POWSZECHNA HISTORIA PRAWA - Młodsza Europa: Polska, Czechy, Węgry, Ruś

1. POWSZECHNA HISTORIA PRAWA - Młodsza Europa: Polska, Czechy, Węgry, Ruś dr Jan Halberda

2. Źródła prawa w Polsce – wybór Księga elbląska (XIII w.) Statuty Kazimierza Wielkiego (XIV w.) Statut Jana Łaskiego (1506) Formulaprocessus (1523) CorrecturaIurium (1532) Statuty litewskie (1529, 1566, 1588)

3. Księga elbląska • Prawo procesowe: m.in. ordalia gorącego żelaza i zimnej wody, pojedynek. • Prawo karne materialne: • główszczyznę płaci ten, kto pochował zabitego na drodze; a za topielca ten, kto go wyłowił bez zgody sędziego; • odpowiedzialność majątkowa opola, na terenie którego znaleziono ofiarę, w razie nieujawnienia zabójcy. 3. Kazuistyka, stanowość.

4. Księga elbląska • Najstarszy spis polskiego prawa zwyczajowego. • Odkryta w XIX w. w Elblągu (F.Neumann). • XIII w., na potrzeby Zakonu Krzyżackiego – do osądzenia ludności polskiej (zasada personalności) • Język staroniemiecki. • Prawo karne, postępowanie sądowe.

5. Statuty Kazimierza Wielkiego Statuty piotrkowsko-wiślickie (ok. lata 60. XIV w.) Osobne dla Małopolski i Wielkopolski. Prawo karne i procedura sądowa. Język łaciński, w XV w. tłumaczenie na polski. Cel (wg Długosza) – spis prawa zwyczajowego eliminujący zwyczaje niezgodne z rozumem i pr.naturalnym. Lista maksym z praw uczonych

6. Statuty Kazimierza Wielkiego Przykłady maksym : • Prawo nie działa wstecz; • Nikt nie może czerpać korzyści z popełnionego bezprawia; • Nie należy wzruszać sprawy prawomocnie zakończonej; • Powód powinien pozywać do sądu właściwego dla pozwanego.

7. Statut Jana Łaskiego (1506) • Program egzekucji praw. • Część 1 zatwierdzona i oficjalnie obowiązująca: przywileje szlacheckie, Statuty Kazimierza, edykty królewskie, konstytucje sejmowe, traktaty międzynarodowe. • Część 2 nieoficjalna: Zwierciadło Saskie, Weichbild magdeburski.

8. Reformy XVI w. • 1504 r. Statut Jana Łaskiego • 1523 r. Formulaprocessus (wprowadzenie apelacji) • 1532 r. Correcturaiurium – całościowa kodyfikacja, odrzucona przez sejm • 1529, 1566, 1588 – trzy statuty litewskie • Prawo miejskie – prace Bartłomieja Groickiego (pierwsze książki w języku polskim)

9. Źródła prawa w Czechach • Schyłek XIII w. – próby Wacława II, • Połowa XIV w. – MaiestasCarolina (projekt Karola IV Luksemburskiego, całość prawa ziemskiego, zbiór ekskluzywny, zapożyczenia z praw uczonych -princepslegibussolutus- odrzucony przez stany), • 1500 – statut ziemski (Władysław II Jagiellończyk, zatwierdzony zbiór praw, Iura et constitutionesRegniBohemiae – 1527), • 1549 – zbiór habsburski, • 1707 - ordynacja kryminalna oparta na Carolinie

10. Źródła prawa na Węgrzech • XI w. - dekrety królewskie (zakaz krwawej zemsty, nakaz przyjęcia kompozycji) • 1222 r. - Złota Bulla Andrzeja II (nietykalność osobista, wolność podatkowa, prawo rokoszu), • 1514 r. – Tripartitum Stefana Werboczego, Władysław II Jagiellończyk (całość prawa, zatwierdzony, nieogłoszony, obowiązujący w zakresie pr.karnego do II poł. XVII w.; a w zakresie pr.prywatnego do XX w.)

11. Źródła prawa na Rusi Kijowskiej • Wpływy prawa bizantyjskiego: • prawo publiczne: princepslegibussolutus, • prawo małżeńskie: wpływy cerkwi, Nomokanon – tłum. KormczaKniga, • traktaty międzynarodowe z Bizancjum, tzw. dogowory.

12. Ruska Prawda I. Krótka Prawda: A) Prawda Jarosława (I poł. XI w.), B) Prawda Jarosławowiczów (II poł. XI w.), [prawo karne i postępowanie] II. Obszerna Prawda: A) Krótka Prawda B) Statut Włodzimierza Monomacha (pocz. XII w.) [także prawo prywatne]

13. Ruska Prawda • Krwawa zemsta, • Kary kompozycyjne, • Brak kar publicznych (śmierci, mutylacji), • Odpowiedzialność zbiorowa (gminy), • Instytucja początku (brak obrony koniecznej), • Środki dowodowe: ordalia, pojedynek, świadkowie, • Prawo prywatne: zobowiązania, testament, • Kazuistyka, stanowość,

14. Ruska Prawda • 25. Jeśli kto kogo uderzy batogiem albo czaszą albo rogiem albo płazem miecza to płaci 12 grzywien. • 26. A jeżeli uderzony nie zniesie tego i uderzy mieczem, nie ponosi w tym żadnej winy.

15. Późniejsze ustawodawstwo w Rosji • 1497 Sudiebnik (jednolity dla całego państwa zbiór prawa; nawiązania do Ruskiej Prawdy, kary publiczne) • 1550 Sudiebnik • 1551 Stogław (prawo kościelne) • 1649 SobornojeUłożenije • 1835 Zbiór praw Cesarstwa Rosyjskiego