seçme işlemine yardımcı olmak, • eğitim süresince arkadaşlıklar kurulması yoluyla bireylerin çevresini genişleterek ileride mesleki açıdan birbirlerinden yararlanmalarını sağlamak, • bireye toplumsal statü kazandırmak • çocukların zamanlarının büyük bir kısmını geçirdikleri kurum olarak çocuk bakıcılığı görevini üstlenmek • bireyi suç ve uyuşturucudan uzak tutma ve uzak durmasını sağlayacak davranışları kazandırma işlevleri de vardır.

47. OKUL VE SINIF ORTAMI

48. Okul Nedir? • Okul, toplumdaki bireylerin eğitilmesi işlevini üstlenen kurumların ortak adıdır. • Okullarda bir grup öğrenciye toplumun ve bireyin ihtiyaçlarına göre önceden hazırlanan programlar doğrultusunda öğretim faaliyetleri sunularak, öğrencilerde istendik davranış değişikliği meydana getirilmeye çalışılır.

49. Okul; • Kontrollü ortamlardır. • Kazandırılacak bilgi, beceri ve tutumlar önceden belirlenmiştir. • Amaçlar konunun uzmanı öğretmenler tarafından planlı bir şekilde düzenlenen öğretim faaliyetleri ile kazandırılır.

50. Okul Türleri? Okullar eğitim düzeyi ve niteliğine göre; • anaokulu, • ilköğretim okulu, • lise, • meslek okulu, • yüksek okul ve • üniversite gibi çeşitli adlar alır.