Szklany sufit, ruchome schody i lepka podłoga, czyli kobiety na polskim rynku pracy

1. Szklany sufit, ruchome schody i lepka podłoga,czyli kobiety na polskim rynku pracy dr Baha Kalinowska-Sufinowicz Katedra Makroekonomii i Badań nad Gospodarką Narodową Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

2. Plan prezentacji • Status prawny kobiet w Polsce • Sytuacja kobiet – szanse i bariery • aktywność zawodowa i jej motywy • zatrudnienie • bezrobocie • wynagrodzenia • Jak kobiety oceniają swoją sytuację zawodową? • Perspektywy

3. 1. Status prawny • „Konstytucja RP” z 2.04.1997 r. – art. 33: „kobieta i mężczyzna mają równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym, gospodarczym”

4. 1. Status prawny • „Kodeks pracy” z 26.06.1974 r. z późn. zmianami • konkretyzacja zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w zatrudnieniu • zakaz dyskryminacji (bezpośredniej, pośredniej) • wprowadzenie sankcji (odszkodowania) • dopuszczenie działań mających na celu wyrównywanie szans kobiet i mężczyzn

5. 1. Status prawny • równość formalna a faktyczna • zasada bumerangu

6. 2.A. Aktywność zawodowa i jej motywy • Aktywność zawodowa: • kobiety utrzymywały zazwyczaj ciągłość pracy zawodowej Źródło: Roczniki Statystyczne Pracy, GUS, wydania z odpowiednich lat.

7. 2.B. Motywy aktywizacji zawodowej kobiet a hierarchia Maslowa samorealizacji uznania społeczne bezpieczeństwa fizjologiczne zainteresowanie pracą – 29% chęć wykorzystania swoich kwalifikacji – 17% chęć samorealizacji – 12% osiągnięcie awansu społecznego – 11% osiągnięcie sukcesu w pracy – 7% nie być gorszym od innych – 25% chęć bycia między ludźmi – 32% niezależność finansowa – 43% zapewnienie sobie renty i emerytury – 31% chęć podniesienia poziomu życia rodziny – 26% konieczność utrzymania siebie i rodziny – 47% Źródło: Postawy wobec pracy i aspiracje zawodowe kobiet,komunikat z badań, CBOS, Warszawa 1993.

8. 2.B. Zatrudnienie • Zatrudnienie: • pracujące kobiety były znacznie lepiej wykształcone niż pracujący mężczyźni Źródło: Roczniki Statystyczne Pracy, GUS, wydania z odpowiednich lat.

9. 2.B. Zatrudnienie • Zjawisko poziomej segregacji zawodowej: koncentracja zatrudnienia kobiet w takich sekcjach gospodarki narodowej, jak: edukacja, ochrona zdrowia i pomoc społeczna, hotele i restauracje • wg GUS – w 1993 r. – 34%, w 2002 r. – 36%, w 2004 r. – 32% kobiet; 2006 r. – 36,2%.

10. „Lepka podłoga”

11. 2.B. Zatrudnienie • Zjawisko pionowej segregacji zawodowej: znacznie niższa niż u mężczyzn liczba kobiet pracujących na stanowiskach kierowniczych i dyrektorskich • przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy według płci w latach 1997-2006: Źródło: Roczniki Statystyczne Pracy, GUS, wydania z odpowiednich lat.

12. 2.B. Zatrudnienie • Zjawisko pionowej segregacji zawodowej w Wielkopolsce • w grupie zawodowej: przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy w II kw. 2009 r. zatrudnionych było niemal 6% kobiet i ponad 9% mężczyzn (z ogółu pracujących w Wielkopolsce)

13. „Szklany sufit”

14. Szklane ruchome schody

15. Gotowość do objęcia stanowiska kierowniczego w 2003r., czyli jakby mogło być? Źródło: A. Titkow (red.), Szklany sufit. Bariery i ograniczenia karier kobiet, ISP, Warszawa 2003, s. 283.

16. Szanse na awans zawodowy w zależności od płci w 2006r., czyli jak jest? Źródło: Opinie o pracy zawodowej kobiet, komunikat z badań, CBOS, Warszawa 2006, s. 5.

17. 2.C. Bezrobocie • Bezrobocie: stopa bezrobocia wśród kobiet była wyższa niż wśród mężczyzn; charakter długookresowy Źródło: Roczniki Statystyczne, GUS, wydania z odpowiednich lat.

18. 2.C. Bezrobocie • Bezrobocie według płci – Polska i Wielkopolska Źródło: Roczniki Statystyczne, GUS i US w Poznaniu, wydania z odpowiednich lat.

19. 2.C. Bezrobocie Bezrobocie według płci – stan na 31.12.2008 Poznań: • stopa bezrobocia rejestrowanego ogółem – 1,7% • udział kobiet w bezrobotnych ogółem: 54,4% powiat poznański: • stopa bezrobocia rejestrowanego ogółem – 1,8% • udział kobiet w bezrobotnych ogółem: 60,5%

20. 2.C. Bezrobocie Instytut MillwardBrown SMG/KRC 2006 – projekt „Mama wraca do pracy” • 27% kobiet na urlopie macierzyńskim lub wychowawczym spodziewały się zwolnienia z pracy po powrocie • 16% matek powracających z tych urlopów traciło pracę

21. 2.D. Wynagrodzenia za pracę • wynagrodzenia za pracę: kobiety przeciętnie otrzymują niższe wynagrodzenia od tych, które dostają mężczyźni Źródło: Roczniki Statystyczne, GUS, wydania z odpowiednich lat.

22. 2.D. Wynagrodzenia za pracę - postrzeganie nierówności płacowych Źródło: Kobieta – szef i współpracownik, komunikat z badań, CBOS, Warszawa 1998, s.7; Opinie o pracy zawodowej kobiet, komunikat z badań, CBOS, Warszawa 2006, s. 6.

23. 2. Sytuacja kobiet na rynku pracy – rekapitulacja Pozycja społeczno-zawodowa kobiet na polskim rynku pracy po 1990 roku w porównaniu do mężczyzn była znacznie mniej korzystna

24. 3. Jak kobiety oceniają swoją sytuację zawodową?Zmiany priorytetów kobiet w latach 1979-2003 (w %) Źródło: A.Titkow (red.), Szklany sufit. Bariery i ograniczenia karier kobiet, ISP, Warszawa 2003, s.253.

25. 3. Jak kobiety oceniają swoją sytuację zawodową? Czy kobiety w Polsce są dyskryminowane? Źródło: Kobiety w społeczeństwie – równouprawnienie czy dyskryminacja, komunikat z badań, CBOS, Warszawa 2006, s.1.

26. 3. Jak kobiety oceniają swoją sytuację zawodową? Źródło: Opinie o prawnych gwarancjach równości płci, komunikat z badań, CBOS, Warszawa 1999, s.3; Kobiety w społeczeństwie – równouprawnienie czy dyskryminacja, komunikat z badań, CBOS, Warszawa 2006, s. 7.

27. Główne przyczyny mniejszych szans kobiet w porównaniu z mężczyznami na polskim rynku pracy (1996 r.) Odsetki nie sumują się do 100, gdyż można było podać więcej niż jedno uzasadnienie. Źródło:Kobiety o równości płci w życiu zawodowym, komunikat z badań, CBOS, Warszawa 1996, s.5.

28. 4. Perspektywy • działania na rzecz podnoszenia samoświadomości kobiet • polityka antydyskryminacyjna • elastyczne formy zatrudnienia i organizacji pracy • rozwój przedsiębiorczości wśród kobiet

29. 4. Perpektywy • Specjalne programy szkoleniowe: • Mocne strony kobiety lidera – bilans potencjału kierowniczego • Wiara w siebie jako czynnik sukcesu • Umiejętność radzenia sobie ze stresem • Intuicja w kierowaniu

30. 4. Perpektywy • dyskryminacja pozytywna – działania zmierzające do wyrównania szans poprzez faworyzowanie osób określonej płci w zapewnieniu im dostępu do pracy i stanowisk wszędzie tam, gdzie są w przeważającej mniejszości i wyrównywaniu w ten sposób historycznie utrwalonych dysproporcji, będących rezultatem poszczególnych form dyskryminacji negatywnej

31. Dziękuję za uwagę!